Tết Trung Quốc: Trăn trở giữa truyền thống và hiện đại

Trước đây Tết truyền thống của Trung Quốc có tên là “Nguyên đán”. Nhưng năm 1949, sau khi Trung Quốc chính thức sử dụng công lịch, và đặt tên cho 1/1 dương lịch là Tết “Nguyên đán”, thì ngày Tết theo lịch âm trước đây đổi tên thành “Xuân tiết”.

Cái tên mới này có nghĩa sát với không khí của ngày Tết truyền thống, nên người dân cũng chấp nhận nhanh chóng mà không hề cảm thấy đột ngột. Tuy nhiên, hơn chục năm trở lại đây, do ảnh hưởng của cuộc sống hiện đại, Tết ở Trung Quốc đã thay đổi khá nhiều.

Ở các thành phố lớn, người dân cảm nhận thấy Tết ngày càng “nhạt” đi. Có lẽ vì nhịp sống bận rộn, họ không còn thời gian chuẩn bị cho những phong tục truyền thống.

Nếu như Tết ở Việt Nam không thể thiếu bánh chưng, thì mâm cơm giao thừa ở miền Bắc Trung Quốc luôn phải có món sủi cảo. Theo tập tục xưa, sủi cảo phải được gói xong xuôi trước 12 giờ đêm ba mươi.

Nhưng nay đa phần người dân đến siêu thị mua sủi cảo đông lạnh đóng gói (cũng giống như dân thành phố ở ta không có thời gian gói bánh chưng đành phải đi đặt vậy).

Nhiều khi vì tiện lợi, hoặc do phải tiếp đãi các khách khứa, bữa cơm tất niên cũng không làm ở nhà nữa, mà được đặt trước ở nhà hàng. Gần đây, khi chỉ còn hơn một tháng nữa là đến Tết, nhiều báo đưa tin, hầu hết các tiệm ăn lớn ở Bắc Kinh, Quảng Châu, Hàng Châu... đều đã kín chỗ cho đêm giao thừa!

Giới trẻ bây giờ dường như thích thú với các ngày tết “Tây” hơn là những ngày lễ truyền thống. Giáng sinh, Lễ tình yêu, ngày của các ông bố, bà mẹ... đang rất thịnh hành ở Trung Quốc.

Nhiều bạn trẻ giải thích rằng cứ đến “Xuân tiết” là “phải” về nhà ăn Tết cùng gia đình, còn dịp Noel họ có thể đi vui chơi cả đêm với bạn bè, phố phường náo nhiệt khiến giới trẻ “quậy” thoải mái.

Một bộ phận nhỏ thanh niên nông thôn ra thành phố làm ăn đã quen với nhịp sống hiện đại nơi đây, đến Tết không chịu về quê. Nhưng đêm giao thừa họ biết bố mẹ mình vẫn bày đủ bát đũa cho cả gia đình, mong ngóng con cái trở về đoàn tụ.

Ngược lại cũng có một bộ phận người dân thành phố ngại các thủ tục Tết rườm rà, hoặc chán ghét không khí nhốn nháo nơi đô thị, nên trước Tết khoảng 3-4 ngày họ liền lên đường du lịch, đón Tết ở những vùng đất mới, tránh xa phố phường ồn ào.

Tết cổ truyền đang nhạt dần nơi thành phố, nhưng ở các vùng nông thôn của Trung Quốc, nhất là những nơi kinh tế khó khăn, hương vị đầm ấm dường như vẫn được bảo tồn vẹn nguyên.

Cả năm họ lao động vất vả, kiếm được ít tiền lương chỉ mong ngóng Tết về đoàn tụ với gia đình. Trước Tết khoảng 1-2 tuần, giao thông đường sắt của toàn Trung Quốc lại bị hâm nóng lên bởi làn sóng dân công và học sinh sinh viên từ thành phố trở về nhà ăn Tết, trong đó dân công chiếm tới hơn một nửa.

Nếu thống kê trên tất cả các phương tiện giao thông thì con số lên tới gần 2 tỷ lượt người!

Về thái độ với ngày Tết, từ trong tâm can của người dân Trung Quốc vẫn mong muốn bảo lưu những giá trị cổ truyền. Cuối năm 2004, báo Thanh niên Bắc Kinh tiến hành một cuộc điều tra tại Bắc Kinh, Thượng Hải và Quảng Châu về các tập tục lễ tết.

Kết quả là mặc dù 81,2% người dân cho rằng “các tập tục của ngày Tết quá rườm rà, phức tạp, thậm chí lạc hậu, không còn thích hợp với cuộc sống hiện đại nữa”, nhưng vẫn có tới 71% đồng ý việc lưu truyền các nét văn hóa truyền thống trong ngày Tết, và nếu điều kiện cho phép, họ sẽ vẫn duy trì các tập tục từ ngày xưa (như quét dọn nhà cửa, cúng ông Táo, dán câu đối, treo tranh ngày Tết, đón năm mới tại nhà, đi xem hội hoa đăng, con gái mồng 2 Tết cùng chồng con về thăm bố mẹ đẻ, thậm chí có tới 53% người vẫn giữ tập tục kiêng không cắt tóc vào tháng Giêng...).

Bước sang thế kỷ 21, về mặt văn hóa, Trung Quốc luôn trăn trở với việc tìm giải pháp dung hòa giữa truyền thống và hiện đại. Giới trí thức đặc biệt quan tâm tới vấn đề này.

Trước đây, Trung Quốc ban lệnh cấm đốt pháo ở các thành phố lớn, đến năm 2004 lại sửa đổi, cho phép Bắc Kinh được đốt pháo trở lại trong dịp Tết (hiện giờ cả nước có tới 105 thành phố được phép đốt pháo).

Việc cấm hay cho phép đốt pháo cũng là một vấn đề gây tranh cãi gay gắt ở Trung Quốc nhiều năm trở lại đây. Chính phủ chỉnh sửa luật có lẽ cũng vì muốn gìn giữ một nét văn hóa đặc sắc từ xa xưa.

Rất nhiều chuyên gia hy vọng ngày Tết ở Trung Quốc có thể vừa lưu giữ những giá trị truyền thống, lại vừa thích nghi được với nhịp sống hiện đại.

Nguyễn Thị Mây
(ĐH Chiết Giang, Hàng Châu, Trung Quốc)

Báo Tiền Phong