Chuyện tình “kỳ lạ” của danh hoạ Trần Văn Cẩn với người vợ kém 36 tuổi

Chủ động tỏ tình với thầy khi biết mình đã yêu

Cầm lon nước yến lên nhấp một ngụm trước khi chia sẻ câu chuyện dài về tình yêu của mình với người chồng đã đi xa, họa sĩ Trần Thị Hồng như hào hứng hơn trong từng lời kể. Bà Hồng cho biết, quê gốc của bà vốn ở Đức Phổ, Quảng Ngãi. Năm lên 2 tuổi, mẹ bà qua đời nên bà phải sống với gia đình nhà nội. Năm 1954, khi tập kết ra Bắc, bố bà đã mang bà theo. Từ nhỏ, năng khiếu vẽ đã rất rõ nét trong bà nhưng gia đình không đồng ý cho bà theo học nghề này bởi nghĩ nghề không có tương lai.

Tuy nhiên, vì quá đam mê hội họa nên bà vẫn nộp đơn đăng ký thi vào trường Mỹ thuật Hà Nội. Lần thứ nhất, bà nộp hồ sơ đăng kí dự thi vào lớp sơ trung hệ 7 năm của Trường đại học Mỹ thuật Hà Nội, bố bà không chịu kí đơn cho bà đi học. Lần thứ hai, tình yêu nghệ thuật cứ bùng cháy dữ dội trong bà khiến bà đành phải giấu gia đình, làm hồ sơ rồi nhờ một người bác họ kí cho để đi học. Và cũng chính nhờ cơ duyên này mà bà đã được gặp rồi bén duyên với danh họa Trần Văn Cẩn, lúc đó là Hiệu trưởng trường Đại học Mỹ thuật Hà Nội.

Theo bà Hồng thì bà cũng như nhiều nữ sinh khác của trường thời bấy giờ, dù mới chân ướt chân ráo bước vào trường nhưng đã nghe khá nhiều câu chuyện “cổ tích” về thầy Hiệu trưởng Trần Văn Cẩn. Đối với thế hệ sinh viên thời bấy giờ, thầy Trần Văn Cẩn không chỉ là một danh họa tài năng nức tiếng Đông Dương mà còn là một người thầy rất đức độ, yêu thương sinh viên và có nếp sống chuẩn mực. Vì lẽ đó mà sự ngưỡng mộ người thầy Hiệu trưởng cứ tăng dần trong bà.

“Thời đó, ông Cẩn nổi tiếng là người có gương mặt có những đường nét hiếm có. Đối với sinh viên mỹ thuật thì gương mặt của ông đặc biệt biểu cảm về tạo hình. Vì lẽ đó mà khi được giao bài tốt nghiệp chuyên ngành điêu khắc tôi đã xin được đến nặn tượng chính ông thầy Hiệu trưởng của mình. Khi tôi ngỏ lời với ông, ông vui vẻ nhận lời ngay mà không lăn tăn nghĩ suy gì hết.

Khoảng thời gian này, hằng ngày cứ đúng đầu giờ sáng tôi lại có mặt trong phòng của ông, làm những công việc quét dọn, pha trà và đặc biệt là nhặt nhạnh các tác phẩm ông vẽ vương vãi trong phòng làm việc rồi chờ khi ông rỗi lại nhờ ông làm mẫu để bà nặn tượng. Trong thời gian này, tôi cũng làm mẫu cho ông ký họa một số bức tranh về tôi”, họa sĩ Trần Thị Hồng nhớ lại.

Sự đồng điệu của hai tâm hồn yêu nghệ thuật, sự chân thành của tình cảm thầy trò như một sợi dây vô hình nhanh chóng kết nối cô học trò vừa tròn đôi mươi lại với ông thầy 61 tuổi. Mầm yêu cứ nhú dần lên trong trái tim cô học trò nhỏ khi hằng ngày cô chứng kiến cuộc sống đơn độc và đạm bạc của ông. Cô thấy mình cần phải có bổn phận bù đắp và sưởi ấm trái tim cô đơn mà bao nhiêu năm qua ông một mình chịu đựng. Để rồi, khi không thể kìm nén tình cảm đang dâng đầy trong mình, cô học trò 23 tuổi đã không ngần ngại nói lời: “Thầy ơi, em yêu thầy” trước ông thầy Hiệu trưởng hơn mình đến 36 tuổi sau bao đêm trằn trọc nghĩ suy.

Mặc dù hơi bất ngờ trước lời tỏ tình đầy chủ động của cô học trò nhưng ông thầy cũng chỉ dám xem đó là một cách thể hiện tình cảm theo kiểu "mỹ thuật" của cô học trò đối với ông chứ không dám nhận lời, vì khoảng cách tuổi tác giữa hai người quá lớn. Bà đang trong độ tuổi tìm kiếm cuộc đời, còn ông thì đã ở vào độ xế chiều. Làm sao bà có thể chia sẻ được gánh nặng năm tháng ông đang mang. Họa sĩ không muốn bà phải hy sinh tuổi xuân vì mình. Tuy nhiên, sự chân tình của bà, những việc làm thầm lặng của bà đã cảm mến được ông khiến ông can đảm bước qua dư luận để gắn kết cuộc đời mình với bà.

Bắt đầu cuộc sống chung bằng danh nghĩa “bác… cháu”

Thực ra, dù phải vượt qua khá nhiều rào cản để hai trái tim chung nhịp với nhau nhưng thời kỳ đầu bà Hồng vẫn không dám dọn về ở chung với họa sĩ Trần Văn Cẩn vì dư luận quá gay gắt. Cả người trong nhà lẫn người đời vẫn không tin tình yêu giữa bà và ông là có thật. Phía gia đình bà khi biết bà có ý định gắn bó cuộc đời ông thầy hơn 36 tuổi đã ra sức phản đối. Thậm chí, sau nhiều lần thuyết phục con gái thay đổi suy nghĩ không thành, bố bà đã quyết định từ con vì không chịu nổi sự xấu hổ. Riêng gia đình họa sĩ Trần Văn Cẩn thì tìm mọi cách chia rẽ để hai người không đến được với nhau. Nhiều người vẫn nghĩ rằng, bà Hồng đã mượn “vỏ bọc tình yêu” nhằm thỏa mãn mục đích nào đó.

Mặc sóng gió bủa vây, hai trái tim đồng điệu vẫn nắm chặt tay nhau bước qua dư luận. Vì tình yêu dành cho người thầy của mình, bà Hồng sẵn sàng hy sinh tất cả. Nghĩ lại những năm tháng ấy, bà Hồng nghẹn ngào trong nước mắt: "Lúc tôi chủ động tỏ tình với ông, tôi hiểu vì sao tôi yêu ông nhưng tôi không hiểu vì sao chúng tôi lại có thể vượt qua được những ánh mắt cay nghiệt của người đời nhẫn nhục đến thế?".

Bà Hồng chia sẻ rằng, khi bà quyết định vượt qua tất cả để dọn đến sống chung với ông trong căn hộ tập thể ở số 10 Nguyễn Thượng Hiền (Hà Nội) năm 1971 là khi bà không thể chịu nổi cảnh hàng ngày ông phải lo toan mọi việc trong đơn độc. Từ đi chợ, cơm nước, dọn dẹp, giặt giũ, làm việc… Về sống chung nhưng với ông nhưng khi nhập hộ khẩu vào nhà, bà phải mang danh nghĩa là… cháu ruột chứ không phải là vợ vì lúc đó cả hai vẫn chưa thể đăng kí kết hôn.

Nhớ lại những tháng ngày hạnh phúc khi mới “góp gạo thổi cơm chung”, nước mắt bà Hồng cứ lăn dài trên má. Nước mắt của nhớ thương và tiếc nuối như đưa bà chìm trong bao hoài niệm đẹp đẽ của tình yêu. Những tháng ngày đó, ông luôn ngập chìm trong hạnh phúc vì quá nửa đời người ông mới có được một gia đình đúng nghĩa. Hạnh phúc tuy muộn màng nhưng lại khiến cho đời sống của ông thực sự thăng hoa. Ông đã vẽ rất nhiều tác phẩm nghệ thuật nổi tiếng trong thời gian này. Còn bà, một cô bé mồ côi vốn thiếu hơi ấm gia đình từ khi còn rất bé như được sống trong một giấc mơ. Bà đã làm được cái việc mang trái tim xanh trẻ của mình để xua tan đi những u buồn, lạnh lẽo trong cuộc đời ông nhưng cũng là ươm lên trong tâm hồn mình những mầm chồi hạnh phúc.

"Cuộc sống thời đó của chúng tôi đạm bạc lắm, một bữa ăn chỉ có vài cọng rau muống, dăm miếng đậu phụ luộc và một ít lạc rang nhưng lúc nào cũng cảm thấy hạnh phúc vì đi đâu cũng có nhau. Mỗi lần ông đi công tác xa ông lại đưa tôi đi theo để tìm nguồn cảm hứng sáng tác. Những lúc ông cần, tôi lại làm mẫu cho ông vẽ tranh, nặn tượng. Tôi không nhớ trong cuộc đời tôi đã làm mẫu cho ông vẽ tranh bao nhiêu lần nhưng dường như trong hàng trăm bức tranh vẽ hình thiếu nữ bức nào ông vẽ cũng có bóng dáng của tôi trong đó", bà Hồng chia sẻ.

Bà Hồng kể, họa sỹ Trần Văn Cẩn là một người rất tinh tế. Ông chăm sóc và chiều chuộng bà hết mực. Bà còn nhớ, vào những năm đế quốc Mỹ đánh phá miền Bắc, vì sợ bà nguy hiểm ông phải đưa bà lên tận chùa Tây Phương sơ tán. Đến khi trở về, không kịp gặp mặt nhau vì ông phải đi công tác nhưng ông vẫn không quên chuẩn bị tem phiếu để sau cánh cửa nhà và dặn dò tỉ mỉ vào một mảnh giấy đặt bên cạnh. Hoặc những lúc bà sáng tác mà thiếu nguyên liệu, ông lại âm thầm nhờ bạn bè đi công tác ở nước ngoài mua về cho bà vẽ.

Có lẽ bởi vậy mà cho đến tận bây giờ đối với bà, ông vẫn là "một người đàn ông vĩ đại, vĩ đại về tất cả, sẽ không bao giờ có người đàn ông nào thứ hai như ông. Chính vì thế mà tôi thấy kiêu hãnh và tự hào, mặc dù ông không còn bên tôi như ngày nào nữa".

(Còn tiếp)

Hà Tùng Long