Giải mã thương vụ Mỹ bán 800 tên lửa chống tăng Javelin cho Estonia

Thương vụ này là một phần trong nỗ lực tăng cường năng lực phòng thủ của Estonia, một quốc gia vùng Baltic nằm ở tuyến đầu chống Nga của NATO. Động thái này không chỉ củng cố quan hệ quân sự Mỹ - Estonia mà còn gửi tín hiệu mạnh mẽ trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị ở Đông Âu.

Estonia, cùng Latvia và Litva, là 3 quốc gia vùng Baltic có vị trí địa chiến lược nhạy cảm, giáp biên giới Nga và Belarus. Kể từ khi Nga sáp nhập Crimea năm 2014 và đặc biệt sau xung đột Nga - Ukraine năm 2022, các nước này đẩy mạnh hiện đại hóa quân đội để đối phó với mối đe dọa từ Nga.

Theo Lầu Năm Góc, thương vụ bao gồm 800 tên lửa Javelin FGM-148F và 72 bộ điều khiển phóng LwCLU, cùng các gói hỗ trợ kỹ thuật, đào tạo, hậu cần. Cơ quan Hợp tác An ninh Quốc phòng (DSCA) nhấn mạnh thương vụ này sẽ tăng cường khả năng phòng thủ của Estonia trước các mối đe dọa hiện tại, tương lai mà không làm mất cân bằng quân sự khu vực.

Tên lửa Javelin, do liên doanh Lockheed Martin và Raytheon phát triển, là hệ thống chống tăng tiên tiến nhất thế giới, nổi bật với cơ chế "bắn và quên" và khả năng tấn công từ trên cao nhắm vào điểm yếu của xe tăng. Thương vụ là một phần trong chuỗi hợp đồng xuất khẩu Javelin của Mỹ, với các khách hàng Ukraine, Thái Lan, Anh và Na Uy. Việc Estonia, một quốc gia nhỏ với dân số 1,3 triệu người, chi 296 triệu USD cho Javelin cho thấy quyết tâm mạnh mẽ trong củng cố an ninh quốc gia.

Ý nghĩa chiến lược

Thứ nhất, tăng cường sức mạnh NATO ở sườn Đông. Thương vụ là minh chứng cho cam kết của Mỹ trong việc hỗ trợ đồng minh NATO, đặc biệt là các quốc gia tuyến đầu như Estonia. Với vị trí chiến lược giáp Nga, Estonia đóng vai trò như một lá chắn của NATO ở Đông Âu.

Việc trang bị 800 tên lửa Javelin giúp Estonia xây dựng năng lực phòng thủ chống tăng mạnh mẽ, đặc biệt trước các loại xe tăng hiện đại như T-90, T-72 của Nga. Theo DSCA, thương vụ này "góp phần vào chính sách đối ngoại và an ninh quốc gia của Mỹ" bằng cách củng cố an ninh của đồng minh then chốt.

Hơn nữa, thương vụ này cũng giúp củng cố vai trò lãnh đạo của Mỹ trong NATO. Kể từ năm 2022, chi tiêu quốc phòng của các nước EU đã tăng vọt, với tổng cộng khoảng 230 tỷ USD được phân bổ cho hiện đại hóa quân đội. Trong đó, các nhà sản xuất vũ khí Mỹ chiếm phần lớn thị phần, với Na Uy chi 83%, Anh 77%, Hà Lan 95% ngân sách quốc phòng cho vũ khí Mỹ trong giai đoạn 2017-2021. Thương vụ với Estonia tiếp tục xu hướng này, qua đó củng cố ảnh hưởng của Mỹ trong liên minh.

Thứ hai, gửi tín hiệu răn đe tới Nga. Trong bối cảnh căng thẳng Nga - NATO, việc Estonia nhận Javelin là tín hiệu răn đe rõ ràng. Tên lửa Javelin đã chứng minh hiệu quả vượt trội trong xung đột Nga-Ukraine, phá hủy hàng ngàn xe tăng, thiết giáp Nga.

Theo các báo cáo, Mỹ đã cung cấp hơn 10.000 tên lửa Javelin cho Ukraine tính đến tháng 8/2024, góp phần làm chậm các đợt tấn công thiết giáp của Nga. Với 800 tên lửa mới, Estonia có thể tạo ra một "tường lửa" chống tăng ở khu vực biên giới, làm tăng chi phí cho bất kỳ hành động quân sự nào từ Nga.

Bên cạnh đó, thương vụ này cũng phản ánh chiến lược của NATO nhằm tăng cường hiện diện ở vùng Baltic. Các cuộc tập trận như Saber Strike và Defender Europe thường xuyên được tổ chức tại đây, với sự tham gia của quân đội Mỹ, Anh và một số quốc gia thành viên NATO khác. Javelin sẽ giúp Estonia phối hợp tốt hơn với các đồng minh, tăng khả năng ngăn chặn Nga từ giai đoạn đầu của bất kỳ xung đột nào.

Thứ ba, góp phần củng cố quan hệ Mỹ - Estonia. Theo giới chuyên gia, thương vụ không chỉ cung cấp vũ khí mà còn đi kèm các gói đào tạo và hỗ trợ kỹ thuật, giúp quân đội Estonia tích hợp tên lửa Javelin vào hệ thống phòng thủ quốc gia. Điều này tăng cường khả năng tương tác giữa Estonia và Mỹ, một yếu tố quan trọng trong các hoạt động chung của NATO. Estonia, với lực lượng quân đội nhỏ nhưng hiện đại, đã tham gia tích cực vào các sứ mệnh của NATO, từ Afghanistan đến Mali. Việc nhận Javelin là minh chứng cho mối quan hệ đối tác ngày càng chặt chẽ giữa hai nước.

Tác đối với động khu vực

Estonia, Latvia, Litva đều đã nhận hoặc chuyển giao Javelin trong quá khứ. Năm 2022, Estonia từng cung cấp một số tên lửa Javelin cho Ukraine, thể hiện cam kết hỗ trợ các nước đồng minh. Việc mua thêm 800 tên lửa và 72 bộ LwCLU cho thấy Estonia quyết tâm xây dựng năng lực phòng thủ độc lập. Bộ điều khiển LwCLU, với trọng lượng nhẹ hơn và khả năng hoạt động trong điều kiện khắc nghiệt, phù hợp với địa hình rừng và đô thị của Estonia, nơi các cuộc xung đột tiềm tàng có thể diễn ra.

Thương vụ này cũng tạo hiệu ứng dây chuyền, khuyến khích Latvia và Litva đầu tư thêm vào quốc phòng. Cả ba nước Baltic đều đạt mức chi tiêu quốc phòng trên 2% GDP, đáp ứng yêu cầu của NATO. Với Javelin, các nước này có thể tạo ra mạng lưới phòng thủ chống tăng liên kết, làm tăng chi phí cho bất kỳ hành động xâm lược nào từ Nga, theo Topwar.

Tuy nhiên, Nga có thể xem thương vụ này như động thái khiêu khích, đặc biệt khi Javelin đã chứng minh hiệu quả trong việc tiêu diệt thiết giáp Nga ở Ukraine. Bộ Ngoại giao Nga từng cảnh báo rằng việc cung cấp vũ khí phương Tây cho các nước láng giềng có thể làm leo thang căng thẳng. Tuy nhiên, vì Estonia là thành viên NATO, thương vụ này nằm trong khuôn khổ hợp tác quốc phòng hợp pháp, khiến Nga khó có lý do để phản ứng quân sự trực tiếp. Thay vào đó, Nga có thể tăng cường hiện diện ở Kaliningrad và Belarus hoặc đẩy mạnh chiến tranh thông tin để chỉ trích NATO.

Ngoài ra, thương vụ này có thể làm dấy lên tranh luận về sự phụ thuộc của châu Âu vào vũ khí quân sự Mỹ. Một số ý kiến trên mạng xã hội X cho rằng EU cần phát triển công nghiệp quốc phòng nội khối để giảm phụ thuộc vào Mỹ. Các hệ thống như NLAW của Saab (Thụy Điển) hay Spike của Israel là đối thủ cạnh tranh với Javelin, nhưng Javelin vẫn được ưa chuộng nhờ hiệu quả đã được kiểm chứng. Điều này đặt ra thách thức cho các nhà sản xuất châu Âu trong việc phát triển các hệ thống tương tự để cạnh tranh.

Hiệu quả quân sự của Javelin

Theo TASS, tên lửa Javelin FGM-148F là phiên bản cải tiến, nặng 11,8 kg, dài 1,1m, đầu đạn 8,4 kg và tầm bắn hiệu quả đến 2.500m (tối đa gần 5.000m trong điều kiện lý tưởng). Hệ thống sử dụng dẫn đường hồng ngoại, hoạt động theo cơ chế "bắn và quên", cho phép xạ thủ rút lui ngay sau khi bắn. Đầu đạn kép gồm đầu nổ phá giáp (ERA) và đầu nổ xuyên giáp chính, có thể tiêu diệt các xe tăng hiện đại như T-90. Javelin cũng có thể tấn công công sự hoặc trực thăng ở chế độ bổ nhào từ trên cao.

Bộ điều khiển LwCLU, với trọng lượng giảm đáng kể so với phiên bản cũ, tăng tính cơ động và khả năng hoạt động trong môi trường khắc nghiệt. Hệ thống này đã được thử nghiệm từ năm 1994, đưa vào biên chế năm 1996 và hiện có hơn 50.000 tên lửa được sản xuất.

Về hiệu quả thực chiến, Javelin đã chứng minh sức mạnh trong các cuộc xung đột ở Iraq, Afghanistan, đặc biệt là Ukraine. Tại Ukraine, Javelin giúp phá hủy hàng ngàn xe tăng Nga, góp phần làm chậm các đợt tấn công vào Kiev năm 2022. Mỹ đã cung cấp hơn 10.000 tên lửa Javelin cho Ukraine, chiếm 1/3 kho dự trữ của Mỹ năm 2022. Hiệu quả của Javelin nằm ở khả năng tấn công từ trên cao, nhắm vào phần giáp mỏng nhất của xe tăng, cơ chế "bắn và quên" giúp bảo vệ xạ thủ.

Tuy nhiên, Javelin cũng có hạn chế. Một số tài liệu nội bộ của Raytheon cho thấy tỷ lệ bắn trúng mục tiêu có thể giảm ở tầm xa hoặc khi pin bộ điều khiển yếu, theo RIA Novosti. Pin của LwCLU chỉ hoạt động trong 4 giờ sau khi sạc, gây khó khăn trong các chiến dịch kéo dài. Ngoài ra, việc đào tạo sử dụng Javelin đòi hỏi thời gian và nguồn lực, đặc biệt với quân đội nhỏ như Estonia.

Địa hình Estonia, với rừng rậm và khu vực đô thị, rất phù hợp với Javelin. Tên lửa này cho phép các đơn vị bộ binh nhỏ, cơ động nhanh chóng triển khai và tiêu diệt mục tiêu mà không cần đối đầu trực diện. Với 800 tên lửa Javelin, Estonia có thể trang bị cho nhiều đơn vị và tạo ra một mạng lưới phòng thủ linh hoạt. Tuy nhiên, nước này cũng cần đầu tư vào đào tạo và bảo trì để khai thác tối đa tiềm năng của Javelin.

Phân tích kinh tế và chính trị

Về kinh tế, thương vụ vũ khí này mang lại lợi ích lớn cho tập đoàn Lockheed Martin và Raytheon. Hợp đồng trị giá 296 triệu USD là một phần trong chuỗi hợp đồng xuất khẩu Javelin trị giá 7,2 tỷ USD trong giai đoạn 2023-2026. Lockheed Martin đang tăng sản lượng từ 2.100 lên 3.960 tên lửa mỗi năm vào 2026, tạo việc làm và thúc đẩy ngành công nghiệp quốc phòng Mỹ. Ngoài ra, các gói hỗ trợ kỹ thuật và đào tạo đi kèm thương vụ cũng mang lại doanh thu bổ sung.

Về chính trị, thương vụ củng cố vị thế của Mỹ như một đối tác an ninh đáng tin cậy nhưng cũng dấy lên tranh cãi về sự phụ thuộc của châu Âu vào vũ khí Mỹ. Một số ý kiến cho rằng EU cần đầu tư vào công nghiệp quốc phòng nội khối để đạt được sự tự chủ chiến lược. Tuy nhiên, với hiệu quả đã được chứng minh của Javelin, các quốc gia như Estonia ưu tiên an ninh tức thời hơn là chờ đợi các giải pháp châu Âu.

Đối với Estonia, với ngân sách quốc phòng 1,3 tỷ USD (năm 2024), việc chi 296 triệu USD cho Javelin chiếm một phần đáng kể nguồn lực của Estonia. Tuy nhiên, đây là khoản đầu tư chiến lược, đặc biệt khi Estonia nằm ở tuyến đầu của NATO. Hiệu quả của Javelin trong việc ngăn chặn thiết giáp Nga khiến khoản chi này trở nên hợp lý, dù Estonia cần cân nhắc các chi phí bảo trì và đào tạo liên quan.

Giải mã động cơ đằng sau thương vụ

Một là thỏa mãn nhu cầu an ninh của Estonia. Estonia, với biên giới dài 294km giáp Nga, luôn đối mặt với nguy cơ xung đột thường trực. Lịch sử khiến Estonia đặc biệt nhạy cảm với mối đe dọa từ Nga, theo Army Technology. Việc mua tên lửa Javelin là một phần trong chiến lược phòng thủ toàn diện, kết hợp giữa lực lượng chính quy, lực lượng dự bị và hỗ trợ từ NATO.

Hai là phục vụ mục tiêu chiến lược của Mỹ. Mỹ muốn sử dụng thương vụ này để củng cố ảnh hưởng ở Đông Âu, đặc biệt trong bối cảnh cạnh tranh với Nga và Trung Quốc. Việc cung cấp Javelin không chỉ tăng cường an ninh cho Estonia mà còn đảm bảo các đồng minh NATO phụ thuộc nhiều hơn vào vũ khí Mỹ, qua đó củng cố vị thế của Mỹ trong thị trường quốc phòng toàn cầu.

Ba là gửi tín hiệu đến đối thủ, cụ thể là Nga. Thương vụ này còn ngầm gửi thông điệp rằng NATO sẽ không khoan nhượng trước các mối đe dọa ở Đông Âu. Với Javelin, Estonia có thể gây thiệt hại đáng kể cho bất kỳ lực lượng thiết giáp nào, làm tăng chi phí cho các hành động quân sự tiềm tàng của Nga.

Theo giới chuyên gia, thương vụ bán 800 tên lửa Javelin cho Estonia là một động thái chiến lược có thể giúp Mỹ củng cố liên minh trong NATO, răn đe Nga và tăng cường an ninh đối với vùng biển Baltic. Javelin, với hiệu quả đã được chứng minh, là lựa chọn lý tưởng cho Estonia trong việc xây dựng "tường lửa" chống tăng.

Tuy nhiên, Estonia cần đầu tư vào đào tạo và hậu cần để khắc phục các hạn chế của hệ thống. Về lâu dài, thương vụ này không chỉ mang lại lợi ích quân sự cho Estonia mà còn củng cố vị thế của Mỹ ở châu Âu, dù đặt ra câu hỏi về sự tự chủ quốc phòng của EU.