Giấc mơ Nobel văn chương

Giải Nobel năm 2022 tiếp tục gây bất ngờ. Giải Nobel năm 2021 cũng tương tự. Những tên tuổi như Murakami Haruki, Milan Kundera hay như Salman Rushdie... tiếp tục đứng ngoài.

Dễ dàng thấy rằng áp lực với các thành viên của Viện Hàn lâm Thụy Điển là vô cùng to lớn. Có không ít những nhà văn được cả thế giới biết tới và ủng hộ. Nhưng Viện Hàn lâm Thụy Điển không hề nao núng và hình như chẳng mảy may làm họ "động lòng". Họ quyết định bởi cách nhìn độc lập của họ. 

Với nhà văn Annie Ernaux  - Khôi nguyên Nobel văn chương năm nay, Hội đồng Nobel vinh danh vì các tác phẩm của bà "khám phá ra gốc rễ, sự ghẻ lạnh và những hạn chế chung của ký ức cá nhân bằng sự can đảm và nhạy bén".

Còn với nhà văn Abdulrazak Gurnah, chủ nhân giải Nobel 2021, được trao giải vì truyền tải được "sự thâm nhập không khoan nhượng và giàu lòng trắc ẩn trước những tác động của chủ nghĩa thực dân và số phận người tị nạn trong hố sâu ngăn cách giữa các nền văn hóa và lục địa".

Những lời vinh danh các nhà văn của Viện hàn lâm Thụy Điển đã cho thấy cách nhìn và tư tưởng của họ khi quyết định chọn nhà văn để trao giải. 

Đã từng có một thành viên của Viện hàn lâm Thụy Điển là ngài Knut Ahnlund từ chức khi không đồng tình với việc trao giải cho nhà văn Elfriede Jelinek -  giải Nobel Văn học năm 2004. Nhưng Hội đồng Nobel vẫn kiên định con đường của mình. Tôi nghĩ, nếu Hội đồng Nobel bị chi phối bởi dư luận thì họ sẽ không có khả năng quyết định vì các ứng cử viên đều là những tên tuổi khổng lồ của văn chương thế giới. 

Khi tôi bàn về giải Nobel văn học 2022 trên trang cá nhân, một bạn đồng nghiệp bình luận rằng "Nỗi buồn chiến tranh" của Bảo Ninh hoàn toàn xứng đáng được giải Nobel. Tôi nghĩ rằng đây là một ý kiến hết sức nghiêm túc. Bởi vậy, tôi đã làm một cuộc khảo sát nho nhỏ xem những ai quan tâm tới văn học Việt Nam sẽ chọn những nhà văn, nhà thơ nào mà mình nghĩ xứng đáng được trao giải?

Trước đây, khi nghe tin Viện hàn lâm Thụy Điển gửi thư cho tôi đề nghị đề cử nhà văn Việt Nam cho giải Nobel, đã có rất nhiều ý kiến khác nhau về việc này. Có người gửi tác phẩm được dịch ra tiếng Anh cùng hồ sơ để Hội nhà văn xem xét và đề cử. Có người viết thư cho tôi gợi ý tên nhà văn nên đề cử. Tôi tôn trọng cách nhìn của họ. Trong đầu tôi cũng nghĩ tới một, hai nhà văn. 

Kết quả cuộc khảo sát nhỏ của tôi: Nhà văn Bảo Ninh được đề cử nhiều nhất. Hầu hết thái độ đề cử rất nghiêm túc. Tất nhiên có những đề cử vui, có những đề cử mỉa mai, châm chọc, có những đề cử cảm tính và có cả người tự đề cử. 

Việc đề cử dù thế nào cũng gợi mở cho tôi một phác thảo chân dung văn học Việt Nam, hiểu thêm những người Việt Nam có quan tâm đến văn chương đang mang tâm thế nào, đang quan tâm đến vấn đề gì của văn học?

Bên cạnh các nhà văn trong nước, trong đề cử tôi thấy có cả những nhà văn gốc Việt đang sống ở nước ngoài và rất xứng đáng. Nếu bất cứ nhà văn nào mang dòng máu Việt được giải Nobel thì đó là niềm kiêu hãnh của tất cả chúng ta. Văn chương đích thực không có biên giới, nó phá bỏ mọi biên giới để bay lên lộng lẫy trong tự do. 

Giải Nobel là vô cùng danh giá. Nhưng văn chương đích thực không phụ thuộc vào bất cứ giải thưởng nào. Tự thân nó là cái Đẹp. Giống những loài hoa sinh ra không nhằm để được chọn làm quốc hoa, được tặng trong lễ tình nhân, được đặt trong phòng tiệc hay trong lễ tưởng niệm. 

Và cũng qua cuộc khảo sát nhỏ, tôi nhận thấy văn học Việt Nam còn quá nhiều công việc phải làm để  có được vị trí bình đẳng với những nền văn học khác. Nhà văn Việt Nam phải lớn lên hơn nữa, bạn đọc cũng phải lớn lên hơn nữa trong nhiều nghĩa. Để đến một ngày nào đó chúng ta tự tin đề cử những nhà văn ưu tú của mình cho Viện hàn lâm Thụy Điển.

Và rất có thể một nhà văn Việt Nam không được nhắc tới trong các đề cử này hoặc là một cậu bé, cô bé sẽ viết văn trong tương lai là người mang giải Nobel về cho Việt Nam. Mọi chuyện đều có thể và đang ở phía trước. 

Nhưng trước hết hãy yêu thương con người, hãy sống văn minh, bình đẳng, biết lắng nghe và biết trân trọng sự sáng tạo khác biệt của người khác. Chỉ như thế người đọc mới có thể hy vọng vào nhà văn và tác phẩm của họ. 

Chuyên mục TÂM ĐIỂM mong nhận được ý kiến của bạn đọc về nội dung bài viết. Hãy vào phần Bình luận và chia sẻ suy nghĩ của mình. Xin cảm ơn!