Lực lượng nào sẽ thay thế tập đoàn Wagner?

Điện Kremlin cho biết họ chưa có kế hoạch gì đối với tương lai của công ty quân sự tư nhân tập đoàn Wagner sau cái chết của thủ lĩnh Yevgeny Prigozhin.

"Hiện tôi chưa thể nói bất cứ điều gì. Chưa có cơ cấu nào như vậy tồn tại về mặt pháp lý", người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov cho biết hôm 25/8, 2 ngày sau khi thủ lĩnh Wagner, ông Yevgeny Prigozhin, chết trong vụ tai nạn máy bay.

Nhưng các nhà quan sát nói với Al Jazeera rằng các chiến binh đã trải qua thực chiến của Wagner quá giá trị nên khó có thể bị giải tán và bỏ đi.

Câu hỏi lớn nhất lúc này là liệu Điện Kremlin sẽ cố gắng duy trì tập đoàn Wagner dưới hình thức quản lý mới hay tạo ra bản sao của nhóm này.

Hiện tại, cả hai lựa chọn dường như khó khả thi.

"Không có gì giống vậy"

Điều khiến Wagner nổi bật là óc nhạy bén kinh doanh và sức lôi cuốn của ông trùm Prigozhin, người có lối suy nghĩ khác thường và thái độ ngang tàng ít thấy.

Cựu tù 62 tuổi - người bị đưa vào danh sách đen ở phương Tây - đã xây dựng nên một đế chế kinh doanh buôn bán hydrocarbon của Syria, kim cương, vàng và nguyên liệu thô của châu Phi.

Ông đã ký các thỏa thuận an ninh béo bở với lãnh đạo các nước cận Sahara và điều hành các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ ăn uống và khách sạn ở Nga. Wagner chỉ là "viên ngọc" dễ thấy nhất trên vương miện của ông Prigozhin.

"Wagner không chỉ là một PMC (công ty an ninh tư nhân)", John Lechner, tác giả người Mỹ đang viết sách về ông Prigozhin, nói với Al Jazeera. "Thực sự không có gì giống vậy có thể sớm thay thế được Wagner".

Chuyên gia quân sự hàng đầu của Ukraine đồng ý với ý kiến trên.

"Wagner độc đáo theo cách riêng của nó và về điều này thì ta phải ghi điểm cho ông Prigozhin", Trung tướng Ihor Romanenko, cựu Phó Tổng tham mưu trưởng Lực lượng Vũ trang Ukraine, nói với Al Jazeera.

Ông Romanenko cho rằng giới lãnh đạo hàng đầu của Nga "sẽ khó có thể xây dựng được tổ chức tương tự trong tương lai gần". Vị này cho rằng nguồn tài nguyên có giá trị nhất của Wagner - những chiến binh dày dạn kinh nghiệm, đã kinh qua chiến trường - đang được nhiều bên để mắt tới.

"Quá trình tổ chức lại nhân lực của Wagner đang diễn ra. Một số sẽ bị loại bỏ, một số sẽ bị sa thải. Một số sẽ chuyển đến các cơ quan khác, một số có thể muốn ở lại vì họ là những binh sĩ tấn công được huấn luyện bài bản".

Wagner sẽ tan rã?

Từ năm 2014, Wagner đã tuyển dụng hàng nghìn chiến binh giàu kinh nghiệm với xuất thân đa dạng. Năm ngoái, Wagner chiêu mộ bổ sung hàng chục nghìn tù nhân ở Nga với lời hứa ân xá sau 6 tháng chiến đấu ở Ukraine.

Nhưng tập đoàn Wagner đã rạn nứt kể từ cuộc nổi dậy của ông Prigozhin vào ngày 23/6. Ông nói rằng "cuộc hành quân công lý" tới Moscow xuất phát từ mâu thuẫn kéo dài nhiều tháng với Bộ Quốc phòng vì cơ quan này đã "phá hoại" nguồn cung cấp đạn dược cho Wagner.

Cuộc hành quân cũng được châm ngòi sau khi Moscow ra tối hậu thư yêu cầu mỗi chiến binh Wagner phải ký hợp đồng để trở thành nhân lực chính thức của Bộ Quốc phòng Nga.

Tổng thống Belarus Lukashenko khi đó đã đứng ra làm trung gian hòa giải giữa ông Prigozhin và Điện Kremlin, đảm bảo rằng các chiến binh Wagner không muốn ký hợp đồng có thể chuyển đến Belarus.

Hàng nghìn lính Wagner đã tới đồn trú trong các khu trại được xây dựng tại những khu rừng rậm ở Belarus, từng là nơi ẩn náu của quân du kích trong Thế chiến II chống lại Đức Quốc xã.

"Bộ phận xuất sắc nhất trong số ấy sẽ được nhập tịch và tích hợp vào các cơ quan thực thi pháp luật của Belarus", Igar Tyshkevich, nhà phân tích người Belarus sống tại Kiev, nói với Al Jazeera. Những binh sĩ này sẽ giúp ông Lukashenko bảo vệ đất nước.

Những người còn lại sẽ được đẩy về nước Nga, nơi quân đội, cơ quan tình báo và các công ty lớn đang cố gắng lấp đầy khoảng trống xuất hiện sau cái chết của ông Prigozhin, ông Tyshkevich nói.

Ông Tyshkevich lấy ví dụ việc Lukoil, công ty năng lượng lớn thứ hai của Nga, từ lâu đã có công ty an ninh riêng do các cựu sĩ quan hoạt động tình báo đặc biệt của KGB thành lập. Công ty an ninh của Lukoil, mang tên Lukom-A, đang tích cực tăng cường tiềm lực để thành lập công ty quân sự tư nhân của mình, theo ông Tyshkevich.

Tương tự, các công ty an ninh khác sẽ tiếp cận những thành viên còn lại của Wagner để phát triển các công ty quân sự tư nhân riêng. Trong khi đó, một số chiến binh Wagner muốn hoạt động độc lập có thể tự thành lập công ty quân sự tư nhân.

Những người khác sẽ trở thành nhân viên của các tập đoàn nhà nước hoặc cơ quan tình báo. Một số người đã ký hợp đồng với Bộ Quốc phòng Nga, và những người bị "đẩy ra khỏi" Belarus có thể tham gia cùng họ để chiến đấu ở Ukraine.

"Nhưng số lượng ấy sẽ không lớn", ông Tyshkevich nói. "Wagner sẽ tan rã thành nhiều mảnh".

Molfar, một nhóm tình báo nguồn mở của Ukraine, cho biết tính đến tháng 3, có 25 công ty quân sự tư nhân Nga hoạt động ở Ukraine và hầu hết đều tuyển dụng cựu sĩ quan quân đội.

Nhưng Al Jazeera đánh giá không có nhóm nào có thể làm lu mờ ông Prigozhin.

"Trong số những chỉ huy khác cũng có rất nhiều tài năng quân sự nhưng sức thu hút của ông Prigozhin, năng lực điều phối mọi thứ với tư cách một nhà hậu cần, một nhà quản lý - điều đó sẽ khó có thể thay thế chỉ bằng một người", tác giả Lechner nói.

Nhưng cuộc xung đột ở Ukraine vẫn có thể giúp các công ty quân sự tư nhân này duy trì sự tồn tại.

"Các công ty quân sự tư nhân Nga vẫn ở đây", ông Lechner nói. "Nó có thể ở dạng kém lôi cuốn hơn, nhưng họ đã tạo ra thị trường cho chính họ và có thể là cho cả những người khác".