GPS ở vùng Baltic bị gây nhiễu, Nga có liên quan?

Sân bay Tartu của Estonia rất nhỏ. Chuyến bay của hãng hàng không Phần Lan Finnair từ Helsinki đến đây là chuyến duy nhất hạ cánh mỗi ngày. Nhưng đối với người dân thành phố Estonia, nơi có Trường Cao đẳng Quốc phòng Baltic, một trong những cơ sở giáo dục quân sự của NATO, chuyến bay kéo dài 45 phút này đã mở ra cơ hội du lịch thế giới đi qua thủ đô Phần Lan.

Thiết bị gây nhiễu bí ẩn

Nhưng cơ hội này không còn nữa, ít nhất là cho đến ngày 31/5.

Vào cuối tháng 4, hãng hàng không Finnair thông báo tạm dừng các chuyến bay đến Tartu ở miền đông Estonia trong 1 tháng do tình trạng nhiễu loạn GPS liên tục khiến 2 máy bay không thể hạ cánh. Finnair viện dẫn lý do về "những mối đe dọa đối với hành khách và phi hành đoàn phát sinh từ việc mất GPS tín hiệu của hệ thống định vị".

Finnair cho biết đây không phải là lần đầu tiên máy bay của hãng mất tín hiệu GPS, nhưng tình hình ngày càng tồi tệ hơn kể từ năm 2022.

Hãng bay của Phần Lan cho biết họ không biết sự can thiệp bắt nguồn từ đâu, nhưng trước đó họ đã ghi nhận các vụ việc tương tự gần khu vực Kaliningrad của Nga và biên giới phía đông của Phần Lan với Nga. Trong khi đó, ngoại trưởng của Lithuania và Estonia nhắm cáo buộc vào Moscow khi nói rằng việc GPS bị gián đoạn trên toàn bộ khu vực Baltic là do Nga gây nhiễu.

"Hành động gây nhiễu GPS trên không phận Estonia của Nga đã ảnh hưởng đến hoạt động hàng không dân dụng trong khu vực của chúng tôi. Khi làm như vậy, Nga vi phạm các quy định quốc tế", Ngoại trưởng  Estonia Margus Tsahkna cáo buộc nhưng không đưa ra bằng chứng.

Hồi đầu tháng này, Đức cho biết Nga rất có thể đứng đằng sau một loạt vụ gây nhiễu ảnh hưởng đến hoạt động điều hướng ở khu vực Baltic. Bộ Quốc phòng Đức chỉ ra Kaliningrad có thể là nguồn gây nhiễu, mặc dù họ từ chối cung cấp bất kỳ chi tiết nào với lý do "an ninh quân sự".

Hồi tháng 3, Newsweek dẫn một báo cáo tình báo nguồn mở đưa tin, hơn 1.614 máy bay, bao gồm cả phi cơ thương mại, đã bị gây nhiễu hệ thống GPS trên không phận Đông Âu chỉ trong chưa đầy 2 ngày cuối tuần qua. Báo cáo cho hay, nhiều máy bay bị gây nhiễu là máy bay chở khách bay ở khu vực biển Baltic. 

Cũng trong tháng 3, chính phủ Anh cũng cáo buộc Moscow làm nhiễu GPS của máy bay chở Bộ trưởng Quốc phòng Anh Grant Shapps trong chuyến công tác tới Warsaw. 

Trong 2 năm qua, hầu hết tất cả các hãng hàng không bay qua khu vực Baltic đều gặp phải vấn đề về điều hướng. Một số nguồn chỉ ra rằng thiết bị gây nhiễu GPS được đặt ở vùng Kaliningrad, trong khi những nguồn khác cho rằng chúng ở đâu đó trên lãnh thổ Nga giữa thành phố biên giới Narva của Estonia và Saint Petersburg.

Nhưng Finnair là hãng hàng không duy nhất cho đến nay đã hủy chuyến bay do vấn đề với GPS.

Hành động can thiệp hoặc giả mạo các tín hiệu của GPS và Hệ thống vệ tinh dẫn đường toàn cầu (GNSS) có thể gây nhầm lẫn cho máy bay có người lái hoặc không người lái hoặc khiến hệ thống định vị của chúng tin rằng các phi cơ này đang ở một vị trí khác.

"Ở Phần Lan, diễn biến này được coi là một phần của cuộc chiến hỗn hợp mà Nga đã tiến hành chống lại các nước NATO trong vài năm nay", ông Arkady Moshes, Giám đốc chương trình Nga tại Viện Quan hệ Quốc tế Phần Lan, cho biết.

Ông nói thêm rằng, cả giới chính trị gia và người dân ở đây đều coi mối đe dọa từ phương Đông là điều hiển nhiên. "Họ không kịch tính hóa nó nhưng cũng không giảm thiểu nó".

Theo ông Moshes, chính phủ Phần Lan, ít nhất là ở thời điểm hiện tại, khó có thể thực hiện bất kỳ biện pháp trả đũa nào, đặc biệt là vì vẫn chưa hoàn toàn rõ ràng những biện pháp này có thể là gì. Đồng thời, ông cho biết phía Helsinki sẽ sẵn sàng thực hiện các bước đơn phương khi tình hình bắt buộc họ phải hành động.

Liệu NATO có phản ứng?

Nhiều quốc gia ở khu vực Baltic hiện đang đặt câu hỏi liệu NATO có phản ứng với việc GPS bị gây nhiễu hay không.

"Có thể, nhưng sẽ không", Slawomir Debski, Chủ tịch Viện Quan hệ Quốc tế Ba Lan, cho biết. Chuyên gia này nói thêm rằng, Nga có thể đang có động thái "thăm dò phản ứng có thể xảy ra của NATO, cố gắng hiểu NATO sẽ hành động như thế nào trong tình huống khủng hoảng bùng phát trong khu vực".

Vaidotas Malinionis, một đại tá quân đội Lithuania đã nghỉ hưu và là người đứng đầu Hiệp hội sĩ quan cấp cao của nước này tin rằng "để bắt đầu một phản ứng như vậy, chúng ta cần có sự đồng ý của tất cả các đồng minh NATO". Theo ông, trong trường hợp xảy ra có một hành động khiêu khích khó nắm bắt như vậy (gây nhiễu GPS), thì sẽ rất khó đạt được sự đồng thuận".

Các chuyên gia cho rằng, vấn đề GPS là mối lo ngại lớn đối với các đồng minh. Về lý thuyết, liên minh này có thể hạn chế hoặc thậm chí chặn hoàn toàn việc vận chuyển quân sự của Nga tới khu vực Kaliningrad bằng đường sắt qua Lithuania. Tuy nhiên, nhiều người lo ngại rằng Moscow có thể coi động thái như vậy là một lời tuyên chiến trên thực tế, từ đó có thể dẫn đến một cuộc đối đầu quân sự nguy hiểm.