Những đòn "cân não" Israel có thể dùng để đáp trả Iran

Đêm 13/4, rạng sáng 14/4, Iran phóng hơn 300 tên lửa và máy bay không người lái nhằm vào Israel. Phần lớn tên lửa và máy bay không người lái đã bị đánh chặn với sự trợ giúp của Mỹ, Anh, Pháp và Jordan.

Nội các chiến tranh Israel, bao gồm Thủ tướng Benjamin Netanyahu, Bộ trưởng Quốc phòng Yoav Gallant và cựu Bộ trưởng Quốc phòng Benny Gantz, đã dành 3 ngày qua để cân nhắc cách đáp trả cuộc tấn công trực tiếp đầu tiên của Iran vào nước này.

Reuters dẫn lời một quan chức cấp cao của Mỹ cho biết, Israel vẫn chưa chia sẻ với Mỹ về phương án và thời gian có thể đáp trả Iran.

"Không có gì đảm bảo rằng họ sẽ báo trước cho chúng tôi và họ biết khi họ cảnh báo chúng tôi, chúng tôi có thể sẽ lại phản đối bất cứ điều gì họ sắp tiến hành", quan chức trên nói.

Quan chức này cũng cho biết nếu Israel không đáp trả Iran, Mỹ "tin tưởng rằng sẽ có sự xuống thang" và tình hình sẽ quay trở lại trạng thái bình thường. Ngược lại, nếu Israel có thêm bất cứ động thái đáp trả nào, tình hình có thể diễn biến theo những kịch bản khác nhau, trong đó có kịch bản nguy hiểm.

Nhiều người dự đoán rằng các bước tiếp theo của Israel sẽ đi theo 2 hướng: Họ phải chứng minh cho Iran thấy rằng hành động phô trương vũ lực chưa từng có như vậy sẽ gây ra hậu quả nghiêm trọng, nhưng họ cũng phải tính đến việc Tehran đe dọa tấn công lần hai mạnh hơn nữa.

Tất nhiên, không có lựa chọn nào mà không có rủi ro và thách thức đặc biệt trong bối cảnh Israel tiếp tục dồn nguồn lực cho chiến dịch quân sự ở Dải Gaza và đối phó với các nhóm vũ trang do Iran hậu thuẫn ở khu vực.

Những lựa chọn "cân não" của Israel

Các tuyên bố của các lãnh đạo quân đội Israel ngụ ý rằng nước này tạm thời sẽ chưa phản ứng trực tiếp với Tehran. Tuy nhiên, Thủ tướng Netanyahu chưa đưa ra quyết định chính thức.

Người phát ngôn quân đội Israel, Chuẩn Đô đốc Daniel Hagari, tuyên bố Israel vẫn để ngỏ mọi phương án. Reuters đã đưa ra một số phương án mà Israel có thể lựa chọn.

Thứ nhất, Israel có thể đáp trả bằng các cuộc không kích Iran. Hệ thống phòng không Iran được cho là không vững bằng hệ thống nhiều lớp của Israel.

Khi đó, Israel có thể nhắm đến các cơ sở chiến lược của Iran, trong đó có các căn cứ của Lực lượng Vệ binh Cách mạng hay những cơ sở nghiên cứu hạt nhân của Iran.

Một quan chức Israel đầu tuần này tiết lộ, một trong các phương án quân sự mà giới chức nước này đang xem xét là tấn công hạ tầng để gửi thông điệp răn đe đến Iran, nhưng tránh gây thương vong.

Alon Pinkas, cựu nhà ngoại giao Israel, nhận định dù xác suất xảy ra kịch bản Israel tấn công trực tiếp vào Iran thấp nhưng nếu điều đó xảy ra, hậu quả sẽ phụ thuộc vào các mục tiêu bị nhắm đến. "Các mục tiêu có thể bao gồm tài sản quân sự hoặc chương trình hạt nhân của Iran. Mỗi mục tiêu đều đại diện cho một mức độ leo thang khác nhau", ông nói.

Giới phân tích cảnh báo, bất kỳ cuộc tấn công trực tiếp nào nhằm vào các mục tiêu quân sự hoặc cơ sở hạ tầng bên trong Iran gần như chắc chắn sẽ gây ra một cuộc chiến tổng lực.

Các nhà quan sát và cựu sĩ quan quân đội tin rằng Israel sẽ có lợi thế hơn Iran nếu xảy ra xung đột bởi nước này trong nhiều năm qua đã chuẩn bị cho một kịch bản mà chiến tranh có thể diễn ra trên nhiều mặt trận. Mặc dù vậy, nếu kịch bản đó xảy ra, tình hình kinh tế - xã hội của Israel cũng sẽ chịu tác động rất lớn.

Ngoài phương án tấn công trực tiếp vào Iran, Israel cũng có thể cân nhắc nhắm đến các lực lượng ủy nhiệm của Iran như Hezbollah ở Li Băng hay các mục tiêu Iran ở Syria, Iraq.

Thứ hai, Israel có thể chọn phương án bớt căng thẳng hơn, đó là tấn công mạng Iran, làm gián đoạn hoạt động sản xuất năng lượng hay hàng không của quốc gia này.

Israel từng nhiều lần sử dụng chiến dịch hành động bí mật để chống lại Iran, như tấn công mạng, tấn công tài sản của Iran ở các nước thứ ba như Syria, hoặc không nhận trách nhiệm về một cuộc tấn công vào cơ sở sản xuất máy bay không người lái.

Tehran sẽ khó có thể đổ lỗi trực tiếp cho Tel Aviv về một cuộc tấn công như vậy, vì điều đó có nghĩa là họ thừa nhận rằng nước này dễ bị tổn thương trước các hành động của Israel trên chính lãnh thổ của mình.

Thứ ba, Israel có thể tiến hành chiến dịch biệt kích bên trong lãnh thổ Iran, nhắm vào các nhà khoa học hạt nhân cấp cao của Iran.

Cuối cùng, ngoài giải pháp quân sự và tấn công mạng, Israel có thể tăng cường nỗ lực ngoại giao nhằm cô lập Tehran bằng việc tăng cường các lệnh trừng phạt.

Ông Raz Zimmt, chuyên gia về Iran tại Viện Nghiên cứu An ninh Quốc gia Israel, cảnh báo: "Chúng ta đang ở một giai đoạn mới và một giai đoạn rất nguy hiểm trong cuộc đối đầu giữa Israel và Iran. Iran đã cố gắng thay đổi luật chơi với Israel. Có thể sẽ xảy ra nhiều đợt tấn công trực tiếp hơn trong tương lai".

Theo ông Zimmt, dù kịch bản Israel không đáp trả Iran rất khó xảy ra nhưng Israel sẽ không tiến hành một cuộc tấn công quân sự toàn diện ngay lập tức nhằm vào các mục tiêu bên trong Iran, vì Tehran đã cảnh báo sẽ đáp trả mạnh hơn cuộc tấn công cuối tuần qua.

"Ưu tiên của Israel là tập trung vào việc đạt được các mục tiêu chính ở Gaza chứ không phải mở ra các mặt trận mới", ông Zimmt nói.

Các yếu tố chi phối

Theo ông Raz Zimmit, có 3 yếu tố chính mà Israel phải cân nhắc trước khi phản ứng.

 "Thứ nhất, Iran sẽ phản ứng như thế nào, vì quốc gia này đã nói rất rõ ràng rằng việc Israel trả đũa sẽ gặp phải phản ứng thậm chí còn gay gắt hơn.

Thứ hai, vị thế của Mỹ. Tổng thống Mỹ Joe Biden không quan tâm đến việc căng thẳng leo thang mà chỉ muốn kết thúc vòng giao tranh này.

Thứ ba, kể từ ngày 7/10, Israel đã cố gắng tránh mở các mặt trận mới để có thể tập trung vào việc chiến đấu với Hamas ở Gaza", chuyên gia Zimmit nói.

Tamir Hayman, cựu giám đốc cơ quan tình báo quân sự, bình luận phản ứng của Israel có thể bị hạn chế bởi thực tế là nước này hoạt động như một phần của liên minh không chính thức khi chống lại loạt tên lửa và máy bay không người lái của Iran.

Thực tế, một loạt quốc gia, trong đó có Mỹ, Anh, Pháp, Jordan đã giúp Israel đánh chặn phần lớn cuộc tấn công của Iran sáng 14/4.

"Điều này có hiệu quả và quan trọng, nhưng nó sẽ hạn chế quyền tự do hành động để đáp trả", ông Hayman, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu An ninh Quốc gia có trụ sở tại Tel Aviv, nhận định.

Bản thân Bộ trưởng Quốc phòng Israel Yoav Gallant hôm 14/4 nói rằng, Israel có cơ hội thành lập một liên minh chiến lược chống lại Iran sau khi cuộc tấn công của Tehran.

Tuy nhiên, theo nguồn thạo tin, Tổng thống Mỹ Joe Biden và các thành viên cấp cao trong đội ngũ an ninh của ông tuyên bố rõ, Mỹ sẽ không tham gia vào bất cứ hành động đáp trả quân sự nào cùng với Israel để chống lại Iran.

Chính quyền Tổng thống Biden tìm cách hướng Israel theo quan điểm rằng việc đánh chặn 99% vụ tấn công của Iran đã là một thành công lớn và việc tiếp tục "ăn miếng, trả miếng" là không cần thiết.

"Đây là một thành công đáng kinh ngạc, thực sự chứng minh ưu thế quân sự của Israel và quan trọng hơn là ưu thế ngoại giao của họ, rằng họ có những người bạn trong khu vực, rằng họ có trên khắp thế giới sẵn sàng giúp đỡ họ", Người phát ngôn Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ John Kirby nói.

Ngoài sự ràng buộc của đồng minh, yếu tố nội chính cũng ảnh hưởng đến các quyết định đáp trả của Israel.

Thủ tướng Benjamin Netanyahu lãnh đạo liên minh cánh hữu nhất trong lịch sử đất nước, và việc giữ cho chính phủ đó không sụp đổ sẽ cần đến sự xoa dịu của những người theo đường lối cứng rắn.

Chính quyền của ông Netanyahu đã hứng không ít chỉ trích trong nước vì không thể chặn cuộc tấn công của Hamas hồi tháng 10 năm ngoái nhằm vào Israel cũng như việc ông không thể đảm bảo sự trở về an toàn cho hơn 100 con tin vẫn đang bị giam giữ ở Dải Gaza.

Chuyên gia Pinkas cho rằng, bất kỳ quyết định trả đũa nào của Israel đều bị ảnh hưởng nặng nề bởi chính phủ cực hữu của Thủ tướng Netanyahu và nhu cầu sống còn chính trị của chính Thủ tướng.

Theo ông Pinkas, người dân Israel không muốn đất nước của họ vướng thêm vào một cuộc chiến nữa khi Israel tiếp tục chiến dịch quân sự ở Dải Gaza.

"Mọi người vẫn còn bị sốc với những gì đã xảy ra vào tháng 10 năm ngoái. Vì vậy, tôi nghĩ công chúng Israel không muốn leo thang căng thẳng và mở ra một cuộc xung đột trực tiếp với Iran", ông nói.

Cuối cùng, trước khi đưa ra quyết định đáp trả nào, Israel cần cân nhắc đến sự ủng hộ của quốc tế.

Trước cuộc tấn công của Iran, Israel ngày càng bị cô lập trên trường quốc tế do chiến dịch quân sự ở Dải Gaza, nơi hơn 33.000 người Palestine đã thiệt mạng trong vòng nửa năm qua.

Ông Benny Gantz, thành viên nội các chiến tranh Israel, tin rằng Israel càng trì hoãn phản ứng trước cuộc tấn công của Iran thì càng khó thu hút được sự ủng hộ của quốc tế dành cho nước này.

Tuy nhiên, những người khác không đồng tình với quan điểm này. Họ cho rằng, căng thẳng leo thang sẽ chỉ khiến Israel bị cô lập hơn nữa, đặc biệt là với các quốc gia Ả Rập mà Israel đang tìm cách bình thường hóa quan hệ.

Các quốc gia Ả Rập, bao gồm cả những quốc gia thân thiện với Israel, đã bày tỏ lo ngại về nguy cơ leo thang căng thẳng sau cuộc tấn công của Iran. Mặc dù vậy, các nước này chưa lên án mạnh mẽ hành động của Tehran.

Jordan có vai trò trong việc hỗ trợ Israel ngăn chặn cuộc tấn công của Iran, nhưng Ngoại trưởng Jordan Ayman Safadi dường như ủng hộ quan điểm cho rằng hành động của Tehran là để trả đũa việc Israel bị cáo buộc tấn công lãnh sự quán Iran ở Syria.

"Theo tôi, áp lực đang đè lên Israel là không leo thang và hướng tới mục tiêu mà tất cả chúng ta cùng chia sẻ, đó là giảm leo thang xung đột", ông Safadi nói. Nhà ngoại giao Jordan cũng cho rằng Thủ tướng Netanyahu đang tìm cách leo thang căng thẳng với Iran để chuyển trọng tâm ra khỏi cuộc xung đột của Israel ở Gaza.

Israel cũng đang thực hiện sứ mệnh hàn gắn quan hệ với các quốc gia Ả Rập, một số quốc gia nằm đối diện Vịnh Ba Tư với Iran, là nơi đặt căn cứ quân sự của Mỹ. Những nước này vốn lo ngại một cuộc xung đột toàn diện Iran - Israel sẽ ảnh hưởng đến sự ổn định và xuất khẩu dầu của chính họ.

"Một cuộc xung đột leo thang có thể làm tăng giá dầu và chặn eo biển Hormuz là điều các quốc gia vùng Vịnh không mong muốn nhất lúc này", ông Pinkas nói. Ông lưu ý, mối quan hệ với các quốc gia đó có thể bị ảnh hưởng nếu Israel bị coi là chịu trách nhiệm cho sự leo thang như vậy,

Không bên nào muốn xung đột lan rộng

Bản thân Iran hay Israel dường như đều không mong muốn căng thẳng vượt tầm kiểm soát thành một cuộc xung đột trực tiếp lan ra toàn khu vực.

Bằng chứng là Iran đã thông báo trước cho các bên về kế hoạch tấn công Israel. Hơn nữa, tên lửa của Iran nhắm vào các căn cứ quân sự ở xa của Israel. Điều này cho thấy Iran đã cố gắng hạn chế thiệt hại mà vụ tấn công có thể gây ra, song vẫn đủ để đưa ra thông điệp răn đe.

Theo ước tính của phương Tây, Iran là một trong những quốc gia quân sự hóa mạnh nhất trong khu vực, với quân đội thường trực ít nhất 580.000 người và kho dự trữ 3.000 tên lửa đạn đạo.

Tuy nhiên, trong 6 tháng xung đột ở Dải Gaza, lãnh tụ tối cao Iran Ayatollah Ali Khamenei đã nói rất rõ rằng Iran không muốn bị lôi kéo vào một cuộc xung đột rộng lớn hơn. Nền kinh tế và người dân Iran đang phải gánh chịu các lệnh trừng phạt sâu rộng của Liên hợp quốc, Liên minh châu Âu (EU) và Mỹ.

Viện Nghiên cứu An ninh Quốc gia Israel (INSS) cho rằng, "bóng đang ở trong sân của Israel" và phản ứng của nước này đối với vụ tấn công của Iran mới đây sẽ quyết định liệu tình hình tiếp tục leo thang hay không.

Quyết định của Israel sẽ phụ thuộc rất nhiều vào mức độ hỗ trợ của Mỹ, đồng minh quan trọng nhất của Israel.

Các nguồn lực của Mỹ đang bị căng thẳng do cuộc chiến ở Ukraine, đến mức giới chức Israel phàn nàn rằng họ không nhận được vũ khí từ Mỹ theo đề nghị. Ngoài ra, Tổng thống Mỹ Joe Biden nêu rõ Washington không muốn bị kéo vào một cuộc xung đột ở Trung Đông, đặc biệt là trong năm bầu cử này.

Mỹ cho biết họ sẽ không tham gia cùng Israel trong bất kỳ cuộc tấn công trực tiếp nào vào Iran.

Thay vào đó, quan chức Mỹ và EU thông báo sẽ đưa ra một loạt lệnh trừng phạt Iran. "Các lệnh trừng phạt mới cùng những biện pháp bổ sung sẽ tiếp tục gây áp lực để kìm hãm và làm suy giảm năng lực lẫn hiệu quả hoạt động quân sự của Iran, nhắm tới tất cả hoạt động gây rối của nước này", Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ Jake Sullivan cho biết.

Theo Guardian, Bloomberg, Aljazeera, Reuters