Cuộc chiến ngầm sau chiến tuyến khốc liệt của Ukraine

Đầu tuần này, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky gây bất ngờ với quyết định cách chức hàng loạt quan chức an ninh cấp cao, trong đó có người đứng đầu Cơ quan An ninh Nội địa (SBU) Ivan Bakanov và Tổng Công tố viên Nhà nước Iryna Venediktova với lý do tình trạng "phản quốc" tràn lan trong cả 2 cơ quan quyền lực này.

"Có 651 vụ án hình sự được khởi tố liên quan đến hành vi phản quốc và cộng tác với Nga của các nhân viên thuộc Cục An ninh, Văn phòng Tổng công tố, cùng nhiều cơ quan thực thi pháp luật khác. Mối liên hệ giữa lực lượng an ninh Ukraine với tình báo Nga đặt ra những nghi vấn nghiêm trọng đối với các quan chức đầu ngành", ông Zelensky cho biết.

Đây có thể coi là đợt thanh lọc chính quyền lớn nhất của ông Zelensky trong bối cảnh chiến sự với Nga tiếp tục leo thang. Yevhinnii Yenin, Thứ trưởng thứ nhất Bộ Nội Vụ Ukraine, tháng trước cũng cho biết nước này phát hiện hơn 800 người bị nghi liên quan đến các hoạt động chống phá, làm gián điệp cho Nga, trong đó có cả dân thường.

Cơ quan tình báo đặt ra thách thức lớn với Ukraine bởi vì nhiều lãnh đạo của cơ quan này tốt nghiệp các trường của Ủy ban An ninh Quốc gia Liên Xô (KGB), Volodymyr Ariev, một thành viên đảng đối lập Ukraine, cho biết. Ông Ariev cho rằng, ông Zelensky đã không giải quyết vấn đề này trước khi quyết định sa thải hàng loạt nhân sự của SBU cách đây vài ngày.

Mỹ và các đồng minh đã chia sẻ với Ukraine một lượng lớn thông tin tình báo kể từ khi xung đột với Nga nổ ra. Phản ứng về quyết định của Ukraine sa thải loạt nhân sự tình báo bị nghi làm gián điệp, giới chức Mỹ cho rằng quyết định đó không liên quan đến sai sót trong xử lý thông tin.

Cuộc chiến với "thù trong"

Trong khi Ukraine dốc sức cho cuộc đối đầu với Nga, điều khiến Kiev lo ngại những lực lượng nội bộ đứng về phía Nga. Những người này chỉ điểm cho Nga các mục tiêu của Ukraine như khu vực đồn trú, kho đạn dược, thậm chí gỡ chất nổ khỏi những cây cầu để binh sĩ Nga đi qua. Một số linh mục chứa chấp các sĩ quan Nga và thông báo về những người Ukraine nằm vùng tại khu vực Nga kiểm soát.

Tại các làng mạc và thị trấn ở tiền tuyến miền Đông Ukraine, nơi có nhiều lực lượng thân Nga nhất, các binh sĩ rất lo ngại về mối đe dọa những người thân Nga sẽ chỉ điểm cho Moscow về vị trí đồn trú hoặc trực tiếp giúp Nga pháo kích.

Ở giai đoạn đỉnh điểm của cuộc chiến ở thành phố Lysychansk, miền Đông Ukraine hồi tháng trước, hầu hết người dân tại đây đã sơ tán, ngoại trừ một nhóm có tư tưởng chống đối quân đội Ukraine. Một người dân địa phương có tư tưởng ủng hộ Nga nói: "Chúng ta chung một quốc gia với Nga. Các vị có thể tiêu diệt chúng tôi, nhưng không thể đánh bại chúng tôi".

Ruslan Osypenko, cảnh sát trưởng vùng Donetsk, miền Đông Ukraine, cho biết theo dõi, bắt giữ những đối tượng chống đối là một trong những ưu tiên hàng đầu của ông. Lực lượng của ông có một đơn vị chuyên làm nhiệm vụ rà soát các mạng xã hội để phát hiện những người cung cấp thông tin về hoạt động quân sự và mục tiêu của Ukraine cho phía Nga.

Ông cho biết thêm, những người này thường được hứa hẹn về một vị trí trong chính quyền khu vực do Nga kiểm soát. "Họ có thể là người trẻ hay người già. Điệp viên của Nga đang hoạt động theo hướng này, chúng tôi biết điều đó", ông Osypenko nói.

Mykyta Poturaiev, một nhà làm luật của Ukraine, cho biết một số linh mục Chính thống giáo cũng đưa ra những bài thuyết giảng theo quan điểm thân Nga, đồng thời tiết lộ cho Moscow thông tin về các mục tiêu Ukraine, bố trí nơi Nga có thể dùng làm kho đạn dược.

Cuộc chiến với "thù trong" ở các cơ quan tình báo, công tố khó khăn hơn nhiều. Trong sắc lệnh cách chức Giám đốc Cơ quan An ninh Bakanov, Tổng thống Zelensky viện dẫn điều khoản thiết quân luật, trong đó nói việc "không hoàn thành nhiệm vụ dẫn đến thiệt hại về người và các hậu quả nghiêm trọng khác".

Sắc lệnh không nêu rõ những hậu quả đó, nhưng có nhiều đồn đoán rằng ông Bakanov bị cách chức do thất bại tình báo ở những ngày đầu tiên của cuộc chiến ở Kherson, miền Nam Ukraine. Nhiều quan chức địa phương đã đổi phe, giúp Nga gỡ mìn khỏi các cây cầu, cho phép binh sĩ Nga tiến vào thành phố mà không tốn một viên đạn nào, ông Ariev cho hay. Kết quả là, Kherson nhanh chóng thất thủ.

Doug Klain, một chuyên gia phân tích thuộc Hội đồng Đại Tây Dương (Mỹ) - cho rằng, nếu Tổng thống Zelensky không xử lý mạnh tay những vấn đề trong đội ngũ an ninh, cuộc chiến đối phó với lực lượng Nga sẽ càng thêm khó khăn. "Chống gián điệp là một trong những ưu tiên hàng đầu của Ukraine ở thời điểm hiện tại và cũng là điều phương Tây rất quan tâm khi tiếp tục viện trợ quân sự và chia sẻ thông tin tình báo", ông Klain nhấn mạnh.