Rối loạn tiền đình, cơn chóng mặt dễ nhầm

Tiền đình, nghĩa tiếng Hán - Việt là “phòng ở phía trước” như khi ta bước vào một tòa nhà thì việc đầu tiên là bước vào “tiền đình”. Phía trong tai chúng ta, sau màng nhĩ, có một căn phòng nhỏ, đó chính là tiền đình. Ở đây, các tín hiệu âm thanh được chuyển từ dạng cơ học do rung màng nhĩ gây ra, sang dạng xung thần kinh để dẫn truyền theo dây thần kinh thính giác, còn gọi là dây số 8, để truyền về não.

Cơ quan chuyển xung âm thanh dạng cơ học sang dạng điện thần kinh là ốc tai, vì có hình giống con ốc nhỏ xíu. Gắn liền với ốc tai là ba vòng bán khuyên, tạo hình 3D trong không gian, giúp cơ thể nhận biết vị trí của mình trong không gian ba chiều. Và những rối loạn có liên quan tới thăng bằng, mà ta gọi hội chứng tiền đình, hay bà con hay nói tắt “tiền đình”, là xuất phát từ bộ phận này của tiền đình.

Không cứ chóng mặt là bị tiền đình

Như vậy, triệu chứng chính của hội chứng tiền đình là chóng mặt. Trong khi cơ thể và xung quanh vẫn đứng yên thì người bệnh lại cảm giác bị nghiêng đi, hay xoay tròn. Người bệnh sẽ té ngã không thể gượng lại được. Vấn đề ở chỗ, trong dân gian, chúng ta dùng chữ “chóng mặt” để mô tả những trạng thái khác nhau, không liên quan gì đến tiền đình. Một người khi nhận hung tin, thấy mình “xây xẩm, chóng mặt” thì đó chỉ là một cảm giác tâm lý, không phải chóng mặt thực sự. Một người khi đang ngồi xổm lâu, đứng vụt dậy và thấy tối mắt lại, cũng hay kể với bác sĩ mình bị chóng mặt. Nhưng thực ra, đấy không phải chóng mặt thực sự, đó là triệu chứng của tụt huyết áp do tư thế. Vì vậy trước khi chẩn đoán bệnh nhân bị tiền đình, bác sĩ cần phải hỏi cặn kẽ xem cảm giác người bệnh mô tả chóng mặt, có phải chóng mặt thực sự không.

Sau khi xác định người bệnh bị chóng mặt thực sự, tức ảo giác thấy xung quanh xoay chuyển, bác sĩ sẽ tìm hiểu đó là tiền đình ngoại biên hay tiền đình trung ương. Tiền đình ngoại biên là tiền đình do rối loạn chức năng của các cấu trúc ở tai trong (chỗ của các ống bán khuyên), hoặc của dây thần kinh số 8. Tiền đình trung ương là do tổn thương trong não gây ra. Bác sĩ chuyên khoa thần kinh sẽ phân biệt dễ dàng chỉ bằng cách hỏi bệnh và thăm khám kỹ lưỡng. Một số trường hợp sẽ phải dùng tới những phương tiện hiện đại như chụp cộng hưởng từ hay các phương pháp chẩn đoán chức năng.

Điều trị còn tuỳ cơn chóng mặt

Có những hội chứng tiền đình rất lành tính, có những hội chứng tiền đình rất nguy hiểm. Trong chứng chóng mặt do tư thế kịch phát lành tính, người bệnh bị chóng mặt xoay tròn khi thay đổi tư thế (ví dụ đang nằm ngồi dậy, đang nằm ngửa chuyển sang nằm nghiêng, khi ngửa cổ hay khi cúi đầu,...) Cơn chóng mặt chỉ trong vài giây rồi đỡ dần, cho tới khi xoay chuyển người lần nữa thì lại bị. Các bác sĩ chuyên khoa tai - mũi - họng và chuyên khoa thần kinh có thể giúp người bệnh bài tập, gọi là bài tập Epley, để không cần dùng thuốc mà vẫn hết chóng mặt.

Nhiều người, nhất là phụ nữ, bị chứng migraine (ta quen đọc mi-gờ-ren), hay bị những cơn đau đầu (thường đau nửa đầu) và chóng mặt kịch liệt, kèm theo nhìn mờ và nôn ói. Cơn đau thường kéo dài vài giờ cho tới vài ngày. Nếu điều trị không đúng cách, chỉ chữa “tiền đình” không thôi, thì cơn cũng tạm hết, nhưng càng ngày các cơn càng xuất hiện dài hơn và nặng hơn.

Một số người khi thay đổi thời tiết, hoặc ngồi làm vi tính dưới máy điều hoà nhiệt độ, bị đau mỏi sau gáy, sau vai, và có cảm giác chóng mặt như say rượu. Các bác sĩ sẽ chẩn đoán là thoái hoá cột sống cổ, cách điều trị cũng có khác hơn. Một số trường hợp bị u não, hoặc tai biến mạch máu não, cũng có biểu hiện nổi trội là chóng mặt, khi đó cần được bác sĩ chuyên khoa thần kinh khám bệnh và có hướng điều trị kịp thời, vì nguy hiểm tới tính mạng.

Tốt nhất, hãy tới khám bệnh với các bác sĩ chuyên khoa, nếu bạn bị chóng mặt thực sự và kèm theo những biểu hiện đáng ngại khác.

Theo PGS.TS.BS Nguyễn Hữu Công

Sài Gòn tiếp thị