Từ tuyến đầu chống dịch: "Kẻ thù của chúng tôi không chỉ là virus corona"

Tết Canh Tý 2020 là một cái Tết đáng nhớ đối với nhiều bác sĩ công tác tại BV Nhiệt đới Trung ương, trong đó có Trưởng khoa Cấp cứu- BS chuyên khoa 2 Nguyễn Trung Cấp. Câu chuyện về sự chuẩn bị để đối phó với làn sóng đầu tiên của dịch bệnh cho thấy lực lượng y, bác sĩ đã thực sự bước chân vào một cuộc chiến ngay từ những giây phút đầu tiên.

Không rời xa bệnh viện quá 50 km, sẵn sàng có mặt sau 2 tiếng triệu tập

Dựa trên tình hình dịch bệnh thế giới diễn biến phức tạp, ngay từ thời điểm trước Tết các bác sĩ đã dự đoán dịch bệnh sẽ tràn vào Việt Nam có thể cận hoặc trong Tết, và lên những kịch bản đối phó khác nhau.

Không kể corona, BV Nhiệt đới Trưng ương là nơi đầu ngành về các bệnh truyền nhiễm, bởi vậy nơi đây các bác sĩ luôn phải kiểm soát, dự phòng nhiều bệnh truyền nhiễm khác nhau. Nhiệm vụ của các "chiến binh áo trắng" ngoài việc chữa bệnh, còn phải kiểm soát để dịch bệnh không lây lan rộng từ chính bệnh viện,  đảm bảo an toàn cho người dân và cán bộ công tác tại BV.

Với đặc thù của một cơ sở y tế tuyến đầu về bệnh truyền nhiễm, công việc quá tải vào mỗi đợt giao mùa, đỉnh dịch, bùng phát dịch… là điều đã quá quen thuộc, với lượng bệnh nhân lớn hơn rất nhiều so với con số hơn chục ca dương tính do virus corona tính đến thời điểm hiện tại.  

 "Trước Tết khoảng 2 tuần, khi mà Trung Quốc thông báo về một căn nguyên viêm phổi mới ở Vũ Hán, chúng tôi đã bắt đầu thành lập những nhóm theo dõi sát các thông tin về diễn biến dịch bệnh và báo cáo tại các cuộc họp giao ban hàng ngày. Sau khi đã khẳng định được dịch có nguy cơ lan rộng và lây lan sang Việt Nam, chúng tôi tập trung vào tìm hiểu các nghiên cứu về dịch bệnh mới này của các đồng nghiệp Trung Quốc và thông tin của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO)", BS Cấp bắt đầu câu chuyện.

"Cùng với đó, chúng tôi xây dựng phác đồ hướng dẫn chẩn đoán và điều trị tạm thời rồi trình lên Bộ Y tế. Bộ cũng nhanh chóng xem xét, thành lập hội đồng chuyên môn và ban hành kịp thời. Ngay sau đó, chúng tôi tổ chức các buổi tập huấn nhắc lại cho cán bộ, công nhân viên về việc đảm bảo an toàn, sử dụng trang thiết bị phòng hộ, xử lý rác thải đồng thời xây dựng kế hoạch đáp ứng" - BS Cấp chia sẻ.

Năm nay, mệnh lệnh của Ban lãnh đạo BV đưa ra: Không được rời bệnh viện quá 50 km và phải có mặt sau 2 tiếng được triệu tập. Toàn bộ cán bộ, nhân viên Y tế của BV đều được quán triệt mệnh lệnh này trước Tết 1 tuần để đảm bảo sự chủ động trước nguy cơ dịch tràn vào Việt Nam trong thời điểm này.

Giới hạn "50 km" và "2 tiếng" cũng đồng nghĩa với việc nhiều y, bác sĩ ở xa sẽ không thể đoàn tụ với gia đình. Những cán bộ nhà ở lân cận khu vực Hà Nội có may mắn hơn nhưng chắc chắn cũng không thể tận hưởng một kỳ nghỉ ngơi đúng nghĩa, khi luôn trong tâm thế trực chiến.

Virus corona tràn vào Việt Nam

Tình hình không nằm ngoài dự đoán, ngày 28 tháng Chạp, Việt Nam xác nhận ca dương tính với virus corona mới đầu tiên ở Bệnh viện Chợ Rẫy. Ngay hôm sau (29 tháng Chạp), Bệnh viện Nhiệt đới Trung ương bắt đầu tiếp nhận, sàng lọc những ca bệnh nghi ngờ, sau đó tăng dần trong dịp Tết.

Các trường hợp có 2 dạng: chủ động và bắt buộc. Một là những người đi du lịch hoặc người từ nước ngoài về quê ăn Tết, có đi qua vùng dịch, họ về VN với tâm thế là hưởng thụ, nghỉ Tết, gặp gỡ bạn bè, đi du lịch những vùng đất đẹp đẽ, ở những khách sạn xa hoa và thưởng thức những món ăn ngon, nhưng về tới nơi thì phải cách ly trong bệnh viện, nên họ rất bức xúc. Thời điểm cận Tết và giữa dịp Tết, mọi hoạt động kinh doanh bên ngoài đều dừng lại nên BV rất khó khăn trong việc đảm bảo vấn đề ăn uống "tươm tất", điều này càng làm tăng thêm sự bức xúc cho bệnh nhân và người phải hứng chịu những nỗi bức xúc đó, không ai khác chính là nhân viên y tế.

Trường hợp thứ hai, người dân chủ động tìm đến BV do họ quá lo lắng, khi họ có những biểu hiện của cúm thông thường, họ cũng tìm tới BV và yêu cầu được xét nghiệm. Con số này ngày càng nhiều hơn vào thời điểm sau Tết.

Chống dịch thời 4.0: Sự hoảng loạn quá mức đôi khi mới là thứ đáng sợ nhất

Bệnh viêm phổi do corona chủng mới, kể từ khi được biết đến như căn bệnh đường hô hấp kỳ lạ, xuất hiện ở một thành phố của Trung Quốc, tới nay đã trở thành đại dịch toàn cầu và chưa hề có dấu hiệu dừng lại. "Kẻ thù" của những chiến binh áo trắng đương nhiên là con virus quái ác, nhưng các bác sĩ còn phải đối mặt với những áp lực còn lớn hơn thế nữa.

Không thể phủ nhận đóng góp to lớn của internet trong việc giúp cập nhật, tuyên truyền kịp thời các thông tin về dịch bệnh viêm phổi lạ do virus corona đến với cộng đồng. Tuy nhiên, với phần đa người dân vẫn còn quá dễ dãi trong việc tiếp nhận thông tin, trong khi tin giả lại đang được kẻ xấu đăng tải tràn lan vì mục đích vụ lợi thì những tác động tiêu cực mà không gian mạng gây ra là không hề nhỏ.

Chính vì thế mà BS Nguyễn Trung Cấp đã phải thốt lên: "Mạng xã hội là mảnh đất quá màu mỡ cho những kẻ bất lương", và trong cuộc trò chuyện với chúng tôi không ít lần chuyên gia này phải nhấn mạnh về những áp lực mà các y, bác sĩ đang phải gánh chịu từ sự "hoảng loạn quá mức", do các thông tin không chính thống gây ra.

BS Nguyễn Trung Cấp cho rằng điều đó không đơn thuần phản ánh trình độ dân trí cao hay thấp: "Có những nhóm trong xã hội không thể tiếp nhận những điều tốt đẹp, cứ thông tin gì xấu xa thì không cần kiểm chứng, họ tiếp cận và chia sẻ rất nhanh, những thông tin tốt đẹp thì họ bảo là bịa đặt".

Vị bác sĩ chuyên khoa II này cũng bày tỏ sự ngán ngẩm của mình với hàng loạt các mẹo phòng chống dịch bệnh phản khoa học, mà mình đã đọc thấy trên mạng xã hội: "Tôi cảm tưởng đặc tính chung của nhiều người Việt là lúc nào cũng luôn luôn hy vọng có một phép màu, rằng có một cái gì đó rất đơn giản, rất thần diệu mà thế giới không hề nghĩ ra, trong khi mình lại tài năng đến mức độ có thể nghĩ ra được". Một thống kê vui đang được nhiều cư dân mạng chia sẻ cũng sẽ khiến chúng ta không khỏi suy ngẫm về thực trạng tin giả: "Ở Việt Nam, số người bị lực lượng chức năng triệu tập, vì đăng tin giả gây hoang mang về virus corona, hiện còn nhiều hơn cả số ca bệnh phổi lạ được xác nhận".

Khẩu trang, nước rửa tay khô cháy hàng, tăng giá phi mã trong thời gian vừa qua, khiến nhiều người khốn đốn có lẽ là một trong những hậu quả dễ nhận thấy nhất của sự hoảng loạn quá mức này. Có một thực tế là nhiều người trong chúng ta đang mua vượt quá số lượng cần thiết các trang bị phòng ngừa dịch bệnh này khiến nguồn cung không thể đáp ứng đủ. "Có người mua đến cả chục hộp khẩu trang một lần, và phần lớn trong số khẩu trang này rất có thể sẽ không được sử dụng đến và rồi bị bỏ đi, trong khi người khác lại không mua được vì cháy hàng, từ đó làm giảm hiệu quả kiểm soát dịch bệnh trong cộng đồng", BS Cấp đánh giá.

 Cũng theo chuyên gia này, nhu cầu mua khẩu trang của người dân vượt quá mức cần thiết cũng vô tình khiến việc đảm bảo nguồn cung thiết bị phòng hộ này cho chính các nhân viên y tế, những người trực tiếp đối diện với mầm bệnh hàng ngày, trở thành một vấn đề hết sức căng thẳng, khi mà tốc độ tiêu tốn đang rất lớn trong khi dự trữ ban đầu chỉ đảm bảo một số ngày.

Sự hoảng loạn quá mức cũng khiến số lượng người chủ động đến xét nghiệm virus corona tăng cao vào thời điểm sau Tết. Điều đáng nói là hầu hết nhóm này đều không có yếu tố nghi ngờ, trong khi công tác xét nghiệm chỉ riêng cho các bệnh nhân có đủ yếu tố dịch tễ và lâm sàng, được chỉ định cách ly thì luôn trong tình trạng quá tải. BS Cấp cho biết: "Với những người không có yếu tố nghi ngờ thì chúng tôi phải giải thích làm sao để người ta không xét nghiệm. Nhiệm vụ này đã khiến các nhân viên y tế chịu không ít bức xúc và mệt mỏi".

Thử thách không dễ dàng cho những bác sĩ, y tá trẻ

Trong guồng quay của dịch bệnh và chống dịch bệnh, bác sĩ, y tá và những người phục vụ (lao công, vệ sinh, nhà bếp…) trong BV phải chịu một áp lực lớn "kinh khủng", đó chính là sự kỳ thị, dè dặt từ cộng đồng với chính những người đang mạo hiểm sức khỏe để bảo vệ họ.

"Nhiều năm công tác ở Bệnh viện Nhiệt đới, tôi đã quen với điều này. Tuy nhiên, với nhiều đồng nghiệp trẻ, đây thực sự là một thử thách không hề dễ dàng. Đơn cử như việc nhiều nhân viên y tế sau kì nghỉ Tết bỗng trở thành người vô gia cư, do chủ trọ không cho thuê nhà nữa chính vì sự hoảng loạn quá mức. Các y, bác sĩ đang phải vất vả chống dịch mà phải đi tìm chỗ ở mới quả thực là điều rất khó khăn".

Nỗi lo sợ ấy còn được những kẻ "bất lương" đơm đặt, phóng đại lên. Những thông tin giả, tin vô căn cứ, gây nhiễu loạn… vẫn hàng ngày len lỏi trong dư luận, tạo nên một gánh nặng rất lớn với đội ngũ y, bác sĩ đang chiến đấu ở tuyến đầu.

"Đội ngũ nhân viên y tế của chúng tôi vẫn đang kiên cường chống dịch, không một ai có dấu hiệu nản chí. Tuy nhiên nhóm phụ trợ như nhân viên dọn vệ sinh, nhân viên bảo vệ thì một số đã dao động. Một số nhân viên vệ sinh đã nghỉ việc khiến cán bộ y tế phải kiêm luôn việc dọn dẹp, trong khi nhiệm vụ chuyên môn đã chồng chất. Ban lãnh đạo Bệnh viện thậm chí còn phải lập kế hoạch dự trù trong tình huống họ nghỉ bất kì lúc nào" - BS Nguyễn Trung Cấp bộc bạch.

***

Bác sĩ chuyên khoa 2 Nguyễn Trung Cấp nhận định, hiện tại ngành y tế đang phối hợp rất tốt với các cấp, các ngành, các địa phương nỗ lực hết mức để đẩy lùi dịch sớm nhất. Do vậy lượng người nhiễm corona ở Việt Nam có thể sẽ không quá nhiều, và hy vọng sẽ không có mất mát về người.

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã chỉ đạo: "Chống dịch như chống giặc". Cuộc chiến với virus corona không thể chỉ một sớm một chiều là kết thúc, muốn đi đến chiến thắng khải hoàn không chỉ cần có sự nỗ lực của các "blouse trắng" nơi tiền tuyến, mà mỗi người dân chúng ta cần trở thành một hậu phương vững chắc.

Đừng để bác sĩ trở thành những chiến binh cô độc trên trong trận chiến bảo vệ sức khỏe của cộng đồng, chúng ta hãy cùng chung tay, bắt đầu từ chính việc làm một người dùng mạng xã hội "thông thái".

Bảo Trung- Minh Nhật