Nga đánh thẳng "gót chân Achilles", canh bạc Kursk của Ukraine dần ngã ngũ

Trong những ngày gần đây, quân đội Nga đã giành lại quyền kiểm soát hàng loạt thị trấn ở tỉnh Kursk, nơi đã bị lực lượng Ukraine chiếm giữ từ tháng 8 năm ngoái. Vào ngày 13/3, Bộ Quốc phòng Nga tuyên bố quân đội Nga đã giành lại thị trấn chiến lược Sudzha.

Cuộc tấn công chớp nhoáng của Nga vào tháng 3 đã thu hẹp vùng lãnh thổ do Ukraine kiểm soát ở Kursk xuống còn khoảng 110km2, giảm đáng kể so với hơn 1.368km2 mà Kiev tuyên bố vào năm 2024.

Truyền thông Nga đưa tin Tổng thống Vladimir Putin đã đến thăm các binh lính tại một sở chỉ huy ở Kursk. Ông Putin xuất hiện trong bộ quân phục ngụy trang cùng với Tổng tham mưu trưởng lực lượng vũ trang Nga Valery Gerasimov.

Tổng thống Putin ngày 13/3 tuyên bố hàng nghìn binh sĩ Ukraine ở Kursk hết đường lui và họ chỉ còn 2 lựa chọn: đầu hàng hoặc chết.

Dữ liệu của Bộ Quốc phòng Nga cho biết, Kiev đã mất hơn 68.000 quân kể từ khi xâm nhập vào vùng Kursk.

Tổng tư lệnh quân đội Ukraine Oleksandr Syrskyi thừa nhận "tình hình khó khăn" ở Kursk, nhưng cho biết Kiev sẽ duy trì phòng thủ "miễn là hợp lý và cần thiết".

"Gót chân Achilles" của Ukraine

Vào tối 12/3, chỉ huy quân sự cấp cao của Ukraine, Tướng Oleksandr Syrskyi, tuyên bố giao tranh vẫn tiếp diễn ở vùng ngoại ô Sudzha và các khu vực lân cận ở tỉnh Kursk. Ông cho biết quân đội Ukraine có ý định "duy trì phòng thủ đến khi nào còn cảm thấy phù hợp và cần thiết".

Tuy nhiên, tướng Syrskyi cũng nhấn mạnh ưu tiên là bảo vệ mạng sống của binh lính Ukraine. Do vậy, các đơn vị sẽ "rút lui về các tuyến phòng thủ có lợi hơn nếu cần thiết".

Ruslan Leviev, người sáng lập tổ chức độc lập Conflict Intelligence Team (CIT), nói với trang tin DW rằng binh lính Ukraine đang rút khỏi khu vực Kursk một cách có trật tự. Ông cũng cho biết, bằng cách này, các chỉ huy Ukraine đang hướng tới mục tiêu bảo đảm tính mạng của càng nhiều binh lính càng tốt.

Ông Leviev không tin rằng việc Ukraine rút quân khỏi Kursk có liên quan đến các cuộc đàm phán gần đây giữa Ukraine và Mỹ. Tuy nhiên, ông không loại trừ khả năng quá trình rút quân có thể đã được đẩy nhanh hơn, khi Mỹ tuyên bố tạm dừng chia sẻ thông tin tình báo cho Ukraine sau cuộc tranh cãi căng thẳng giữa Tổng thống Volodymyr Zelensky và Tổng thống Donald Trump tại Nhà Trắng hồi cuối tháng 2.

Mặc dù vậy, ông Leviev cho biết một cuộc rút quân thực tế đã nằm trong kế hoạch của Ukraine kể từ tháng 12 năm ngoái, khi quân đội Nga tấn công cả hai bên sườn của lực lượng Ukraine ở Kursk. Sau đó, Ukraine hầu như không còn tuyến đường hậu cần nào để cung cấp đạn dược cho các binh lính hoặc sơ tán những người bị thương.

Serhii Zgurets, giám đốc công ty tư vấn Defense Express của Ukraine, tin rằng các vấn đề hậu cần của quân đội Ukraine cũng như việc họ bị lực lượng Nga áp đảo đáng kể về quân số đã buộc Kiev phải rút quân khỏi Kursk. Ông nói rằng Nga đã bố trí khoảng 60.000 quân dọc theo mặt trận Kursk.

"Hậu cần là gót chân Achilles của Ukraine. Nếu Ukraine rút lui về lãnh thổ của mình, điều này sẽ cải thiện khả năng phòng thủ của các lữ đoàn Ukraine", chuyên gia Zgurets nhận định.

Nắm được điểm yếu của Ukraine, lực lượng Nga liên tục đánh tạt sườn, nhắm mục tiêu vào tuyến đường hậu cần của Ukraine ở Kursk để cô lập đối phương. Các cuộc tấn công gần đây của Nga ở Kursk tập trung vào việc cắt đứt tuyến đường duy nhất mà quân đội Ukraine sử dụng để tiếp tế từ tỉnh Sumy của Ukraine, nơi giáp biên giới Nga.

Ruslan Mykula, nhà phân tích quân sự và đồng sáng lập dự án DeepState OSINT, cho biết ở sườn trái lãnh thổ do Ukraine kiểm soát, Nga tiến hành các cuộc tấn công cơ giới thường xuyên, thậm chí còn dữ dội hơn các cuộc tấn công tại Pokrovsk, một trong những trận chiến nóng nhất đang diễn ra ở miền Đông Ukraine. Chiến thuật này giúp Nga tiếp cận các tuyến đường hậu cần quan trọng của Ukraine, dẫn tới việc tiếp tế bị tê liệt và Kiev phải tìm cách rút lui trước khi quá muộn.

Nga đã đưa các đơn vị máy bay không người lái (UAV) hiệu quả nhất đến Kursk. Những đơn vị này đang kiểm soát hỏa lực các tuyến đường hậu cần của Ukraine, nhờ vào những bước tiến mà Nga đã đạt được ở hai bên sườn của khu vực này.

Theo chuyên gia Mykula, nếu biết cách triển khai, các tuyến hậu cần ở Kursk rất thuận lợi. Tại đây, các tuyến đường và cơ sở hạ tầng cho phép quân đội Ukraine có thể đồn trú và xây dựng công sự. Tuy nhiên, vấn đề chính đối với lực lượng Ukraine là một đoạn đường dài khoảng 10km trên cao tốc chính ở tỉnh Sumy của Ukraine, nằm giữa làng Yunakivka và cửa khẩu biên giới Sudzha.

Viktor Kevliuk, sĩ quan quân đội đã nghỉ hưu và chuyên gia quốc phòng, cho biết tất cả các tuyến hậu cần của Ukraine hầu như phụ thuộc vào đường cao tốc Sumy - Sudzha. Nga có thể kiểm soát dễ dàng khu vực này do khoảng cách gần và nằm trong tầm tấn công của UAV hiện đại.

Ngoài UAV thông thường, Nga còn triển khai UAV điều khiển bằng cáp quang, vốn không bị ảnh hưởng bởi các thiết bị tác chiến điện tử và có thể bay tới 20km.

Chuyên gia Mykula nói rằng, hầu hết UAV cáp quang của Nga đang được triển khai ở Kursk và lực lượng Ukraine chưa tìm ra biện pháp để đối phó với loại máy bay không người lái này.

Sau khi cắt đứt tuyến hậu cần của Ukraine, lực lượng Nga đã tăng cường tiến quân trên bộ.

Theo sĩ quan quân đội đã nghỉ hưu Kevliuk, lực lượng Nga đã tiến quân bằng các nhóm bộ binh nhỏ vào ban đêm hoặc trong điều kiện tầm nhìn hạn chế để tránh UAV. Đồng thời, Nga sử dụng phương tiện tốc độ cao như xe máy, ô tô dân dụng, xe 4 bánh và xe golf vào ban ngày, điều khiển các phương tiện qua các bãi mìn để nhanh chóng tấn công các vị trí của Ukraine.

Một số đơn vị biệt kích của Nga còn triển khai chiến dịch "Đường ống", sử dụng đường ống dẫn khí ngầm để đưa quân tiến vào ngoại ô Sudzha, gây bất ngờ cho quân đội Ukraine. Chiến thuật này từng được Nga sử dụng trong trận chiến ở Avdiivka.

Một số chuyên gia cho rằng Ukraine có thể ổn định hậu cần và giữ vững vị trí tại Kursk nếu họ được cấp thêm nguồn lực. Tuy nhiên, nhiều quan điểm cho rằng Ukraine nên rút quân trước khi Nga tăng cường chiến dịch đẩy lùi đối phương khỏi lãnh thổ.

Thành công hay thất bại của Ukraine?

Một số chuyên gia phương Tây đã chỉ trích chiến dịch Kursk của Ukraine và coi đây là sự lãng phí nguồn lực. Marina Miron, nhà nghiên cứu tại Khoa Nghiên cứu Chiến tranh tại trường King's College London, là một trong những người ủng hộ lập trường này.

Tổng thống Zelensky từng tuyên bố mục tiêu của chiến dịch Kursk là chuyển hướng lực lượng Nga, buộc Moscow phải điều quân từ các mặt trận khác ở Ukraine về Kursk để phòng thủ. Tuy nhiên, theo chuyên gia Miron, thực tế cho thấy Nga không chuyển quân từ các mặt trận khác, ví dụ vùng Donbass ở miền Đông Ukraine, đến Kursk như tính toán của Kiev.

Hơn nữa, bà Miron cũng chỉ ra rằng, việc Ukraine kiểm soát các vùng lãnh thổ Nga ở Kursk không có nhiều ý nghĩa, vì đó không phải là các địa điểm quan trọng về mặt chiến lược.

"Xét về góc độ chiến lược quân sự, đó là một lựa chọn thảm khốc. Chiến dịch Kursk đã kéo dài giới tuyến giao tranh, trong bối cảnh lực lượng vũ trang Ukraine thiếu hụt trang thiết bị và nhân lực tại thời điểm đó", chuyên gia Miron bình luận.

Đại tá Áo Markus Reisner tin rằng chỉ có thể đưa ra đánh giá chắc chắn về kết quả của chiến dịch Kursk sau khi quân đội Ukraine rút hoàn toàn khỏi Kursk, một kịch bản mà ông cho là không thể tránh khỏi. Chỉ khi đó mới rõ liệu cuộc rút quân có diễn ra theo trình tự hay không và Ukraine đã phải chịu những tổn thất gì.

"Yếu tố rủi ro lớn nhất là sẽ bùng phát tình trạng hỗn loạn hoặc hoảng loạn - một kịch bản từng ảnh hưởng đến quân đội Nga ở gần Kharkov vào năm 2022", chuyên gia Reisner cho biết.

Vào thời điểm đó, Nga không chuẩn bị cho một cuộc phản công của Ukraine và buộc phải rút quân vội vã khỏi các vùng lãnh thổ Ukraine mà Moscow từng kiểm soát trước đó. Nhiều người Nga đã bị bắt làm tù binh và Ukraine đã có thể chiếm được một lượng lớn thiết bị quân sự hạng nặng.

Tuy nhiên, một số chuyên gia cho rằng, xét trên khía cạnh nào đó, chiến dịch Kursk vẫn được xem là một bước tiến thành công của Ukraine.

"Theo quan điểm của Ukraine, điều này rất rõ ràng: Nếu vẫn còn giao tranh ở Kursk, các lực lượng Nga ở đó sẽ không tham gia vào cuộc chiến ở Ukraine. Nếu Nga vẫn triển khai lực lượng không quân để thả bom lượn xuống các ngôi làng của chính họ ở Kursk, những quả bom đó sẽ không rơi xuống các thị trấn của Ukraine", Nico Lange, cựu cố vấn của Bộ quốc phòng Đức, nói trong cuộc phỏng vấn với kênh truyền hình Đức ZDF.

Theo ông Lange, chiến dịch Kursk đã bộc lộ điểm yếu của quân đội Nga. Điện Kremlin đã yêu cầu quân đội Nga phải trục xuất lực lượng Ukraine khỏi lãnh thổ càng nhanh càng tốt, nhưng cho đến nay lực lượng Ukraine vẫn kiểm soát một phần nhỏ lãnh thổ Nga.

Đối với Andriy Zagorodnyuk, cựu Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine, chiến dịch Kursk "đã hoàn thành mục tiêu" khi chuyển hướng lực lượng tinh nhuệ của Nga và ngăn họ mở ra một mặt trận khác.

Artem Kariakin, một thành viên trong nhóm binh lính Ukraine đầu tiên đặt chân đến Kursk, tin rằng chiến dịch này mang lại một số lợi thế cho Kiev. Theo Kariakin, chiến dịch Kursk cho Ukraine thêm thời gian để xây dựng hệ thống phòng thủ ở vùng Sumy lân cận và bắt giữ các tù binh Nga để sau đó có thể trao đổi với các tù binh Ukraine.

Bước đi tiếp theo

Các chuyên gia phương Tây và Ukraine cho rằng Ukraine đã đạt được một số mục tiêu chính trị nhất định khi mở chiến dịch đột kích xuyên biên giới và kiểm soát một phần lãnh thổ Nga ở tỉnh Kursk trong nhiều tháng.

Hiện tại, Ukraine sẽ phải quyết định xem có nên củng cố vị trí ở Kursk bằng cách gửi thêm quân và nguồn lực, hay tổ chức các cuộc rút lui để tránh viễn cảnh thảm khốc trên thực địa.

"Ukraine có thể muốn chứng minh rằng họ vẫn tiếp tục trụ vững và kháng cự, ngay cả khi chính quyền Trump rút viện trợ", Scott Lucas, nhà khoa học chính trị và giáo sư nghiên cứu Mỹ và chính trị quốc tế tại Viện Clinton thuộc Đại học Dublin, nhận định.

Mỹ đã đồng ý nối lại viện trợ quân sự và chia sẻ thông tin tình báo cho Ukraine sau các cuộc đàm phán tại Ả rập Xê út. Tuy nhiên, sự hỗ trợ trong tương lai của Mỹ, cũng như sự sẵn sàng của châu Âu trong việc dẫn đầu nỗ lực viện trợ quân sự cho Ukraine, vẫn chưa chắc chắn.

Việc mất đi chỗ đứng trên lãnh thổ Nga có thể tác động đến tính toán của Ukraine. Cả Kiev và các nước phương Tây đều coi việc Ukraine kiểm soát một phần tỉnh Kursk là một quân bài mặc cả quan trọng trong các cuộc đàm phán hòa bình tương lai.

"Vị thế của Ukraine ở Kursk đóng vai trò quan trọng vì chắc chắn điều này sẽ ảnh hưởng đến bất kỳ cuộc đàm phán nào có thể diễn ra trong năm tới", cựu Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken nói hồi tháng 1.

Đầu tháng 2, Tổng thống Volodymyr Zelensky đã nói với hãng tin Guardian rằng ông dự định sẽ chơi quân bài Kursk trong các cuộc đàm phán tiềm năng để "đổi vùng lãnh thổ này lấy vùng lãnh thổ khác". Tuy nhiên, ông không nói rõ Ukraine sẽ yêu cầu đổi lại phần lãnh thổ nào.

Ông Zelensky nhấn mạnh việc tiết lộ lập trường đàm phán của Ukraine có thể "là một cái cớ" để Moscow tập trung nỗ lực nhằm tước đi đòn bẩy của Ukraine.

Steven Horrell, chuyên gia cấp cao tại Trung tâm Phân tích Chính sách châu Âu, nhận định việc chiếm giữ lãnh thổ Nga ở Kursk là một quân bài mặc cả quan trọng của Ukraine "trong mắt cộng đồng quốc tế". Chiến dịch này cho phép Ukraine chứng minh với các nước phương Tây rằng họ vẫn có thể phản công bất chấp những thất bại trên chiến trường.

"Tôi nghĩ rằng sự gia tăng ủng hộ của phương Tây sau chiến dịch Kursk là bằng chứng cụ thể cho điều đó", ông nói thêm.

Theo chuyên gia Horrell, khi chiến dịch Kursk dường như đang dần suy yếu, khả năng Ukraine rút lui khỏi lãnh thổ Nga càng củng cố quan điểm của Tổng thống Donald Trump và đội ngũ của ông rằng "Ukraine không thể giành chiến thắng" trong cuộc chiến với Nga.

"Mất Kursk, mọi người bắt đầu đặt câu hỏi liệu Ukraine có phải nhượng bộ hay không", chuyên gia Lucas nói thêm.

Rob Lee, nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện nghiên cứu Chính sách Đối ngoại, dự đoán Ukraine sẽ tiếp tục bám trụ ở Kursk, vì Kiev biết rằng nếu họ rút quân về bên kia biên giới, Nga sẽ bám đuổi và tiến vào lãnh thổ Ukraine.

Chuyên gia nhấn mạnh, mặc dù vị thế của Ukraine ở Kursk đã suy yếu, nhưng các khu vực khác trên tiền tuyến vẫn tương đối ổn định.

Một câu hỏi được đặt ra hiện nay là liệu cái giá Ukraine phải trả trong chiến dịch Kursk có tương xứng với nỗ lực phòng thủ của Kiev ở mặt trận phía đông Ukraine hay không.

"Cuộc đột kích vào Kursk là một canh bạc của Ukraine. Chiến dịch này là một thành công về mặt chiến thuật, nhưng không thể thay đổi cục diện của cuộc xung đột", chuyên gia phân tích quân sự Michael Kofman nhận định với tạp chí Financial Times.

Khi quân đội Nga tiến đến biên giới Ukraine ở vùng Sumy, những gì xảy ra tiếp theo "sẽ phụ thuộc vào cách giới lãnh đạo Nga đặt ra các ưu tiên của mình", chuyên gia Mykula của Deep State cho biết.

"Họ sẽ phải lựa chọn: Hoặc tập trung vào việc thiết lập vùng đệm, đảm bảo một số thành công về mặt chính trị, hoặc củng cố các trục tấn công hiện có để mở rộng lãnh thổ mà họ kiểm soát và sử dụng điều đó làm đòn bẩy trong các cuộc đàm phán", ông Mykula nói.

Những bước tiến đáng kể của Nga ở Kursk diễn ra vào thời điểm quan trọng, ngay trước thềm lễ kỷ niệm 80 năm Ngày Chiến thắng của Nga (9/5). Giới chức Ukraine dự đoán Nga sẽ tập trung nỗ lực để hoàn thành mục tiêu của chiến dịch Kursk trước thời điểm trọng đại này.

"Trước bất kỳ cuộc đàm phán nào giữa Nga và Mỹ, Nga đang cố gắng giải quyết vấn đề Kursk nhanh nhất có thể, tập trung mọi lực lượng mà họ có thể", Mykhailo Samus, chuyên gia quân sự và giám đốc Mạng lưới nghiên cứu địa chính trị mới, nói với trang tin Kyiv Independent.

Theo DW, KI, WP, FT