Những hoạt động của USAID khiến ông Trump quyết tâm cải tổ

Tỷ phú Elon Musk, người được giao đứng đầu Ban Hiệu suất Chính phủ (DOGE) giúp Tổng thống Donald Trump cắt giảm chi tiêu và nâng cao hiệu quả hoạt động của các cơ quan liên bang, đã có động thái quyết liệt nhằm vào USAID. 

Ngày 2/2, ông Musk tuyên bố DOGE đang trong quá trình "đóng cửa USAID" và kế hoạch này đã nhận được sự ủng hộ của Tổng thống Trump.

Trong một bài viết đăng tải trên mạng xã hội X, ông Musk đã gọi USAID là "một tổ chức tội phạm" và "đã đến lúc nó phải chấm dứt".

Đến ngày 3/2, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio cho biết ông được giao nhiệm vụ nắm quyền quản lý USAID để tiến hành một cuộc đánh giá toàn diện nhằm tái cơ cấu tổ chức này. Cùng ngày, Tổng thống Trump cũng tuyên bố việc đóng cửa USAID "đáng lẽ ra phải được thực hiện từ lâu".

Trong diễn biến liên quan mới nhất, Bộ Ngoại giao Mỹ ngày 4/2 đã yêu cầu đóng cửa toàn bộ cơ quan đại diện của USAID ở nước ngoài.

Lật lại những tranh cãi mà USAID phải đối mặt nhiều năm gần đây, kênh truyền hình Fox News chỉ ra một số cáo buộc đối với tổ chức này, gồm cả những hoạt động không minh bạch, bên cạnh nhiều dấu hiệu tiêu cực khác đã được thông báo công khai.

USAID bị cáo buộc chi tiền tài trợ sai mục đích

Tháng 10/2024, Thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa Tom Cotton của bang Arkansas đã gửi một lá bức tới Tổng Giám đốc USAID dưới thời Tổng thống Joe Biden là bà Samantha Power, trong đó gióng lên hồi chuông cảnh báo về "khả năng sử dụng sai mục đích" hơn 1 tỷ USD tiền viện trợ nhân đạo của Mỹ chuyển tới Gaza kể từ tháng 10/2023.

"Như tôi đã dự đoán sẽ xảy ra ngay từ đầu, nhiều báo cáo đáng tin cậy cho thấy Hamas đã chuyển hướng khoản viện trợ này. Đây là một bằng chứng không thể chối cãi cho thấy khoản viện trợ này luôn có nguy cơ cao bị chuyển hướng", Thượng nghị sĩ Cotton viết.

Theo kết quả điều tra mà ông Cotton thu thập được, khoản viện trợ của Mỹ được chuyển cho Cơ quan Cứu trợ và Việc làm của Liên hợp quốc (LHQ) cho người tị nạn Palestine ở Cận Đông (UNRWA). Thế nhưng, ông Cotton cáo buộc UNRWA có mối liên hệ rõ ràng với Hamas, tổ chức vũ trang Palestine hoạt động chính ở Gaza.

Tổng thống Trump đã chấm dứt tài trợ cho UNRWA từ năm 2018 trong nhiệm kỳ đầu tiên, đồng thời mô tả cơ quan này của LHQ là "một tổ chức hoạt động không thể cứu vãn được".

Trong bức thư của mình, Thượng nghị sĩ Cotton viết: "USAID đã cung cấp xấp xỉ 336 triệu USD tiền viện trợ nhân đạo cho Gaza, Judea và Samaria. LHQ thừa nhận Fateh al-Sharif, một thủ lĩnh Hamas ở Li Băng chết trong cuộc không kích của Israel, được UNRWA tuyển dụng". 

"Trong khi đó, trước ngày 7/10/2023, UNRWA vẫn là một đối tác lớn của USAID và là kênh điều phối chính cho hoạt động hỗ trợ nhân đạo của LHQ tại Gaza, cho dù có nhiều bằng chứng về mối quan hệ của tổ chức này với Hamas", ông Cotton cho biết thêm.

Tuy nhiên, USAID khi đó đã bác bỏ các tuyên bố trên của Thượng nghị sĩ Cotton và nói rằng họ không tài trợ cho UNRWA. Tổng thống Joe Biden cũng đã quyết định dừng tài trợ cho UNWRA vào tháng 3/2024 và có thời hạn trong một năm.

USAID tài trợ cho tổ chức ở Syria bị nghi liên quan tới khủng bố

Tháng 11/2024, một công dân Syria có tên là Mahmoud Al Hafyan, 53 tuổi, đã bị cáo buộc chuyển hơn 9 triệu USD tiền viện trợ nhân đạo của Mỹ cho các nhóm khủng bố, gồm cả tổ chức Mặt trận Al-Nusrah. 

Bộ Ngoại giao Mỹ liệt Mặt trận Al-Nusrah, hay vẫn được gọi bằng tên khác là Hay'at Tahrir al-Sham (HTS), vào danh sách tổ chức khủng bố có quan hệ với al-Qaeda.

Văn phòng Tổng thanh tra của USAID từng nêu rõ trong thông cáo báo chí về bản cáo trạng 12 tội danh của Al Hafyan rằng, Mỹ đã trao 122 triệu USD cho tổ chức phi chính phủ của người này trong khoảng thời gian 2015-2019. 

Số tiền này dự kiến được dùng để mua nhu yếu phẩm hỗ trợ người dân Syria thời kỳ nội chiến. Tuy nhiên, Al Hafyan bị cáo buộc đã chuyển các nhu yếu phẩm cho Mặt trận Al-Nusrah cũng như bán chúng trên thị trường chợ đen.

"Bị cáo này không chỉ lừa đảo chính phủ Mỹ mà còn trao số tiền viện trợ nhân đạo mà ông ta đánh cắp cho một tổ chức khủng bố nước ngoài", luật sư Mỹ Matthew Graves cho biết vào thời điểm đó.

USAID bị cáo buộc xóa kết luận tiêu cực của thanh tra 

Theo Fox News, 8 kiểm toán viên và nhân viên của Văn phòng Tổng thanh tra USAID từng lên tiếng cảnh báo trên báo Washington Post vào năm 2014 rằng, các phát hiện tiêu cực xung quanh công việc của cơ quan này đã bị xóa khỏi những tài liệu kiểm toán và báo cáo cuối cùng.

Chẳng hạn như, năm 2014 Washington Post cho biết, sau cuộc Cách mạng Ai Cập năm 2011, USAID đã thành lập các chương trình ủng hộ dân chủ do các tổ chức phi chính phủ (NGO) tại Ai Cập lãnh đạo, cho dù nhiều nhân viên của các NGO không được đăng ký làm việc tại đây.

Sau đó, Ai Cập đã bắt giữ 43 nhân viên của các NGO, trong đó có 16 người Mỹ vì "hoạt động bất hợp pháp" tại nước họ. Trong khi đó, USAID đã âm thầm trả cho Ai Cập 4,6 triệu USD để bảo lãnh những người Mỹ này.

Trong bản dự thảo báo cáo của Tổng thanh tra, các kiểm toán viên đã chất vấn USAID về khoản tiền bảo lãnh chi cho chính phủ Ai Cập, tuy nhiên các phát hiện này đã không được đưa vào báo cáo cuối cùng công bố chỉ vài tháng sau đó. Bản dự thảo báo cáo dài 21 trang đã bị "cắt xén" thành báo cáo chỉ còn 9 trang. 

Chia sẻ trên Washington Post, các kiểm toán viên và nhân viên của Văn phòng Tổng thanh tra USAID cho biết, nhiều nhận xét tiêu cực đã bị xóa khỏi các cuộc kiểm toán từ năm 2011 đến 2013.

Những hoạt động thiếu minh bạch trên của USAID được cho là một phần nguyên nhân khiến Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio ngày 3/2 tuyên bố ông được chỉ định làm quyền Tổng giám đốc của cơ quan này.

"USAID đang hoạt động không đúng chức năng. Nó phải phù hợp với chính sách và các lợi ích quốc gia của nước Mỹ", ông Rubio nói với các phóng viên khi ở El Salvador. 

"Đó không phải là tổ chức từ thiện toàn cầu. Đây là tiền của người dân nộp thuế. Họ đang làm gì với số tiền đó? Chúng tôi đang chi tiền của người dân đóng thuế. Chúng tôi nợ người dân đóng thuế lời đảm bảo rằng các hoạt động phải thúc đẩy lợi ích quốc gia của chúng tôi", ông Rubio nhấn mạnh.