Kiếm tiền từ việc “cho không” dữ liệu chính phủ như thế nào?

Hướng tới cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0, một trong những tiêu chí hàng đầu đang được Chính phủ Việt Nam ráo riết thực hiện trong thời gian tới đó là xây dựng Chính phủ điện tử, đồng thời hoàn thiện các khung pháp lý liên quan tới hoạt động này. Trong đó, một trong những vấn đề gặp phải đó là có nên chia sẻ về dữ liệu chính phủ và nếu chia sẻ thì làm thế nào cho hợp lý.

Nhằm tìm ra câu trả lời phù hợp, mang tính hiệu quả cao, mới đây Viện Nghiên cứu Chính sách và Phát triển Truyền thông (IPS) đã phối hợp cùng Đại sứ quán Anh tổ chức buổi Tọa đàm mở ‘Dữ liệu chính phủ’ - Kinh nghiệm từ Vương quốc Anh diễn ra vào chiều 1/11.

Tại buổi toạ đàm, ông Thom Townsend - hiện là Trưởng bộ phận chính sách dữ liệu thuộc Bộ Kỹ thuật số, văn hóa, truyền thông và thể thao, Vương quốc Anh, đã có những trao đổi mở và đầy hữu ích xung quanh vấn đề chia sẻ dữ liệu chính phủ, và sử dụng như thế nào để mang lại hiệu quả xã hội cũng như kinh tế cao.

“Đơn giản hoá” trong cơ sở pháp lý về chia sẻ dữ liệu của Anh Quốc

Theo ông Townsend, chính phủ Anh Quốc tập hợp rất nhiều luật và các đạo luật khác nhau từ lâu đời, có tính phức tạp cao gồm các chính sách quy định Chính phủ có quyền chia sẻ dữ liệu như thế nào. Chính bởi các đạo luật rối rắm và phức tạp khiến các cơ quan Chính phủ không chắc chắn về việc chia sẻ dữ liệu của họ, một phần là không hiểu, và không biết mình có quyền hay không.

Do đó, công việc của ông là định hướng lại khuôn khổ pháp lý tại Anh Quốc, đồng thời dành nhiều thời gian làm việc với các cơ quan Chính phủ, nhằm đưa ra cách giải quyết đơn giản, hợp lý cho việc chia sẻ dữ liệu.

Phát biểu tại buổi toạ đàm, ông Townsend cho biết tại Anh Quốc gần đây đã có một luật mới được gọi là “Quy định chung về bảo vệ dữ liệu”. Luật này điều chỉnh các thông tin cá nhân, định nghĩa thông tin cá nhân là gì, đó là thông tin mang tính chất định danh một người nào đó và luật này áp dụng cho cả cơ quan Chính phủ lẫn nhóm tư nhân.

Nội dung luật này đề cập tới 6 điểm, trong đó bao gồm các lý do, cơ sở cho phép Chính phủ chia sẻ dữ liệu. Trong đó nguyên tắc quan trọng nhất là đồng thuận, tức là không có điển mờ ám, cho phép chúng ta toàn quyền quyền xử lý dữ liệu của doanh nghiệp, cơ quan nhà nước, người dân,... xử lý dữ liệu cá nhân vì một mục đích rõ ràng.

Được biết, khung quy định chung về bảo vệ dữ liệu tại Anh Quốc từ trước tới nay ước tính có khoảng 50-60 quy định khác nhau cho phép chia sẻ dữ liệu, nhưng từ khi luật này ra đời thì tổng hợp lại thành 1 quy định duy nhất.

Như vậy bài học đó là “đơn giản hoá” tất cả quy định về chia sẻ dữ liệu.

“Nhưng ngay cả khi đơn giản hóa rồi, vẫn có thách thức về mặt kỹ thuật và gặp phải nhiều vấn đề”, ông Townsend cho biết. Điển hình như vấn đề về sai lệch thông tin, thông tin kém chất lượng.

Để giải quyết vấn đề này, ông Townsend cho biết Chính phủ Anh đã phải đăng ký một kho thông tin chung và các cơ quan phải truy cập vào kho này để lấy dữ liệu, sau đó hoàn thiện bản ghi. Lấy thí dụ như một doanh nghiệp thực phẩm đồ ăn nhanh, bên cạnh việc quản lý các thông tin về chủ doanh nghiệp, thì còn được bổ sung nhiều thông tin cho biết họ có bằng, giấy phép doanh chưa, đã bị khiếu nại về vệ sinh an toàn thực phẩm chưa, tương tự các cơ quan khác có thông tin về doanh nghiệp sẽ bổ sung vào khối thông tin chung như trên.

Không thể bỏ qua “dải dữ liệu”

Như ban đầu giới thiệu mục đích của Anh quốc là làm sao quy tụ dữ liệu vào một cơ quan duy nhất là đầu mối, thay vì nhiều đầu mối như trước đây. Vậy nên điểm quan trọng theo ông Townsend là :“Chúng ta không chỉ đơn thuần suy nghĩ xem dữ liệu nào mở, đóng mà phải suy nghĩ về cả dải dữ liệu.”

Lấy thí dụ về vấn đề biển số xe và bảo mật riêng tư. Ông Townsend cho biết Chính phủ Anh từng chỉ có một nỗi băn khoăn không biết nên công bố mở hay đóng. Tuy nhiên giờ đây còn phải xem với dữ liệu đó, người muốn tiếp cận phải có bằng cấp hay giấy tờ như thế nào, và dữ liệu đó thuộc loại giấy phép nào.

Ước tính hiện tại chính phủ Anh Quốc đã công bố hơn 45.000 tập dữ liệu, bao gồm nhiều thông tin chi tiết liên quan tới cá nhân và tổ chức thuộc các ngành nghề kinh doanh khác nhau.

Theo chia sẻ của ông Townsend, tại Anh cũng đang có sự thay đổi về tư duy, đó là ngay từ khi bắt đầu đối thoại thì câu hỏi không phải là “Chúng ta công bố dữ liệu như thế nào?”, mà là “Chúng ta muốn đạt kết quả gì?”. Và sau khi đã cùng nhau ngồi thảo luận để biết kết quả cuối cùng mong muốn là gì, các Cơ quan Chính phủ sẽ thống nhất rằng với dải dữ liệu đó sẽ nằm ở mức độ nào.

Kiếm tiền từ dữ liệu như thế nào?

Chia sẻ về cách Chính phủ Anh Quốc tiến hành thương mại hóa và kiếm tiền từ dữ liệu, ông Townsend lấy ví dụ về Citymapper, một doanh nghiệp trong ngành Giao thông Vận tải, như một minh chứng điển hình cho việc ứng dụng dữ liệu từ Chính phủ rồi mang thu nhập trở lại cho họ.

“Ở London chúng tôi có lợi thế là hệ thống cơ sở dữ liệu giao thông vận tải chi tiết nhất trên thế giới và đều được công bố miễn phí”, ông Townsend nói. “Trong đó, một trong những doanh nghiệp thừa hưởng giá trị đó mà thành công là Citymapper. Có điểm thú vị là họ không kiếm được quá nhiều tiền nhưng định giá doanh nghiệp của họ trị giá tới 1 tỷ USD.”

Được biết, mô hình kinh doanh của Citymapper đó là tạo ra một tuyến xe buýt thông minh với lộ trình không cố định, mà thay đổi liên tục dựa trên nhu cầu trong thời gian thực. Để làm được điều này, Citymapper thông qua một ứng dụng cho phép họ tìm hiểu người dùng đang ở đâu trong thành phố và họ muốn đi đến địa điểm nào.

Toàn bộ dữ liệu mà doanh nghiệp này có được xuất phát từ dữ liệu được chia sẻ trực tiếp và hoàn toàn miễn phí của Chính phủ về hệ thống giao thông. Với dữ liệu này, Citymapper xây dựng thành công mô hình kinh doanh, sau đó đưa lại chính ý tưởng đó cho Chính phủ để cải thiện mô hình xe buýt tại Anh Quốc.

Theo dữ liệu của một nghiên cứu tại Anh thì giá trị mà tất cả dữ liệu về Giao thông Vận tải được Chính phủ tạo ra trong thời gian qua chiếm khoảng 167 triệu Bảng Anh, tương đương khoảng 300 triệu USD, trong đó có sự đóng góp lớn từ các doanh nghiệp.

Nguyễn Nguyễn