Nỗi oan của chim di cư

Chim di cư hoang dã không phải vật truyền bệnh

Theo những ghi nhận của Birdlife - trong vài tháng vừa qua, hàng triệu con chim nước rời khỏi nơi sinh sản của mình ở phía bắc, di chuyển trên những lộ trình truyền thống theo những tuyến di cư rộng lớn và phức tạp.

Chim di cư phải đối mặt với rất nhiều hiểm nguy: những đợt gió mạnh có thể thổi bay chúng, động vật ăn thịt và thợ săn chờ sẵn chúng khi hạ cánh để nghỉ ngơi và kiếm ăn, thêm vào đó chúng phải vượt qua những khoảng cách lớn trong điều khắc nghiệt như sa mạc hoặc đại dương. Năm nay, chúng còn phải đối mặt với một mối hiểm nguy nữa, đó là chủng vivus cúm gia cầm gây chết người và chim.     

Chim nước di cư không phát tán virus cúm gia cầm có tính sinh bệnh cao H5N1 ra diện rộng, và có lẽ không phải là nguyên nhân gây ra bất cứ đợt bùng phát cúm gia cầm được ghi nhận nào trong thời gian vừa qua - Birdlife khẳng định. Quan trọng hơn, loại virus này đến nay vẫn chưa có ghi nhận nào ở các vùng trú đông chính của chim nước tại Ấn Độ và Châu Phi.

Đáng tiếc là việc báo cáo thiếu cân nhắc của một số cơ quan chính phủ, qua phản ánh của một số phương tiện thông tin đại chúng, đã gieo rắc sự hoảng sợ thiếu căn cứ, làm nhiễu thông tin và tạo ra nỗ lực sai định hướng là tiêu diệt chim hoang dã.

Tất cả các bằng chứng thu thập được cho thấy virus H5N1 có khả năng gây tử vong cao đối với các loài chim hoang dã và giết chết chúng một cách nhanh chóng. Vì vậy, các cá thể chim bị nhiễm bệnh không thể di chuyển qua những chặng dài. Đồng thời loại virus này chỉ tập trung ở những phạm vi hẹp, quanh nơi phát hiện chim tử vong. 

Hình thức và lịch trình phát tán virus cúm gia cầm có tính sinh bệnh cao H5N1 trong các đàn gia cầm - từ đông nam đến tây bắc Trung Quốc và tiếp đến phía nam của nước Nga - không trùng với hình thức và lịch trình di cư của các đàn chim hoang dã.

Tất cả những điều này cho thấy chim hoang dã đang là nạn nhân, chứ không phải vật truyền  bệnh của virus cúm gia cầm H5N1.

Nhưng nếu các loài chim di cư không làm phát tán virus H5N1, thì nguyên nhân phát tán của chủng virus này là gì? Có ít nhất 3 con đường có khả năng truyền bệnh: Việc vận chuyển các đàn gia cầm và các sản phẩm gia cầm chưa qua xử lý; Việc buôn bán chim hoang dã; Việc sử dụng phân của gia cầm bị nhiễm bệnh để làm phân bón trong nông nghiệp và làm thức ăn cho cá và lợn.

Nguy cơ đối với con người

Mặc dù virus H5N1 có thể gây bệnh nguy hiểm đối với con người, chủng virus này khó có thể nhiễm sang người và cho đến nay hầu như chưa truyền từ người sang người. Mối lo hiện nay là chủng virus này có thể biến đổi thành dạng mới có khả năng truyền bệnh dễ dàng từ người sang người.

Trong vòng 100 năm trở lại đây, đã có 4 đại dịch lớn do cúm tuýp A ở người gây chết nhiều người trên thế giới. Tuy nhiên, vẫn chưa có bằng chứng cho thấy việc nhiễm virus H5N1 ở người là từ chim hoang dã. Các trường hợp nhiễm bệnh ở người xảy ra ở những người có tiếp xúc trực tiếp với gia cầm. Nếu so số lượng và phạm vi của các đợt bùng phát dịch ở gia cầm và thuỷ cầm ở địa phương thì số lượng các trường hợp nhiễm bệnh ở người là rất ít, cho thấy khả năng truyền virus từ gia cầm sang người vẫn còn thấp.

Các hoạt động như xem chim và cho chim vườn ăn là hoàn toàn an toàn, nếu tuân thủ các biện pháp phòng ngừa đơn giản như: tránh chạm vào xác chết của chim hoang dã, và rửa tay bằng xà phòng và nước sau khi cho chim ăn và rửa khay thức ăn của chim.

Nguyễn Hiền - Phương Thảo