Ghế lãnh đạo WTO có thể thành “con tin” trong bầu cử Mỹ

Vai trò của Mỹ

Nỗ lực lựa chọn lãnh đạo mới của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) đã bước vào giai đoạn mới trong tuần này khi đại sứ từ 164 nước thành viên sẽ có cuộc gặp riêng với các quan chức cấp cao của WTO để tiết lộ người họ ủng hộ vào vị trí cao nhất của tổ chức này.

Tuy nhiên, theo 6 cựu quan chức WTO và các chuyên gia thương mại, việc bầu chọn ở Geneva, bước đầu tiên trong tiến trình gồm 3 giai đoạn để loại bớt ứng viên, có thể chỉ lãng phí thời gian. Bởi thực chất, những diễn biến mang tính quyết định tới tương lai của tổ chức toàn cầu này đang diễn ra ở Washington - nơi cách xa hàng nghìn km.

Cuộc bầu cử tổng thống Mỹ vào ngày 3/11 đang làm lu mờ nỗ lực của WTO trong việc lấp đầy khoảng trống do Tổng giám đốc Roberto Azevedo để lại sau khi ông từ chức vào ngày 31/8. Cuộc bầu cử tại Mỹ cũng có thể cản trở mục tiêu của WTO trong việc chọn ra người ngồi vào ghế lãnh đạo còn trống trong vòng 2 tháng.

Sự ủng hộ của Mỹ dành cho một ứng viên đặc biệt nào đó rất quan trọng. Tuy nhiên, 4 chuyên gia thương mại, bao gồm các cựu nhân viên của WTO, tin rằng chính quyền của Tổng thống Donald Trump khó có thể vào cuộc hỗ trợ một tổ chức đa phương mà ông Trump đã dọa sẽ rút khỏi, nhất là khi thương mại đang là vấn đề nóng trong chiến dịch tranh cử tổng thống Mỹ.

Tổng thống Trump đã phát động cuộc chiến thương mại với Trung Quốc, áp thuế lên các đồng minh của Mỹ và “đóng băng” khả năng can thiệp vào các tranh chấp của WTO, một chức năng quan trọng của tổ chức này, bằng việc ngăn bổ nhiệm các thành viên vào hội đồng thẩm phán của WTO.

“Tôi cảm thấy khó tưởng tượng việc chính quyền Trump sẽ chuyển hướng và làm điều gì đó tích cực cho WTO”, David Tinline, cựu cố vấn của Tổng giám đốc WTO Roberto Azevedo, nói với Reuters.

Ngoài vấn đề liên quan tới Mỹ, xung đột kinh tế Mỹ - Trung thậm chí còn là yếu tố phức tạp hơn trong việc lựa chọn tổng giám đốc mới của WTO. Theo các cựu quan chức WTO và chuyên gia thương mại, bất kỳ ứng cử viên nào được Mỹ hậu thuẫn đều có thể bị Trung Quốc phản đối và ngược lại.

Bộ Ngoại giao Trung Quốc tuyên bố sẽ tham gia tích cực vào quá trình lựa chọn tổng giám đốc WTO.

“Chúng tôi sẵn sàng hợp tác chặt chẽ với các bên để bầu ra một tổng giám đốc giỏi thông qua quá trình tham vấn đầy đủ, đảm bảo quá trình chuyển giao suôn sẻ và thúc đẩy WTO đóng vai trò lớn hơn trong việc quản trị kinh tế toàn cầu”, Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết.

Nhân tố “Biden”

Sự ra đi của ông Azevedo đã để lại khoảng trống tại WTO trong bối cảnh quan hệ Mỹ - Trung ngày càng xấu đi. Trong khi đó, cuộc khủng hoảng Covid-19 khiến chủ nghĩa bảo hộ lên ngôi và bóp nghẹt nền kinh tế toàn cầu.

Hiện có 8 ứng viên trong cuộc đua vào ghế lãnh đạo WTO. Con số này sẽ giảm xuống còn 5 người sau khi các cuộc họp kín đầu tiên kết thúc vào ngày 16/9. Sau đó, 2 ứng viên cuối cùng sẽ được chọn và người chiến thắng sẽ được công bố trước hạn chót vào ngày 7/11.

Quyết định cuối cùng về ứng viên chiến thắng được đưa ra dựa trên sự đồng thuận. Trong trường hợp các nước không thể đồng thuận, phương án thay thế sẽ là một cuộc bỏ phiếu. Tuy nhiên kịch bản này chưa bao giờ xảy ra và được xem là “phương án cuối cùng” theo quy tắc của WTO.

Trên thực tế, WTO khó có thể bổ nhiệm một lãnh đạo mới nếu không có được sự đồng ý của Mỹ - nước đóng góp nhiều nhất cho tổ chức này.

Nếu ứng viên yêu thích không lộ diện, một số thành viên WTO muốn đợi cho đến sau cuộc bầu cử tổng thống Mỹ, phòng trường hợp ứng viên tổng thống đảng Dân chủ Joe Biden, đối thủ của Tổng thống Trump, giành chiến thắng.

“Họ có thể chơi trò trì hoãn, nhưng điều đó sẽ khiến việc đưa ra quyết định cuối cùng bị chậm lại ít nhất đến tháng 2 hoặc tháng 3 năm sau”, Peter van den Bossche, cựu thành viên của cơ quan giải quyết các tranh chấp thương mại của WTO, cho biết.

Ông Biden nói rằng Mỹ cần giảm phụ thuộc vào Trung Quốc. Tuy nhiên, ông được xem là nhà lãnh đạo thân thiện với WTO và coi trọng hướng tiếp cận đa phương trong việc giải quyết các vấn đề thương mại và chỉ trích các đòn áp thuế của Tổng thống Trump.

Hiện không thành viên nào của WTO công khai thừa nhận kế hoạch trì hoãn việc bầu chọn tổng giám đốc mới, mặc dù có 2 đại sứ nói rằng sẽ là tốt hơn nếu cân nhắc thêm về người chiến thắng cuộc bầu cử Mỹ. Trong khi đó, người phát ngôn của WTO Keith Rockwell cho biết không có dấu hiệu quy trình bầu chọn sẽ bị kéo dài.

Nhiều đại sứ nói rằng 2 ứng viên dẫn đầu cuộc đua là 2 phụ nữ từ châu Phi, bà Ngozi Okonjo-Iweala của Nigeria và bà Amina Mohamed của Kenya. Một trong số họ có thể trở thành nữ lãnh đạo đầu tiên của WTO.