Dân sinh
Fica
DTiNewsKhi địa chính trị thế kỷ nằm ở Châu Á - Thái Bình Dương
Nếu có vấn đề nào đáng chú ý đặc biệt nhất trên sân khấu chính trị thế giới thì đó chắc chắn là sự trở lại ngoạn mục và cực nhanh của Mỹ tại châu Á - Thái Bình Dương, với bản thiết kế chiến lược quy mô và toàn diện, từ kinh tế, ngoại giao đến quân sự.
Tại sao?
Trung Đông ngày càng trở thành địa điểm ít hấp dẫn đối với những chuyến “du lịch chính trị” của người Mỹ. Sự bát nháo với những vụ domino “hỏa hoạn chính biến” tại Trung Đông đã cho thấy khu vực này bộc lộ đầy rủi ro. Xét về lợi thế địa chính trị khi nhìn cục diện, trước hết, bằng con mắt kinh tế, châu Á - Thái Bình Dương hiển nhiên trội hẳn Trung Đông. Thế kỷ XXI là thế kỷ châu Á, bởi đây là khu vực tập trung nguồn động lực kinh tế tiềm năng và mạnh mẽ nhất thế giới. Ngay thời điểm hiện tại, châu Á - Thái Bình Dương đã cho thấy sức bật kinh tế cũng như khả năng tiềm tàng của họ.
Sự phát triển kinh tế châu Á còn kéo theo sự chuyển dịch ngược từ Đông sang Tây - khi nói đến nguồn vốn FDI đổ vào các nước giàu. Cái từng được xem là hiện tượng khi nói về làn sóng đầu tư của các công ty châu Á vào phương Tây bây giờ đã trở thành xu hướng. Mậu dịch giữa các nước châu Á - Thái Bình Dương tất nhiên cũng tăng mạnh. Theo IMF, giao dịch kinh tế giữa các nước khu vực đã tăng gấp 8,5 lần từ 1990-2006 (3). Trong một số trường hợp, mậu dịch song phương cho thấy biên độ giãn nở của quan hệ thương mại châu Á với các đối tác. Israel là nguồn cung cấp vũ khí lớn thứ ba của Ấn Độ; trong khi Saudi Arabia vừa là nhà xuất khẩu dầu lớn nhất đồng thời là nhà nhập khẩu gạo basmati lớn nhất của Ấn…
Kiềm chế và tranh giành ảnh hưởng
Với một thị trường tiềm lực chưa khai thác hết, với vị trí địa lý thuận lợi cho giao dịch quốc tế, với nguồn nhân lực dồi dào, và một thị trường năng động, và với nguồn tài nguyên còn chưa bị vét cạn như châu Phi, Mỹ không thể bỏ lỏng châu Á - Thái Bình Dương. Tuy nhiên, nếu chỉ đơn giản vì châu Á - Thái Bình Dương mang lại nhiều cơ hội kinh tế, Mỹ hẳn đã không trở lại châu Á theo cách như họ đang cho thấy, như cách thể hiện trong ngôn ngữ thẳng thừng của họ tại các diễn đàn. Tìm kiếm cơ hội là bản chất của người Mỹ nhưng tham vọng đương đầu thách thức mới thật sự là “bản chất của bản chất” trong lịch sử văn hóa chính trị nước Mỹ!
Khi Tổng thống Barack Obama nói rằng nước Mỹ là “một cường quốc Thái Bình Dương”, rằng thế kỷ XXI là “thế kỷ Thái Bình Dương của Mỹ” và rằng mình là “tổng thống Thái Bình Dương đầu tiên” thì thông điệp của ông hiển nhiên ngụ ý về một vấn đề đối ngoại mang tính chính sách chiến lược, mà thực chất của nó hứa hẹn những mục tiêu thuần chất giao đấu chính trị, cạnh tranh chính trị, đối đầu chính trị, được bày tỏ với không chút dè dặt. Và đối thủ mang tính thách thức của Mỹ tại mặt trận địa chính trị châu Á - Thái Bình Dương trong bối cảnh mới bây giờ, ai cũng biết, là Trung Quốc.
Phải nói là Trung Quốc đã “đọc sai” đường lối cũng như sức mạnh, kỹ năng lẫn kinh nghiệm đối ngoại của Mỹ. Với gánh nặng di sản 10 năm cuộc chiến chống khủng bố mà Tổng thống George W. Bush để lại, với mớ hỗn độn tài chính từ sự bê bối của phố Wall, với sự tan nát kinh tế từ cuộc suy thoái, với sự tuột dốc không phanh của đồng đôla, với gánh nặng nợ công chồng chất như núi…, cường quốc Mỹ trên bề mặt chẳng khác nào một anh bệnh ung thư giai đoạn cuối thoi thóp chờ chết! Sự suy yếu của Mỹ là cơ hội bằng vàng cho một ý định thay thế vai trò đầu tàu lãnh đạo thế giới đối với Trung Quốc.
Và nơi đầu tiên cần “điền vào chỗ trống” đương nhiên ưu tiên là sân nhà châu Á, nơi có một vùng biển lý tưởng mà Trung Quốc đã vẽ một hình chữ U. Đó là cách mà Trung Quốc đã tận dụng cơ hội chiếm lấy sân khấu khu vực, bằng một chính sách ngoại giao cứng rắn, với tư thế của một kẻ có rất nhiều tiền và rất mạnh về cơ bắp quân sự. Nói cách khác, Bắc Kinh tin rằng thời của Mỹ đã thật sự chấm hết và bây giờ, chắc chắn, một cách đầy khẳng định và xác quyết, phải là thời của họ!
Phải chăng sự ngộ nhận Trung Quốc về nước Mỹ của Obama đã xuất phát từ những đánh giá và tổng kết sách lược ngoại giao Hoa Kỳ rút ra vào thời nước Mỹ của Bush, khi Bush luôn tập trung tinh lực vào Trung Đông, vào mớ hỗn độn Iraq, vào mớ bùi nhùi nghị sự bao đồng (chẳng hạn kiến thiết hòa bình giữa Israel và Palestine), chưa kể bãi lầy Afghanistan. Trong thực tế, đúng là nước Mỹ của Bush đã bỏ ngỏ châu Á - Thái Bình Dương.
Nước Mỹ của Obama dường như không lạc đề như nước Mỹ của Bush. Sách lược đối ngoại nhanh chóng được điều chỉnh, ngay ở những phác thảo trong giai đoạn Obama còn đang vận động tranh cử tổng thống. Những gì có thể phân tán sức mạnh Mỹ (sẽ) được giảm (rút quân khỏi Iraq và Afghanistan), trong khi điểm nhấn đối ngoại (sẽ) tập trung vào kế hoạch tăng cường chiến lược tiếp cận châu Á, bằng cách thiết lập những liên minh quân sự mới, những ràng buộc kinh tế mới và những cuộc dàn quân mới (ken đặc tàu chiến tại Thái Bình Dương, trong cái khái niệm mà người ta gọi là “ngoại giao tàu chiến” - gunboat diplomacy).
Tuy nhiên, tất cả chỉ mới ở giai đoạn khởi động, phải cần thêm thời gian để nếm và đánh giá được sự ngon dở thật sự của bữa đại tiệc. Sân khấu chính trị châu Á - Thái Bình Dương trong tương lai gần hứa hẹn còn nhiều màn trình diễn hấp dẫn và bất ngờ. Nó chắc chắn sẽ là nơi tập trung những gì nóng bỏng nhất trong những năm kế tiếp của thế kỷ này. Những gì đang diễn ra dường như chỉ mới ở giai đoạn “làm nóng”!
