Windows Vista bóng bẩy và an toàn hơn

Theo Microsoft, bản beta này (build 5112) chỉ là bản “thăm dò”, chứa khoảng một nửa tính năng sẽ có trong bản chính thức (dự kiến tung ra vào cuối năm 2006). Bản thử nghiệm này giống với bản beta 1 được giới thiệu vào ngày 27/7 vừa qua cho 10.000 chuyên viên thử nghiệm kỹ thuật, cùng với nửa triệu chuyên gia CNTT và các nhà phát triển dưới dạng nguồn mở thông qua các nhóm hỗ trợ Microsoft.

Dáng dấp Vista

Cực kỳ đơn giản, HĐH mới này trông bóng bẩy hơn với các khung cửa sổ trong suốt và thanh trượt màu xanh lá bắt chước hiệu ứng trên máy Mac có từ nhiều năm nay. Các biểu tượng của Vista cũng mang tính tượng trưng hơn. Cụ thể là biểu tượng của một tài liệu dạng văn bản là chính văn bản đó, một thư mục chứa tài liệu dạng văn bản sẽ có hình một thư mục với nhiều trang giấy bên trong, và trên biểu tượng trang giấy đầu tiên sẽ là hình của tài liệu đầu tiên trong thư mục đó.

Thanh menu chứa các lệnh thường gặp (như File, Edit, View và các menu khác) trước nay xuất hiện ngay dưới khung cửa sổ được sắp đặt lại, và bây giờ chúng nằm dưới thanh địa chỉ (address bar) hoặc hoàn toàn biến mất. Một thanh menu bổ sung trong Windows Explorer cung cấp thêm vài tùy chọn mới như điều khiển các theme Aero, cho phép phóng to hay thu nhỏ các biểu tượng.

Với Windows Vista, việc định vị một tập tin hay thư mục sẽ trở nên dễ dàng hơn vì tên các thư mục trong thanh menu địa chỉ (ví dụ “Administrator>Virtual Folders>Favorite Music”) bây giờ trở thành những nút mà bạn chỉ việc nhấn chuột là đến thẳng thư mục đó. Hoặc bạn có thể nhảy thẳng đến bất kỳ thư mục con nào bằng cách nhấn vào mũi tên và sau đó chọn thư mục từ trình đơn thả xuống (dropdown menu).

Cuối cùng, một khung xem trước xuất hiện phía cuối cửa sổ cung cấp thông tin về tập tin mà bạn chọn và thông tin này phụ thuộc vào loại tập tin. Bạn có thể chỉnh sửa kích thước và vị trí của khung này hoặc làm ẩn đi.

Bảo mật

Ý thức được các vấn đề về bảo mật và tính ổn định mà các bản Windows trước đây từng vấp phải, Microsoft đang nỗ lực để vượt qua nỗi e dè của người dùng về việc nâng cấp bằng việc đưa ra những minh chứng nhiều thứ đã thay đổi trong Vista. Dựa trên kinh nghiệm với bản beta 1, kết quả đạt được chứng tỏ Microsoft cũng rất nỗ lực. Cải tiến bảo mật đáng để ý nhất là dạng tài khoản Limited User mới: không thể cài đặt ứng dụng nhưng có thể chạy được các tác vụ thông thường như cài đặt một trình điều khiển mới.

Hướng dẫn của Microsoft cho người dùng hứa hẹn một một loạt các tính năng về bảo mật và ổn định, ví dụ khả năng nhận diện các thành phần sắp bị trục trặc và đưa ra những cảnh báo như sao lưu dữ liệu ngay lập tức, cũng như nhận diện lỗi trong suốt quá trình khởi động khi mà hệ thống giao tiếp với các thành phần máy tính. Nhiều tính năng khác, cùng với những cải tiến về chức năng triển khai, khắc phục sự cố, và quản lý được đưa trực tiếp vào các mục quản trị, chúng chắc chắn cũng sẽ giúp ích cho người dùng.

Tìm theo ngữ cảnh

Một trong những thay đổi có ích: cửa sổ tìm kiếm theo ngữ cảnh xuất hiện mọi nơi trong Vista. Menu Start trông giống với phiên bản XP (có thể chỉnh lại cho giống với menu Start trong bản Windows 95/98), cung cấp một trường tìm kiếm nhỏ ở cuối.

Khi bắt đầu gõ từ tìm kiếm, Vista thay thế các biểu tượng trong cột trái của menu bằng tên các chương trình trên máy tính thích hợp nhất với từ bạn tìm. Một lựa chọn khác, nhấn All Programs và khung bên trái sẽ liệt kê mọi chương trình của bạn. Nếu chúng không thể tìm ra từ giống hoàn toàn, sẽ có một thanh cuộn xuất hiện và bạn dễ dàng định vị hơn là 3 hay 4 cột thường thấy trong menu All Programs của Windows XP (bạn có thể thay đổi danh sách All Programs của Windows XP sang dạng thanh cuộn theo hướng dẫn tại find.pcworld.com/49316).

Bạn cũng sẽ thấy các trường tìm kiếm nằm phía phải thanh địa chỉ của tiện ích Windows Explorer và Internet Explorer 7 (xem thêm mục “Hai trình duyệt Internet Explorer mới”). Trong bản beta này, công cụ tìm kiếm trong Windows Explorer chỉ tìm những tập tin metadata, bạn cũng có thể xem thông tin tập tin tìm kiếm (đôi khi có thể chỉnh sửa hoặc mở tập tin) giống như trong Windows XP bằng cách nhấn phải chuột lên tập tin và chọn Properties. Microsoft thông báo bản chính thức sẽ đưa ra nhiều khả năng tìm kiếm hơn. Ví dụ, bạn nhấn biểu tượng Search trong menu Start để khởi chạy tính năng Search Center mới, cho phép tìm kiếm theo nhiều lớp.

Virtual Folders của Vista tìm tài liệu ngay cả khi bạn không thực hiện tìm kiếm bằng cách chủ động cập nhật kết quả của một tìm kiếm trước đó khi bạn nhấn vào thư mục của Virtual Folders. Tính năng này sẽ có trên mọi ứng dụng Windows một khi Microsoft đưa vào hệ thống tập tin WinFS mà trước đây cũng dự trù tung ra ngay trong bản Vista (find.pcworld.com/49290). Tuy nhiên, sau đó không một ứng dụng nào của các hãng thứ 3 có thể tận dụng triệt để khả năng tìm kiếm này của Windows Vista.

Microsoft cài đặt lại vài Virtual Folders trong Beta 1, nhưng một số còn gây nhầm lẫn: thư mục Documents thay thế My Documents, nhưng cũng có thư mục Virtual All Documents với nội dung khác. Biểu tượng Music và Pictures trên menu Start liên kết đến Virtual Folders, nhưng không liên kết đến thư mục con Music và Pictures trong thư mục Documents.

Bản beta mới này không hỗ trợ cho Tablet PC, Media Center PC và thiếu đi phần mềm Windows Media Player mới như từng hứa hẹn. Sắp đến, ắt hẳn chúng ta sẽ thấy được nhiều điều hơn về HĐH này. Cột mốc tiếp theo trước khi Microsoft tung bản chính thức sẽ là hội nghị các nhà phát triển Microsoft được tổ chức vào tháng 9, và bản Beta 2 cũng sẽ được tung ra rộng rãi (nhưng Microsoft chưa cho biết ngày cụ thể).

Rõ ràng là công việc của Microsoft về Vista đang diễn ra trơn tru, dù không tạo ra một cuộc bứt phá so với bản XP. Nếu HĐH mới này đạt được những gì mà Microsoft ao ước, đặc biệt về vấn đề bảo mật và tính ổn định thì người dùng sẽ không ngại nâng cấp bất kể đó là một bản nâng cấp toàn diện hay chỉ là một cải tiến đơn giản.