Thách thức có thể khiến lệnh ngừng bắn đổ vỡ ở Ukraine

"Một lệnh ngừng bắn sẽ liên quan đến việc các bên không giao tranh với nhau trên đường biên giới dài 2.000km", ông Steve Witkoff, đặc phái viên của Tổng thống Donald Trump về Trung Đông, nói với kênh CBS News hôm 16/3.

Ông Witkoff đề cập đến sự phức tạp của việc kiểm soát các hoạt động giao tranh trên một khu vực rộng lớn của cuộc chiến ở Ukraine. Đây được xem là thách thức trong việc thực thi lệnh ngừng bắn.

Ông Witkoff cũng chỉ ra các mặt trận chính, bao gồm tỉnh Kursk của Nga, đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết của việc giải quyết các mối quan ngại chiến lược như kiểm soát cơ sở hạ tầng năng lượng hạt nhân của Ukraine và quyền tiếp cận các cảng trên Biển Đen.

"Có một lò phản ứng hạt nhân cung cấp khá nhiều điện cho Ukraine. Vấn đề này cần được giải quyết", ông nói khi đề cập đến nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia, đồng thời cho biết các mục tiêu của Nga ở các khu vực cụ thể cũng phải được xem xét trong các cuộc đàm phán.

Nhà máy Zaporizhzhia ở Enerhodar, nhà máy điện hạt nhân lớn nhất châu Âu, đã nằm dưới sự kiểm soát của Nga từ năm 2022. Mặc dù vẫn do lực lượng Nga kiểm soát, nhưng nhà máy hiện không sản xuất điện.

Ukraine và các đồng minh liên tục kêu gọi Nga rút quân khỏi nhà máy này. Kể từ khi bắt đầu kiểm soát, nhà máy đã nhiều lần bị ngắt kết nối khỏi lưới điện của Ukraine do các cuộc tấn công vào cơ sở hạ tầng năng lượng.

So sánh với cuộc xung đột ở Dải Gaza, ông Witkoff lưu ý đến sự khác biệt về quy mô của hai cuộc chiến.

"Gaza là không gian đã được khoanh vùng, được xác định, khác với các khu vực diễn ra cuộc chiến ở Ukraine, Nga. Vì vậy, đây là một tình huống phức tạp hơn nhiều", quan chức Mỹ nhận định.

Bất chấp những thách thức này, ông Witkoff nhấn mạnh tất cả các bên liên quan, bao gồm cả các đối tác châu Âu, vẫn cam kết tìm kiếm một giải pháp cho cuộc xung đột Ukraine.

Đặc phái viên của Tổng thống Trump tin tưởng Washington sẽ đạt được tiến triển trong việc giải quyết xung đột Nga - Ukraine trong những tuần tới.

Việc tìm kiếm một thỏa thuận có thể chấp nhận được với cả Nga và Ukraine không hề dễ dàng. Hai bên đều đang đưa ra những điều kiện cho một hiệp ước hòa bình. Trong đó, Moscow tuyên bố mọi thỏa thuận phải tính đến thực tế về lãnh thổ và phải đảm bảo Ukraine trung lập, không gia nhập bất cứ liên minh quân sự nào.

Trước đó, ông Witkoff đã đến thăm Moscow vào ngày 13/3 để thảo luận về đề xuất ngừng bắn trong 30 ngày ở Ukraine. Đề xuất này đã được Ukraine chấp thuận sau cuộc họp giữa phái đoàn Mỹ và Ukraine tại Ả rập Xê út vào ngày 11/3.

Tổng thống Nga Vladimir Putin tuyên bố Moscow sẵn sàng chấp thuận lệnh ngừng bắn do Mỹ đề xuất, nhưng yêu cầu đảm bảo rằng Kiev sẽ không huy động quân, huấn luyện quân đội hoặc nhận viện trợ quân sự trong thời gian ngừng bắn.

Các chuyên gia cho rằng, sự khốc liệt của cuộc chiến Ukraine đã đặt ra câu hỏi về tính bền vững của một lệnh ngừng bắn.

Tại miền Đông Ukraine, vào 10 năm trước, các lệnh ngừng bắn đã liên tục được đàm phán rồi lại đổ vỡ và các bên liên tục cáo buộc nhau làm sụp đổ. Điều đó cho thấy tính mong manh của một giải pháp tạm thời.

Vì vậy, lệnh ngừng bắn không phải là yếu tố quan trọng hàng đầu, mà vấn đề đặt ra là những gì sẽ xảy ra sau đó.

Trước tiên, đây là lệnh ngừng bắn hoàn toàn trên tất cả các mặt trận, trong suốt 1 tháng. Đó thực sự là yêu cầu rất lớn.

Trên hàng nghìn km chiến tuyến, cả hai bên trong nhiều năm qua đã sử dụng xe bọc thép, pháo binh và máy bay không người lái để săn lùng nhau. Rất khó để đảm bảo sẽ không có tai nạn nào xảy ra trong 1 tháng ngừng bắn, cũng rất khó để có thể chắc chắn rằng các sự cố không làm leo thang căng thẳng.

Vì lý do này, một số quan chức châu Âu và Ukraine ban đầu đã đề xuất một lệnh ngừng bắn từng phần, chỉ áp dụng cho các cuộc tấn công từ trên không, trên biển và vào cơ sở hạ tầng năng lượng. Họ lập luận rằng điều này sẽ dễ dàng theo dõi hơn, các vi phạm có thể được quy trách nhiệm rõ ràng hơn.

Tuy nhiên, tại Ả rập Xê út, đề xuất ngừng bắn đã được mở rộng ra hơn nhiều, kéo theo hàng loạt rủi ro.