Ngăn ngừa gánh nặng đột quỵ từ góc nhìn chuyên gia tim mạch

Gánh nặng đột quỵ tại Việt Nam: Báo động đỏ

Theo số liệu từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi giờ có hơn 20 người Việt Nam tử vong vì đột quỵ. Việt Nam hiện nằm trong nhóm các quốc gia có tỷ lệ đột quỵ cao nhất thế giới.

Đây không chỉ là vấn đề của riêng ngành thần kinh. Theo khuyến cáo của Hội Tim mạch và Hội đột quỵ Mỹ 2024, phòng ngừa đột quỵ cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các chuyên khoa: thần kinh, tim mạch, nội tiết, lão khoa… Trong đó, bác sĩ tim mạch đóng vai trò then chốt vì phần lớn các yếu tố nguy cơ của đột quỵ - như tăng huyết áp, rung nhĩ, xơ vữa động mạch - đều liên quan mật thiết đến tim mạch.

Việc tầm soát sớm các yếu tố nguy cơ tim mạch như huyết áp cao, rối loạn nhịp tim, bệnh van tim… giúp phát hiện sớm những nguy cơ có thể gây đột quỵ.

Kiểm soát huyết áp - “chìa khóa vàng” ngăn ngừa đột quỵ

Đột quỵ được phân loại thành hai loại: đột quỵ thiếu máu cục bộ (nhồi máu não, chiếm khoảng 85-87%) và đột quỵ xuất huyết não (chiếm khoảng 13-15%). Một trong những nguyên nhân dẫn đến đột quỵ là tăng huyết áp không được kiểm soát. Khi huyết áp tăng cao kéo dài, thành mạch máu não bị tổn thương, dễ dẫn đến vỡ mạch, xuất huyết não hoặc hình thành mảng xơ vữa gây vữa dẫn đến nhồi máu não. Kiểm soát huyết áp chặt chẽ là chiếc chìa khóa vàng trong điều trị phòng ngừa.

Theo GS.TS.BS Đặng Vạn Phước, Phó Chủ tịch Hội tim mạch Việt Nam, để phòng ngừa đột quỵ, huyết áp tâm thu cần đưa xuống mức dưới 130mmHg ở hầu hết bệnh nhân tăng huyết áp. Trong đó, cứ giảm mỗi 5mmHg huyết áp tâm thu phòng khám, sẽ giảm được đáng kể nguy cơ các biến cố tim mạch, trong đó giảm tới 13% nguy cơ đột quỵ. Từ đó có thể suy đoán được lợi ích phòng ngừa sẽ rất lớn khi đưa huyết áp về trị số tối ưu.

Cá thể hóa điều trị - xu hướng y học hiện đại

Xu hướng y học hiện đại nhấn mạnh cá thể hóa điều trị - xây dựng phác đồ phù hợp với từng bệnh nhân, đòi hỏi sự tham gia tích cực của bác sĩ tim mạch trong nhóm điều trị đa chuyên khoa.

Trong đó, bệnh nhân tăng huyết áp trên 60 tuổi là nhóm đối tượng có nguy cơ cao đối với đột quỵ. Từ sau 60 tuổi, bệnh nhân có xu hướng cứng mạch sinh lý, hệ Renin suy giảm dẫn đến kém đáp ứng với một số nhóm thuốc. Theo GS.TS.BS Đặng Vạn Phước, người châu Á còn có đặc điểm ăn mặn, nhạy cảm muối và tăng huyết áp buổi sáng quá mức. Điều này càng khiến cho huyết áp khó kiểm soát, biến cố đột quỵ gia tăng cao, với tỷ lệ gấp đôi so với nhồi máu cơ tim.

Do đó, các chuyên gia khuyến cáo nên ưu tiên nhóm thuốc có cơ chế giãn mạch và lợi tiểu nhẹ, phù hợp với đặc điểm sinh lý của bệnh nhân tăng huyết áp châu Á lớn tuổi, từ đó giúp kiểm soát huyết áp toàn diện. Đồng thời các thuốc cần chứng minh được hiệu quả trong phòng ngừa đột quỵ.

Trên 70% các bệnh nhân bị đột quỵ có thể tránh được nếu tuân thủ điều trị dự phòng trước đó

Một trong những thách thức lớn hiện nay là tình trạng bệnh nhân không tuân thủ điều trị. Nhiều người tự ý ngưng thuốc khi thấy huyết áp ổn định, hoặc bỏ qua việc tái khám định kỳ. Điều này dẫn đến nguy cơ tái phát đột quỵ hoặc biến chứng tim mạch nghiêm trọng.

Để cải thiện tình trạng này, các chuyên gia khuyến nghị, sử dụng thuốc phối hợp liều cố định chứa nhiều thành phần trong 1 viên giúp giảm số viên thuốc uống mỗi ngày; tư vấn kỹ lưỡng cho bệnh nhân và người nhà về tầm quan trọng của việc tuân thủ điều trị; sử dụng ứng dụng công nghệ như nhắc lịch uống thuốc qua điện thoại, theo dõi huyết áp tại nhà và chia sẻ kết quả với bác sĩ.