Nguy cơ chiết xuất ma túy từ… thuốc cảm!

Pseudoephedrine (PSE) từng là chất chủ trị cảm lạnh và một số bệnh viêm đường hô hấp trên từ hàng trăm nam qua và kéo dài cho tới tận ngày nay. Tuy nhiên, do cấu tạo phân tử gần giống với 1 chất gây nghiện nên bị lợi dụng để sản xuất chất này.

 

PSE hữu ích….

Theo các tài liệu y khoa, Pseudoephedrine (PSE) đã có một lịch sử khá lâu đời khi được sử dụng như một dược chất chủ trị cảm lạnh và một số bệnh viêm đường hô hấp trên từ hàng trăm năm qua và kéo dài cho đến tận ngày nay. Cơ chế tác dụng của thuốc là kích thích thụ thể alpha gây tác dụng co mạch, làm giảm sung huyết niêm mạc đường hô hấp trên đặc biệt là niêm mạc mũi xoang, dùng điều trị giảm sung huyết mũi (giảm nghẹt mũi) trong các bệnh lý viêm mũi xoang, cảm lạnh, cúm, viêm tai giữa.

 

Ở dạng bào chế thuốc thông thường, hiệu quả và tính an toàn của PSE trong ngành Tai-Mũi-Họng, với công thức si-rô và các loại thuốc viên cũng vẫn được ghi nhận. Nhưng người bệnh cũng có thể gặp tác dụng phụ là những triệu chứng kích thích hệ thần kinh trung ương có thể gặp gồm rối loạn giấc ngủ và ảo giác...

 

Ứng dụng của PSE phổ biến đến nỗi, ngay từ năm những năm 1959, tại Mỹ, trong chuyên khoa Tai Mũi Họng đã có 15 loại thuốc có chứa PSE được sử dụng như thuốc thông mũi. Hiện chỉ có 2 loại thuốc được sử dụng phổ biến trong ngành Tai-Mũi-Họng trên toàn thế giới và vẫn có sự hiện diện của PSE (Nguồn: Theo Tạp chí Dược lâm sàng của Anh, phần DOI: 10.1111/j.1365-2125.2006.02833.x, mang tên “Substitution of phenylephrine for pseudoephedrine as a nasal decongeststant. An illogical way to control methamphetamine abuse” - được phát hành năm 2006, Trong nghiên cứu lâm sàn về cảm cúm thông thường và chăm sóc sức khỏe cộng đồng của trường đại học Cardiff, Vương Quốc Anh).

 

… nhưng dễ bị lợi dụng

 

BS Trần Viết Luân, Tổng Thư ký Hội Tai-Mũi-Họng TPHCM cho biết, PSE trong tự nhiên ở dưới dạng alkaloid có ở cây Ephedra, hay cây Ma Hoàng (Mahuang). Ma hoàng là một loại dược thảo được sử dụng trong y học cổ truyền của Trung Quốc. Trong y học hiện đại, Ma hoàng có trong thành phần của thuốc giảm cân. Tuy nhiên gần đây các nhà khoa học đã phát hiện nhiều tai biến khi sử dụng thuốc này như: rối loạn nhịp tim, đột quỵ, thậm chí gây tử vong, dẫn đến việc Cơ quan quản lý Thuốc và Thực Phẩm Hoa Kỳ ( FDA) đã cấm lưu hành Ephdra trên Thị trường Mỹ từ 30/12/2003.

 

Tuy nhiên, điều quan trọng hơn là: PSE có cấu tạo phân tử gần giống với Methamphetamine (ma túy tổng hợp hay thuốc lắc) nên dễ bị lợi dụng để sản xuất Methamphetamine. Và kể từ khi “tiền chất ma túy” này được sử dụng để sản xuất bất hợp pháp methamphetamine một cách rộng rãi và khó kiểm soát thì người ta mới “giật mình” nghĩ tới việc phải hạn chế, Thậm chí là loại bỏ nó.

 

Nỗ lực hạn chế buôn bán và sử dụng chất PSE tại Mỹ để kiểm soát việc sản xuất bất hợp pháp của methamphetamine có thể là “phát pháo” đầu tiên và có sức nặng nhất vì Mỹ là một quốc gia luôn có những kiểm duyệt nghiêm ngặt và chính xác nhất trong ngành công nghiệp dược chăm sóc sức khỏe và điều trị bệnh. Đó là lý do vì sao đã có một “cuộc” chuyển đổi từ PSE sang PE trong thành phần các loại thuốc cảm lạnh thông thường vì PE có cơ chế tác dụng và hiệu quả tương tự như PSE, nhưng điều quan trọng là không thể dùng để điều chế methamphetamine được.

 

Về mặt lịch sử y khoa, sự thay thế PSE bằng PE này có ý nghĩa tương đương nhưng về mặt xã hội, đây có thể coi là một “canh tân” tiên phong mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc của ngành công nghiệp dược nhằm góp phần tích cực vào việc hạn chế tình trạng lạm dụng quá mức và khó kiểm soát của PSE tại nhiều quốc gia trên thế giới nhằm để kiểm soát việc chiết xuất bất hợp pháp hay lạm dụng methamphetamine tràn lan như hiện nay.

 

Tuấn Nguyên