Ukraine gấp rút củng cố tiền tuyến: Đã quá muộn?

Ông Zelensky dường như bừng tỉnh

Theo Kyiv Independent, câu nói "Nếu bạn muốn sống, hãy đào hào!" thường được quân đội Ukraine sử dụng như lời khuyên dành cho cá nhân người lính, tuy nhiên, câu châm ngôn này giờ đây được áp dụng cho toàn thể đất nước.

Nga và Ukraine đang bắt đầu bước vào một chiến dịch mùa đông có vẻ không kém phần tàn khốc so với năm ngoái, chỉ có điều, lực lượng Moscow đã chiếm thế chủ động trên một phạm vi rộng của chiến tuyến phía đông và có vẻ như sẽ giữ được điều đó trong thời gian trước mắt.

Khi Ukraine vật lộn với những căng thẳng chính trị nội bộ, mối đe dọa viện trợ quân sự của phương Tây cạn kiệt và nhận thức chậm chạp rằng cuộc phản công mùa hè đã kết thúc trong một thất bại chiến lược, các câu hỏi bắt đầu được đặt ra về sự chuẩn bị của Ukraine cho một cuộc chiến phòng thủ lâu dài.

Vào ngày 24/11, Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Chuyển đổi Kỹ thuật số Mykhailo Fedorov tuyên bố thành lập một nhóm làm việc mới do ông và Bộ trưởng Quốc phòng Rustem Umerov đứng đầu để "điều phối nỗ lực của tất cả các cơ quan chức năng và quân đội trong các vấn đề xây dựng công sự".

Sáu ngày sau, Tổng thống Volodymyr Zelensky đã tổ chức một cuộc gặp với Bộ trưởng Umerov và các quan chức khác ở Zaporizhia để thảo luận về việc xây dựng các công sự, tập trung vào các khu vực quan trọng nhất của tiền tuyến, cũng như biên giới quốc gia với Belarus, nơi các lực lượng Nga đã triển khai lực lượng đột kích áp sát thủ đô Kiev vào tháng 2/2022.

Trong một tuyên bố bằng văn bản, Bộ Quốc phòng xác nhận với Kiev Independent rằng, kế hoạch xây dựng các công sự trải dài dọc theo toàn bộ chiến tuyến.

Nhưng trái ngược với Nga, vốn đã dành nhiều tháng để xây dựng các tuyến phòng thủ trong khi lực lượng của họ nắm thế chủ động trong suốt mùa đông và mùa xuân, Kiev đã không thực hiện các biện pháp tương tự trong khi lực lượng Ukraine tấn công vào mùa hè.

Viktor Kivliuk, Đại tá Ukraine đã nghỉ hưu và chuyên gia tại Trung tâm Chiến lược Quốc phòng, nói: "Dọc gần như toàn bộ chiến tuyến nơi chúng tôi (lực lượng Ukraine) đang đóng quân, chúng tôi đã ở đó không dưới nửa năm... Việc này đã diễn ra được nửa năm và đột nhiên, Tổng tư lệnh tối cao (Zelensky) dường như bừng tỉnh và đề xuất xây dựng công sự. Ông ấy đã ở đâu suốt thời gian qua?".

Ukraine chuyển sang phòng thủ chiến lược

Được báo trước bằng việc khởi động một cuộc tấn công quy mô lớn đầy kịch tính vào thành phố Avdiivka vào đầu tháng 10, Ukraine đã bước vào chiến dịch mùa đông với tư thế phòng thủ.

Mặc dù Avdiivka vẫn là một điểm nóng, các cuộc tấn công mới đã bắt đầu ở những khu vực khác, đáng chú ý nhất là xung quanh Marinka và Bakhmut, nơi lực lượng Nga đã đạt được những thắng lợi đáng kể lần đầu tiên sau nhiều tháng.

Theo phong cách quen thuộc, Kiev chưa bao giờ tuyên bố cuộc phản công đã chính thức kết thúc, nhưng thực tế trên thực tế khó có thể phủ nhận.

Trong cuộc phỏng vấn ngày 1/12 với ban tiếng Ukraine của BBC, cựu Tổng tham mưu trưởng Ukraine Viktor Muzhenko đã kêu gọi Kiev thực hiện chuyển đổi có ý thức sang phòng thủ chiến lược, tập hợp và bảo toàn lực lượng của mình trong khi kìm hãm bước tiến của đối phương.

Chuyên gia Kivliuk đồng tình: "Hiện tại, chúng tôi không thể tiến tới bất cứ đâu, mọi thứ đang diễn ra ở quy mô nhỏ đến mức rõ ràng nó sẽ không dẫn đến chiến thắng cũng như giành lại lãnh thổ Ukraine... Chúng ta cần tạm dừng".

Với nhu cầu này, "sự tồn tại của các tuyến phòng thủ được chuẩn bị trước và được xây dựng tốt là cực kỳ quan trọng đối với việc phòng thủ của Ukraine nói chung", ông Kivliuk lưu ý.

Hầu hết các lữ đoàn Lục quân Ukraine đều có tiểu đoàn công binh riêng, trong khi hai lữ đoàn công binh chuyên trách và các đơn vị độc lập khác cũng hoạt động dưới sự chỉ huy của Bộ Tư lệnh Lực lượng Hỗ trợ.

Bất chấp những nguồn lực này đã có trên giấy tờ, binh lính Ukraine chiến đấu tại các điểm nóng ở tiền tuyến đã báo cáo về sự thất bại chung của bộ chỉ huy trong việc chuẩn bị ngay cả những tuyến hào dự phòng cơ bản nhất.

Những sai sót cơ bản này xảy ra ở hai bên sườn Avdiivka, nơi lực lượng Nga đã tiến được vài km, đã được một số binh sĩ thông tin với Kiev Independent.

Theo một chỉ huy pháo binh cấp cao gần thành phố, những vấn đề tương tự cũng thường xuyên xảy ra ở phía bắc Bakhmut, người đã yêu cầu giữ bí mật danh tính khi thảo luận về chủ đề này.

Ông nói: "Cả các vị trí kiên cố cũng như tuyến thứ hai đều không được chuẩn bị chu đáo, cũng như các ngôi làng mà trong tương lai gần có thể chìm trong các hoạt động giao tranh... Khi quân Nga xông vào chiến hào, chúng tôi không có nơi nào để rút lui và không có vị trí nào để chiếm giữ, chúng tôi phải đào hào dưới hỏa lực của súng máy và bắn tỉa, chứ đừng nói đến pháo kích".

Bài học đau đớn

Chiến dịch phản công mùa hè và mùa thu của Ukraine đã thất bại trong việc giành được những vùng lãnh thổ có ý nghĩa chiến lược.

Tại mặt trận phía nam Orekhov ở Zaporizhia, trên đường tới Tokmak và Mariupol, theo kế hoạch của Ukraine cùng với Mỹ, làng Rabotino dự kiến sẽ được dứt điểm trong 4 ngày, theo bản báo cáo do Washington Post công bố hôm 4/12.

Tuy nhiên, được dẫn đầu bởi các lữ đoàn "nắm đấm thép" được phương Tây huấn luyện và trang bị và được hỗ trợ bởi lượng lớn đạn pháo, lực lượng Ukraine đã phải mất tới 80 ngày để chiếm được khu định cư hiện đã đổ nát và không thể tiến xa hơn về phía nam sau đó.

Theo nguồn tin của Washington Post, Kiev và Washington đã đổ lỗi cho nhau về thất bại.

Ngoài những sai lầm mắc phải trong việc lập kế hoạch và thực hiện cuộc phản công, có một điều hết sức khách quan là mạng lưới rộng lớn các tuyến phòng thủ được xây dựng có mục đích của Nga đã hoàn thành nhiệm vụ của mình.

Với kế hoạch tiến hành một cuộc phản công quy mô lớn của Ukraine được điện báo trước đó nhiều tháng, Nga đã bắt đầu xây dựng các công sự từ trước, với hình ảnh vệ tinh về các hào chống tăng lớn, hệ thống hào và hàng "răng rồng" bắt đầu xuất hiện trong những tháng đầu năm.

Sử dụng một lượng lớn nguồn lực nhà nước, Nga đã mở rộng tuyến phòng tuyến kiên cố của mình, lúc đó được đặt theo tên của Tướng Sergey Surovikin, cho đến khi bắt đầu cuộc tấn công của Ukraine vào tháng 6.

Học thuyết quân sự của Liên Xô sau đây về "phòng thủ theo chiều sâu", hai tuyến chính được xây dựng cách nhau 10-15km phía sau chiến tuyến ban đầu, được bảo vệ bởi hàng km bãi mìn dày đặc.

Sau khi đến được tuyến đầu tiên vào cuối tháng 8, các binh sĩ đã báo cáo với Kyiv Independent về mạng lưới đường hầm và hầm trú ẩn được gia cố bằng bê tông mà trước đây vệ tinh không phát hiện được.

Quyết định bị trì hoãn

Việc Kiev không hành động trong thời gian dài có nhiều lời giải thích hợp lý.

Thông điệp trước công chúng của Ukraine - đặc biệt là của Tổng thống Zelensky - vẫn dựa trên ý chí kiên định nhằm thúc đẩy và giành lại phần còn lại của các vùng lãnh thổ bị kiểm soát.

Trong câu chuyện đó, hình ảnh của việc xây dựng các công sự rộng lớn dọc theo chiến tuyến hiện có gợi lên sự thừa nhận về một loại thất bại nào đó, không chỉ cho cuộc phản công năm nay mà còn cho những cuộc phản công giả định trong tương lai.

Đổi lại, việc xây dựng các tuyến phòng thủ phía sau hàng chục km phía sau chiến tuyến, như Nga đã làm, tạo ra những kỳ vọng không mấy tốt đẹp về những lợi ích to lớn mới của đối phương trong tương lai, trong đó các thành phố tiền tuyến như Chasiv Yar, Toretsk hay thậm chí Kupyansk có thể bị sụp đổ.

Một lý do khác được nêu ra là thiếu sự phối hợp và trách nhiệm rõ ràng đối với một nhiệm vụ quy mô lớn như vậy, và một lý do vượt qua ranh giới giữa lãnh đạo quân sự và dân sự của Ukraine, nơi các báo cáo về căng thẳng giữa Tổng thống Zelensky và Tổng Tham mưu trưởng Valery Zaluzhny tiếp tục âm ỉ.

Quyết định này chỉ được đưa ra như một động thái phản ứng trước các cuộc tấn công mới của Nga và là một quyết định có thể phải trả giá đắt vì được ban hành quá muộn.

"Tôi nghĩ chỉ đến bây giờ các quan chức hàng đầu của đất nước mới bắt đầu nhận ra tình trạng hỗn loạn mà Ukraine đang gặp phải vào lúc này", Yurii Nikolov, người đứng đầu dự án truyền thông điều tra Nashi Hroshi cho biết.

"Tất nhiên muộn còn hơn không nhưng nhìn bề ngoài thì có vẻ không ổn", ông nói thêm.

Mặc dù không đưa ra lý do trực tiếp về lý do tại sao mọi chuyện lại diễn ra muộn như vậy, nhưng bình luận của Bộ Quốc phòng Ukraine dường như đánh giá cao nhu cầu cấp thiết mới phải xây dựng.

Tuyên bố cho biết: "Công việc trong lĩnh vực này đã được thực hiện và sẽ tiếp tục được thực hiện... Chúng tôi đang nỗ lực giảm thời gian từ khi đưa ra quyết định đến khi xây dựng công sự".

Bất chấp sự chậm trễ, quyết định của ban lãnh đạo Ukraine cuối cùng cũng bắt đầu làm việc một cách có hệ thống trên các tuyến phòng thủ kiên cố mang lại hy vọng rằng Ukraine sẽ có thể chống chọi tốt hơn với những hoạt động tấn công có thể kéo dài hàng tháng trời của Nga.

Tuy nhiên, ngoài thiết kế, nhiệm vụ trước mắt còn đặt ra những thách thức ghê gớm đối với Kiev. Khi mùa đông vừa mới bắt đầu, mặt đất đóng băng và cứng lại khiến công việc đào công sự trở nên tốn nhiều công sức hơn, đặc biệt là những vị trí đầu tiên được đào bằng tay.

Người chỉ huy gần Bakhmut cho biết: "Vào mùa đông, việc đào hào gần như không thể thực hiện được, mặt đất cứng, không thể dùng cuốc và máy kéo không chạy lên được... Tất cả những gì bạn có thể làm là chiếm giữ tàn tích của các tòa nhà, nếu có, hoặc tận dụng các hố đạn pháo hiện có".