Bạn có biết: Máy điều hoà ban đầu được chế tạo cho mục đích ít ai ngờ

Thay đổi khí hậu khiến nhiệt độ Trái Đất tăng cao, và nhiều khu vực chịu nắng nóng bất thường. Theo ước tính, đến năm 2050, số lượng điều hoà không khí sẽ tăng ít nhất gấp 3 lần so với hiện nay. Trên thực tế trong giai đoạn này tại nhiều quốc gia nhiệt đới, cận nhiệt đới như Việt Nam, điều hoà đã được xem là thiết bị “không thể thiếu” với các hộ gia đình. 

Tuy nhiên, có một điều ít ai biết đó là điều hoà không khí (hay máy lạnh) vốn không phải được phát minh để dành cho con người. 

Theo IEEE Spectrum, một tạp chí thông tin của tổ chức tiêu chuẩn hoá công nghệ, xuất xứ của điều hoà không khí có thể được coi là từ năm 1902.  

Trong khoảng thời gian này, một nhà máy in tạp chí ở Brooklyn, New York (Mỹ) đã gặp vấn đề với nhiệt độ và độ ẩm, khiến các ấn phẩm liên tục bị hỏng. 

Nguyên nhân được xác định là bởi máy in thời ấy chỉ có thể in 1 màu mỗi lần, nên có những tờ tạp chí sẽ phải in đi in lại. Tuy nhiên, chỉ cần có một sai lệch nhỏ do ảnh hưởng từ độ ẩm, vị trí, cách sắp xếp,... sẽ khiến các lỗi in sẽ xảy ra. 

Để khắc phục vấn đề này, nhà phát minh Willis Haviland Carrier đã được mời đến để phát triển một thiết bị giúp làm mát và giữ cho độ ẩm của xưởng in không quá cao. Chính nhờ sự kiện này đã giúp ông trở thành nhà phát minh ra máy điều hoà không khí hiện đại đầu tiên trên thế giới. 

Thời ấy, thiết bị được Carrier chế tạo tiêu tốn tới 211 kW điện để duy trì nhiệt độ phòng ở mức 27 độ C và độ ẩm 55%. Trong đó, một nửa hệ thống được làm mát bằng cơ học - tức thông qua quá trình bay hơn, còn một nửa sử dụng giếng nước lạnh. 

Mặc dù thiết bị không phải lúc nào cũng hoạt động đúng như kỳ vọng, nhưng có thể nói rằng nó đã góp công lớn cho việc chế tạo ra chiếc điều hoà hoàn chỉnh về sau này. 

Dự án tiếp tục được Carrier nghiên cứu và hoàn thiện. Đến năm 1906, ông xin được bằng sáng chế cho sản phẩm, đặt tên là “thiết bị xử lý không khí”, và hoàn toàn được sử dụng trong mục đích công nghiệp, bao gồm nhà máy in, máy dệt, nhiếp ảnh phim và thực phẩm. 

Mãi tới năm 1920, điều hoà không khí mới bước đầu được đưa vào các cơ sở thương mại lớn như căn hộ, rạp chiếu phim. Năm 1932, máy điều hoà không khí gắn cửa sổ đầu tiên xuất hiện, và đây có thể được xem là phiên bản gần giống nhất với điều hoà hiện đại. 

Bất chấp giai đoạn khó khăn xảy ra Chiến tranh Thế giới thứ 2 và những thay đổi về mặt nhu cầu, kinh tế, điều hoà không khí vẫn dần trở nên phổ biến, đặc biệt tại các hộ dân cư và văn phòng. 

Năm 1990, có tới 70% hộ gia đình tại Mỹ được lắp điều hoà. Tới những năm của thập niên 2000, tỷ lệ lắp điều hoà tại các quốc gia phát triển như Mỹ, Nhật, đạt hơn 90%. 

Theo thống kê, vào năm 2019, tức gần 1 thế kỷ sau khi điều hoà không khí đầu tiên xuất hiện, có ước tính 1,6 tỷ chiếc máy điều hoà đã được đem vào sử dụng.


Tuy nhiên, số lượng điều hòa không khí dự kiến sẽ còn tiếp tục tăng mạnh hơn nữa trong tương lai, đặc biệt là tại các khu vực có khí hậu nóng như Nam Á, châu Phi, Trung Đông,... và trước sự nóng lên toàn cầu. 

Có những báo cáo thậm chí cho rằng nhân loại sẽ rơi vào một giai đoạn “khủng khoảng về thiết bị làm mát”. Trong đó, điều hoà không khí mặc dù được coi là thiết bị chủ lực, nhưng cũng góp phần không kém trong việc đẩy nhanh tốc độ biến đổi khí hậu trên thế giới.

Nguyễn Nguyễn