Ớt đỏ: Vị cay, thuốc hay

Thành phần dinh dưỡng

Ngoài tinh chất ớt capsaicin, trong ớt đỏ còn có đến 26 loại chất sinh học khác. Ớt có nhiều các chất khoáng, vi lượng như kẽm, selen, canxi, magiê, nhiều vitamin A, vitamin C và các vitamin nhóm B khác, nhiều hoạt chất sinh học quý như các chất chống oxy hóa (antioxidant) chất chống kết dính tiểu cầu, chất “giống” nitroglycerin có tác dụng giãn động mạch vành...

Khả năng điều trị phong phú

Tinh chất ớt capsaicin đã được nghiên cứu, sản xuất ra các dược phẩm:

(1) Thuốc giảm đau

Capsaicin có tính chất giảm đau mạnh khi áp dụng cho da. Thụ thể “nhiêt đau” TRPV1 của hệ thần kinh hiện nhiều ở da, cơ. Thường thụ thể nằm yên và kích hoạt khi nhiệt độ da lên 42 oC. Chất capsaicin của ớt gắn và kích hoạt TRPV1 và giúp cơ thể chịu đau tốt hơn.

Capsaicin làm giảm lượng chất P, chất trung gian dẫn truyền cảm giác đau lên não. Ít chất P, cảm giác đau mất đi.

Capsaicin bào chế trong thuốc giảm đau dưới nhiều dạng thức như: nhũ dịch, kem bôi, miếng dán ngoài da; dạng trà ớt, rượu ớt để uống hay khí dung… Các thuốc có capsaicin dùng để giảm đau trong viêm xương, viêm cơ khớp, đau lưng, viêm rẽ thần kình, đau họng, đau hậu phẫu thuật, sau bệnh zona, thống kinh...

(2) Bệnh đau thắt ngực, thuyên tắc mạch máu

Theo Naturalnews, ớt có thể chặn cơn đau thắt ngực rất nhanh. John Christopher và Richard Schulze (Mỹ) rất mức ca ngợi tác dụng của ớt. TS John Christopher nói “Trong 35 năm hành nghề, tất cả bệnh nhân tim được tôi cho uống trà ớt đều đỏ nhanh sau vài phút”. Nhiều chuyên gia cho rằng ớt cũng giúp giảm nhịp tim đập nhanh, tăng cường máu đến tim, ngăn ngừa máu kết tụ calci.

Ớt còn dùng để hổ trợ điều trị: Cục máu đông nội mạch, Mảng xơ vữa, hay xơ cứng động mạch, Suy tim sung huyết (Congestive heart failure).

(3) Tốt cho hệ tiêu hóa

Từ lâu, chúng ta thường cho rằng thức ăn cay sẽ gây loét và các bệnh dạ dày khác. Nhưng nghiên cứu khoa học cho thấy capsaicin của ớt cay thực sự bảo vệ niêm mạc dạ dày.

Capsaicin kích thích, tăng nhu động tiêu hóa, tăng hấp thụ thức ăn, nên được dùng để trị khó tiêu (indigestion), đau thượng vị (heartburn). Nghiên cứu ở Singapore cho thấy việc ăn ớt giảm hàng ngày nguy cơ loét dạ dày tá tràng đến 53%.

Theo TS Khursheed Jeejeebhoy, ĐH Toronto: “Ớt cay ăn đúng mức sẽ làm ngon miệng và rất tốt cho hệ tiêu hóa”. 

(4) Chống béo phì và đái tháo đường

Capsaicin làm tăng tiêu hao năng lượng thông qua sự kích hoạt của các mô mỡ nâu và gia tăng quá trình oxy hóa chất béo.

Capsaicin cũng làm giảm triglycerides, đặc biệt triglyceride tổng hợp từ các chất bột đường lưu trữ trong các tế bào mỡ, và giảm cholesterol máu. Kết quả là ăn ớt sẽ giảm béo phì và đái tháo đường.

(5) Cải thiện tuần hoàn não bộ

Tinh ớt làm tăng tuần hoàn não, nên có tác dụng tốt trong đau nửa đầu (migraine) và đau đầu vận mạch (cluster headache).

(6) Tăng hiệu quả của thuốc khác

Capsacin làm tăng tác dụng của thuốc điều trị viêm khớp, kháng sinh, bệnh tim hoặc tuần hoàn, thuốc nhuận tràng, thuốc lợi tiểu, tuyến giáp v.v.

(7) Ngừa ung thư

Một nghiên cứu ở Anh, cho thấy capsaicin có thể giết chết các tế bào ung thư phổi và tuyến tụy mà không làm hại các tế bào xung quanh. Do đó, họ cho rằng người Mexico và Ấn Độ, thường ăn nhiều gia vị, nhất là ớt nên có tỷ lệ một số bệnh ung thư thấp hơn người phương Tây!

Tác dụng tim mạch của ớt còn bàn cãi

Trên Circulation, TS Keith Jones, ĐH Cincinnati, thông tin capsaicin áp trên da chuột kích hoạt bảo vệ "pro-survival" 85 % tế bào tim. Dù vậy, các nhà khoa học vẫn khuyên cẩn trọng trên người. Nhiều bác sĩ chính quy cho rằng tác dụng của capsaicin và việc dùng trong cấp cứu là chưa có chứng cớ (evidence based).

Đau thắt ngực, tai biến mạch máu não là những cấp cứu nội khoa nặng, bệnh cần trong “thời gian vàng” nên cần những thuốc đặc trị có tác dụng nhanh, liều lượng chính xác. Không bác sĩ nào dám liều lĩnh dùng tinh chất ớt capsaicin để cấp cứu bệnh nhân cả.

Sử dụng capsaicin quá liều có thể dẫn đến chảy máu không kiểm soát nếu bệnh nhân có rối loạn đông máu. Ngoài ra, cay cũng là lý do kích thích tiết adrenalin làm tăng nhịp tim gây co mạch bất lợi cho bệnh nhân.

Thay lời kết

Ớt là một gia vị, thuộc nhóm thực phẩm có những chất tác dụng dược lý. nên là một thực phẩm chức năng. Còn capsaicin là một dược phẩm (thuốc) đúng nghĩa.

Cả thực phẩm chức năng và dược phẩm khi dùng cũng phải để ý có liều lượng: liều tác dụng, liều độc, liều chết và những tác dụng phụ.

Nên dùng ớt như một “gia vị thuốc” đúng nghĩa vừa làm ngon miệng vừa hổ trợ phòng ngừa bệnh.

TS.BS Trần Bá Thoại

Ủy viên BCH Hội Nội tiết Việt Nam