Thuế tiêu thụ đặc biệt thuốc lá cần tăng mạnh vào năm 2015

Gia tăng hệ lụy do hút thuốc lá

Việt Nam hiện đứng thứ 15 trên thế giới về số người hút thuốc với khoảng 16 triệu người trưởng thành hút thuốc. Theo điều tra hút thuốc lá ở người trưởng thành Việt Nam năm 2010, trung bình cứ 2 nam giới trưởng thành sẽ có 1 người hút thuốc, 2/3 số phụ nữ và trẻ em thường xuyên hít phải khói thuốc ở nhà, 33 triệu người không hút thuốc nhưng thường xuyên hít phải khói thuốc. Gánh nặng bệnh tật các bệnh không truyền nhiễm mà nguyên nhân chính là do thuốc lá đang gia tăng nhanh chóng. Nếu như năm 1986, bệnh không lây nhiễm chỉ chiếm 39% số trường hợp nằm viện thì tới nay, tỷ lệ này lên tới 71%.

Theo báo cáo của Tổ chức Y tế thế giới, thuốc lá được chứng minh có liên quan đến 25 loại bệnh và là nguyên nhân chủ yếu của nhiều bệnh mãn tính nguy hiểm như ung thư phổi, thiếu máu cơ tim, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, đột quỵ… Năm 2012, người Việt Nam đã bỏ ra tới 22.000 tỷ đồng cho tiêu dùng thuốc lá. Tổng chi phí điều trị và tổn thất do mất khả năng lao động vì ốm đau và tử vong sớm chỉ trong 5 nhóm bệnh (ung thư phổi, ung thư đường tiêu hóa - hô hấp trên, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, nhồi máu cơ tim, đột quỵ) trong số 25 bệnh do thuốc lá gây ra đã lên tới 23.000 tỷ đồng/ năm. Theo uớc tính của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), nếu không có các biện pháp mạnh mẽ phòng chống tác hại thuốc lá hiệu quả, số ca tử vong do các bệnh liên quan đến thuốc lá ở nước ta sẽ lên tới 70 nghìn ca/năm vào năm 2030.

Cần tăng thuế thuốc lá ở mức cao hơn

Một trong những nguyên nhân chính khiến cho tiêu dùng thuốc lá ở Việt Nam cao là do giá thuốc lá ở nước ta quá rẻ và mức thuế thuốc lá của nước ta hiện đang ở mức rất thấp. Trung bình giá thuốc lá ở Việt Nam chỉ khoảng 17.000 đồng/bao, nên người tiêu dùng dù thu nhập thấp vẫn có thể “duy trì” hút thuốc hàng ngày được, đây thực sự là một điều đáng lo ngại - Bác sĩ Nguyễn Tuấn Lâm, đại diện Văn phòng Tổ chức Y tế thế giới tại Việt Nam phân tích. So với các quốc gia ASEAN, tỷ lệ thuế trên giá bán lẻ thuốc lá ở Việt Nam là thấp nhất, chỉ sau Campuchia. Hiện thuế tiêu thụ đặc biệt của sản phẩm thuốc lá của Việt Nam là 65% tính trên giá xuất xưởng. Mức thuế này khiến Việt Nam là nước có mức thuế thuốc lá thấp gần nhất so với các nước trong khu vực và rất thấp so với các nước phát triển như Pháp (80%), Đức (73%), Úc (60%). Nếu tính trên giá bán lẻ, thì thuế chỉ chiếm 41,6% trong khi khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới, tỷ trọng thuế trên giá bán lẻ thuốc lá phải đạt từ 70%. Theo kinh nghiệm của các nước trên thế giới “thuế và giá” là biện pháp hiệu quả nhất để giảm tiêu dùng thuốc lá.

Theo dự thảo Luật thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi đang được Chính phủ  trình Quốc hội, thuế tiêu thụ đặc biệt đối với mặt hàng thuốc lá sẽ được điều chỉnh tăng từ 65% lên 70% từ ngày 01/01/2016 và tiếp tục nâng lên mức 75% từ ngày 01/01/2019.

Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng mức tăng thế này chẳng khác gì “muối bỏ bể”. Bà Hoàng Anh cho rằng mức tăng này là quá thấp và không giải quyết được vấn đề gì. Theo mức tăng này, dự kiến tiêu dùng thuốc lá sẽ chỉ giảm nhẹ vào năm 2016 và 2019, khi bắt đầu áp thuế mới, còn ngay sau đó thì sẽ tăng trở lại. “Như vậy tính chung giai đoạn 2015-2020, tiêu dùng thuốc lá vẫn trong xu thế tăng. Bên cạnh đó, tỷ lệ hút thuốc ở nam giới sẽ không giảm. Không những thế, thuế thuốc lá thấp thúc đẩy sử dụng thuốc lá, đặc biệt là với người nghèo và học sinh, thanh thiếu niên. Thực tế trong những năm qua cho thấy, số thanh thiếu niên sử dụng thuốc lá ngày một gia tăng và có xu hướng trẻ. Thậm chí theo một nghiên cứu công bố cho thấy 10,3% học sinh nam và 4% học sinh nữ trong độ tuổi 13-15 cho biết có ý định sẽ hút thuốc lá trong tương lai”, bà Hoàng Anh phân tích.

Đưa ra các bằng chứng của thế giới để chứng minh hiệu quả từ việc tăng thuế về, ông Nguyễn Tuấn Lâm - Đại diện Tổ chức Y tế thế giới cho biết ở Thái Lan, với 12 lần tăng thuế trong thời gian qua, thu ngân sách từ thuế thuốc lá đã tăng 300% sau 20 năm, đạt khoảng 1,9 tỷ USD mỗi năm và làm giảm tỷ lệ hút thuốc khoảng 1% một năm.

Thuế thuốc lá được xem là chính sách mang lại lợi ích kép trong khi làm giảm tiêu dùng thuốc lá nhưng lại gia tăng nguồn thu từ thuế cho chính phủ.

Tú Anh