Khi con nói dối và hay “cầm nhầm”

… hay ăn cắp vặt và một hành vi sai thông thường ở trẻ do căn bệnh rối loạn tập trung (ADHD). Trẻ mắc ADHD hành động bộp chộp không suy nghĩ, thấy cái gì mình thích sẽ đút túi, bỏ vào miệng, hoặc lấy trộm. Không lâu sau đó, trẻ hết nghĩ tốt về cái đã lấy, thậm chí vứt luôn nếu không thấy nó thú vị như mình tưởng.

Trẻ lấy cắp vì những lý do sau:

- Trẻ thích những đồ vật sáng lấp lánh.

- Trẻ muốn cái gì đó để nhai, vì vậy sẽ “tiện tay” lấy đồ ăn, kẹo gôm…  từ các cửa hàng. Những đứa trẻ này cũng nhai cả cổ áo, và tay áo của chúng.

- Trẻ cũng có thể sẽ lấy trộm tiền để mua kẹo gôm (khá thông thường ở trẻ lớn mắc ADHD).

- Trẻ muốn “trả đũa”, ví dụ lấy trộm sách trong cặp của người bạn học đã “chơi xấu” mình.

- Trẻ cảm thấy thiếu thốn, cả về vật chất lẫn tinh thần. Những đứa trẻ bị bỏ rơi hay lấy cắp một cách không ý thức để lấp cảm giác trống trải trong lòng chúng.

- Trẻ muốn thoát khỏi cơn suy sụp. Bằng sự lén lút và kích động khi ăn cắp, trẻ có thể thoát khỏi cảm giác chán nản. Chúng cảm thấy sự kích động nhất thời khi bị dồn đuổi.

Nói dối

Khi bị bắt quả tang đang lấy trộm, đứa trẻ sẽ nói dối một cách hấp tấp để tránh bị mất đồ vừa lấy và tránh bị phạt. Đó là lý do tại sao cắp vặt và nói dối thường đi liền với nhau.

Trẻ có thể nói dối vì những lý do sau:

- Không thể thừa nhận mình đã phạm lỗi.

- Sợ bị phạt - trẻ rất nhớ trận đòn lần trước đau thế nào.

- Muốn gây ấn tượng. Ví dụ trẻ có thể nói: “Cha cháu có hẳn 13 cái ô tô”.

- Không biết sự khác biệt giữa sự thật và dối trá, bởi vì chúng thường xuyên nói dối.

La hét, dọa nạt không làm thay đổi được hành vi của trẻ. Hãy tìm giải pháp khác:

- Đảm bảo rằng trẻ có đủ ba bữa ăn và hai gói snack mỗi ngày. Luôn có sẵn một bát hoa quả. Có sẵn kẹo gôm ít đường trong trường hợp khẩn cấp trẻ thèm nhai cái gì đó.

- Bắt quả tang mỗi lần trẻ lấy cắp, và buộc trẻ phải “trả giá” thích đáng. Ví dụ trả lại phí bồi thường gấp 3 lần giá trị của đồ lấy cắp. Vừa phải bồi thường gấp 3 lần, vừa phải trả lại đồ vật, trẻ sẽ học được rằng thà tiết kiệm tiền chờ mua còn hơn lấy cắp.

- Lần theo nguồn gốc của bất cứ thứ gì trẻ nói rằng chúng tìm thấy hay được cho. Kiểm tra giấy biên nhận những đồ vật mà trẻ nói rằng đã mua. Mặt khác, tặng đồ vật đó làm từ thiện hoặc trả về nơi bị mất.

- Dạy trẻ phân biệt sự khác nhau giữa “cần” và “muốn”. Khi để mắt đến vật gì đó và  muốn lấy nó, trẻ buộc phải tự hỏi: “Mình muốn hay là cần nó nhỉ?”. Nếu trẻ chỉ muốn cái bút mực mà người bạn đang giữ, hãy dạy trẻ học cách hỏi người bạn đó: “Mình có thể cầm/ngắm chiếc bút của bạn một lát được không?”.

Để đào tạo được kĩ năng này, phải gom một vài đồ vật mới lạ (giống như những thứ mà trẻ có thể lấy cắp). Giám sát trẻ trong khi chúng tập nói: “Mình có thể giữ/ngắm cái này của bạn một lát được không?”.

Đưa cho trẻ món đồ đó và để chúng nhìn ngắm nó một lúc. Cảm ơn trẻ khi chúng trả lại đồ cho bạn.

Kết thúc cuộc thử nghiệm, hãy cho trẻ một vật kỉ niệm.

- Chỉ cho trẻ cách kiếm tiền tiêu vặt, bằng hành vi ứng xử tốt và đạt điểm cao. Trẻ lớn hơn có thể làm việc nhà giúp mẹ. Cho phép trẻ sử dụng tiền mình “kiếm” được, như vậy trẻ sẽ rất phấn khởi khi tận hưởng “thành quả lao động” của mình.

Nguyễn Thúy

Theo Ezine