Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng: Chuyển đổi số không nên bắt đầu bằng đại dự án

Đây là thông điệp được Bộ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Mạnh Hùng đưa ra khi phát biểu tại buổi làm việc với lãnh đạo UBND tỉnh Bắc Giang ngày 17/3/2021. Dân trí trân trọng giới thiệu toàn văn bài phát biểu này.

Logic thông thường là chúng ta kém thì chúng ta phải đi sau. Nếu vậy thì chúng ta sẽ mãi mãi là người đi sau. Vậy nên, logic đúng phải là, chúng ta kém và do vậy, chúng ta phải đi trước. Các nước phát triển thì đang yên ấm trong cái cũ nên sẽ không mặn mà với cái mới. Các nước đang phát triển thì đói khát hơn và do vậy, khát khao hơn, nhanh hơn với cái mới, với công nghệ mới. Chỉ có đi trước các nước phát triển về cái mới thì chúng ta mới có hy vọng thay đổi thứ hạng quốc gia. Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư là cuộc cách mạng về ai dám đi đầu.

Chuyển đổi số là thay đổi cách hoạt động của hệ thống. Bởi vậy, người đứng đầu tổ chức phải là người dẫn dắt quá trình chuyển đổi này. Tỉnh ủy phải có nghị quyết, sau đó chính quyền phải có chiến lược. Người đứng đầu không dẫn dắt thì không thành công.

Có một cách để thay đổi mô hình vận hành khá hiệu quả là cứ làm ngược lại cách mà mình đang làm. Giáo viên thì phải giảng bài nhưng cách làm mới là giáo viên thành trợ giảng, bài giảng qua video sẽ do giáo viên giỏi nhất giảng. Muốn có bác sĩ giỏi về chuẩn đoán hình ảnh thì đưa đi đào tạo, cách làm mới là sử dụng một ứng dụng trí tuệ nhân tạo để hỗ trợ bác sĩ chuẩn đoán hình ảnh. Tăng số công an đường phố để tăng cường an ninh trật tự thì cách mới là giảm số công an trên đường phố và tăng camera. Truy vết người tiếp xúc gần covid-19 thì càng nhiều càng an toàn, cách làm mới là càng ít và chính xác thì càng tốt. Phát triển càng nhiều khu công nghiệp càng tốt, thì nay tập trung nhiều hơn vào các khu công nghiệp 4.0 hoặc khu CNTT tập trung - xanh, công nghệ cao, không chỉ lắp ráp mà còn công nghiệp phụ trợ và nghiên cứu phát triển.

Các cuộc cách mạng trước đây như cơ khí hóa, điện khí hóa và tự động hóa thì càng dùng nhiều càng đắt, người sử dụng càng mua nhiều thì công ty sản xuất càng giầu có và công nghệ của họ càng phát triển. Công nghệ số thì ngược lại, càng dùng nhiều thì sẽ càng rẻ, chi phí trên đầu người sẽ tiệm cận 0. Công nghệ số, nền tảng số càng dùng nhiều thì càng thông minh vì dữ liệu nhiều lên. Người dùng quyết định sự phát triển công nghệ nhiều hơn là người sáng tạo ra công nghệ. Bởi vậy, nếu Bắc Giang đi đầu về ứng dụng công nghệ mới, đi đầu về sử dụng các nền tảng số mới thì Bắc Giang sẽ thông minh nhất, các công nghệ sẽ được hoàn thiện tại Bắc Giang thay vì tại nước sinh ra công nghệ gốc. Trong lịch sử phát triển của nhân loại thì đây là lần đầu tiên người sử dụng công nghệ lại góp phần chính trong phát triển công nghệ.

Khi một cuộc Cách mạng công nghiệp mới xảy ra thì rất nhiều việc khó lại dễ làm. Bây giờ thì việc khó lại dễ làm, việc dễ lại khó làm. Việc khó thì phải tìm cách tiếp cận mới, phải dùng công nghệ mới và vì vậy mà dễ làm. Việc dễ thì vẫn theo cách cũ vì vậy mà lại khó làm. Thời kỳ Cách mạng công nghiệp 4.0 và công nghệ số thì người lãnh đạo nào hơi mơ mộng, khát vọng lớn và 'máu me' thì có cơ hội thành công lớn.

Người lãnh đạo tập trung vào việc đặt ra mục tiêu, đặt ra bài toán, tức là nói rõ mình muốn gì, nói rõ với số tiền chi ra thế này thì giá trị mang về phải là gì. Không cần quan tâm nhiều đến việc làm như thế nào. Làm như thế nào, công nghệ gì, giải pháp nào là việc của doanh nghiệp. Giao việc cho doanh nghiệp là giúp doanh nghiệp phát triển. Giải được bài toán của tỉnh một cách hiệu quả là giúp tỉnh phát triển. Cả tỉnh và doanh nghiệp đều phát triển. Nhưng đầu tiên vẫn phải là xuất phát từ tầm nhìn của lãnh đạo tỉnh, từ việc lãnh đạo đặt ra bài toán đúng.

Chuyển đổi số, đô thị thông minh thì không có đại dự án, không nên bắt đầu bằng các đại dự án. Nên bắt đầu từ những dự án qui mô nhỏ và vừa nhưng giải quyết ngay những vấn đề của tỉnh và mang lại hiệu quả ngay, tạo niềm tin cho chính quyền và người dân để làm tiếp.

Chuyển đổi số, đô thị thông minh đi qua những chặng đường khác nhau. Ban đầu thì doanh nghiệp công nghệ có giải pháp, có ứng dụng đến chào hàng chính quyền, chính quyền xem xét mua và ứng dụng. Đây là giai đoạn mà nhà công nghệ, doanh nghiệp là người chơi chính. Tiếp theo là chính quyền hiểu công nghệ hơn, tin vào công nghệ hơn, và bắt đầu đặt ra các bài toán cho nhà công nghệ để họ giải quyết bằng công nghệ. Người chơi chính là chính quyền. Bước ba là lấy người dân làm trung tâm, các bài toán chính quyền đặt ra là xuất phát từ nhu cầu của người dân, mang lại giá trị cho người dân. Chính quyền đưa người dân vào trung tâm. Bước bốn là sự tham gia của 4 bên ngay từ đầu, đó là người dân, chính quyền, nhà chuyên gia và doanh nghiệp. 4 bên này sẽ cùng bàn xem cái gì và cách nào tốt nhất để giải quyết các nhu cầu của người dân, của doanh nghiệp, của chính quyền. Bắc Giang bây giờ thì có cái là của giai đoạn 1 - doanh nghiệp có cái muốn bán cho chính quyền, có cái là giai đoạn 2 - chính quyền đặt hàng doanh nghiệp giải quyết một số bài toán của chính quyền và có cái là giai đoạn 3 - tức là một số bài toán chính quyền đặt ra là xuất phát từ nhu cầu của người dân.

Vì chặng đường chuyển đổi số, đô thị thông minh là quá trình tiến hóa lâu dài nên vấn đề mở, công nghệ mở, dữ liệu mở, và mở dữ liệu có yếu tố quyết định để đảm bảo tính kết nối, liên thông, tương thích và phát triển tiếp trong tương lai. Hướng dẫn về hệ thống mở là do Bộ TT&TT ban hành. Năm 2021 này, Bộ sẽ ban hành kiến trúc, tiêu chuẩn, hướng dẫn.

Khi làm CNTT, chuyển đổi số thì quan tâm, lo lắng của tỉnh thường là vấn đề đào tạo nhân lực, cả đào tạo chuyên viên CNTT các cấp, và nhất là đào tạo người dùng, tức là công chức và người dân. Nhưng chuyển đổi số khác CNTT ở chỗ các nền tảng chuyển đổi số rất dễ dùng, giống như Zalo, Facebook thì ai cũng tự dùng được, càng dùng nhiều thì càng giỏi lên. Tỉnh không nên quá lo lắng, chỉ cần chú ý là sử dụng các nền tảng công nghệ số thay vì phần mềm CNTT để xử lý các vấn đề của tỉnh.

Lãnh đạo tỉnh cũng có thể băn khoăn về việc làm cái gì trước cái gì sau, các nền tảng số nào, ứng dụng nào là hiệu quả, giá trị trường là bao nhiêu và công ty nào làm tốt. Những nội dung này thì tỉnh có thể tham vấn Bộ TT&TT.

Chi cho CNTT, chuyển đổi số một năm là bao nhiêu thì vừa? Con số trung bình của thế giới là 1% ngân sách hàng năm. Một số nước đi đầu về CNTT thì chi 2%, thí dụ như Hàn Quốc. Tỉnh Bắc Giang nên chi khoảng 1%. Chi cho CNTT, cho chuyển đổi số thì phải tạo ra giá trị, giá trị này phải lớn hơn 1% đã chi ra. Tỉnh phải tính toán được giá trị tạo ra do áp dụng CNTT, do chuyển đổi số. Một số giá trị vô hình, giá trị dài hạn cũng phải tìm cách lượng hóa. Nếu giá trị này luôn lớn hơn số tiền chi ra thì công cuộc chuyển đổi số sẽ luôn ổn, chi nhiều cũng vẫn ổn. Tỉnh không tiếp cận theo cách này thì sẽ tiềm ẩn nguy cơ trong việc đầu tư, chi tiêu cho CNTT, chuyển đổi số. Bộ TT&TT có trách nhiệm hướng dẫn cách tính toán giá trị tạo ra do ứng dụng CNTT, công nghệ số.

Tôi xin chúc tỉnh Bắc Giang đi đầu về chuyển đổi số, tức là về Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số, đi đầu về xã thông minh, đô thị thông minh. Vì đi đầu mà bứt phá vươn lên, phát triển nhanh và bền vững và trở thành nơi chia sẻ kinh nghiệm ra toàn quốc.