Hai ca ghép tạng đặc biệt lần đầu tiên được thực hiện tại Việt Nam

Lần đầu tiên ghép hai tạng cho một bệnh nhân

Về bệnh nhân cùng lúc nhận hai tạng từ người cho chết não, PGS.TS Nguyễn Quang Nghĩa - Giám đốc Trung tâm Ghép tạng - Bệnh viện HN Việt Đức cho biết, đây là một bệnh nhân nam 59 tuổi, bộ đội ở Lào.

Khi sang Việt Nam vài tháng trước, bệnh nhân suy thận, được chỉ định ghép thận. Tuy nhiên, trong quá trình đánh giá bệnh nhân, các bác sĩ phát hiện bệnh nhân xuất huyết tiêu hoá, xơ gan kèm theo.

PGS Nghĩa cho biết, với đánh giá xơ gan, bệnh nhân không thể tiến hành ghép thận nên đã về lại Lào để tiến hành chạy thận.

Sau đó, bệnh nhân được gia đình đưa đến BV Việt Đức điều trị. "Khi kiểm tra, chúng tôi phát hiện bệnh nhân suy cả hai tạng là gan và thận. Chức năng gan bên ngoài tuy còn bảo tồn nhưng bị giãn tĩnh mạch thực quản, trong qúa trình điều trị xuất huyết tiêu hoá 2 lần, rất nguy hiểm, bệnh nhân có thể chết bất cứ lúc nào", PGS Nghĩa cho biết.

Trong khi đó, gia đình bệnh nhân mong muốn được hiến hai tạng từ hai người cho sống khác nhau cho người bệnh. Tuy nhiên, sau khi hội chẩn toàn viện, đánh giá cho thấy sẽ tăng nguy cơ rủi ro cho người bệnh, các bác sĩ cố gắng kéo dài thời gian điều trị, hi vọng có nguồn hiến tạng từ người cho chết não phù hợp.

Ngày 17/12/2019, nam thanh niên 19 tuổi chết não, nhóm máu O hiến tạng, các bác sĩ đã thực hiện ghép hai tạng thận, gan cho bệnh nhân.

Theo PGS Nghĩa, ghép 2 tạng có cái khó, đó là làm sao cùng lúc phải đặt 2 tạng vào người bệnh nhân. Ở nhiều nước, đường mổ để thực hiện phẫu thuật này , từ xương úc mổ phanh bụng. Nhưng tại BV Việt Đức, ghép thận, ghép gan đều thực hiện thường quy đường mổ nhỏ, đã tránh được cho bệnh nhân tổn thương quá lớn.

"Với ca mổ này, các bác sĩ vừa ghép tạng vừa phải tiếp tục chạy thận lọc máu, điều chỉnh sao mạch máu không tắc, thận hoạt động được. Sau 12 tiếng phẫu thuật, thận hoạt động ngay bệnh nhân không còn phải lọc máu sau mổ. Đến nay sau 5 ngày ghép gan, ghép thận, tình trạng bệnh nhân kiểm soát tốt", PGS Nghĩa thông tin.

Vừa ghép phổi, vừa "sửa chữa" dị tật của tim

Ca thứ hai là ghép hai phổi đồng thời với mổ tim hở sửa chữa bệnh tim bẩm sinh (sửa tim – ghép phối).

Người bệnh được ghép lần này là P.T.H, nữ giới gần 30 tuổi, mắc bệnh tim bẩm sinh thông liên nhĩ lỗ lớn, phát hiện muộn nên bệnh đã chuyển sang giai đoạn cuối từ hơn 3 năm nay (tăng áp lực động mạch phổi cố định - hội chứng Eisenmenger), không còn giải pháp điều trị và chắc chắn sẽ sớm tử vong do suy chức năng tim – phổi, nếu không được ghép phổi. Hiện tại người bệnh thường xuyên trong tình trạng thiếu ôxy, tím môi và đầu chi, bão hòa ôxy thấp, không lao động được, và đã đăng ký vào chương trình ghép phổi của Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức từ cuối năm 2018.

Chỉ có 2 hướng điều trị cho người bệnh này, hoặc sửa chữa khuyết tật của tim bằng phẫu thuật tim hở đồng thì với ghép phổi (nếu chức năng của tim còn khá tốt), hoặc phải ghép đa tạng cả tim và phổi (nếu tim mất chức năng). Do chức năng tim của bệnh nhân H. khá tốt, nên được các bác sĩ chỉ định phẫu thuật theo hướng thứ nhất.

Về mặt kỹ thuật, ca ghép phổi này sẽ phải thực hiện trên người bệnh đang mổ tim hở sửa dị tật tim bẩm sinh (vá thông liên nhĩ, sửa van ba lá), nên qui trình mổ phức tạp hơn và chứa đựng khá nhiều rủi ro. Do vậy, các thầy thuốc của bệnh viện đã phải gấp rút bàn bạc và chuẩn bị rất kỹ về chuyên môn.

Ca mổ ghép phổi đặc biệt này đã diễn ra trong 12 giờ. Do chuẩn bị kỹ, nên dù rất phức tạp và khó khăn, song các thì mổ diễn biến khá thuận lợi. Ngay sau khi đưa phổi ghép hoạt động trở lại, các thông số huyết động và hô hấp đã lập tức trở lại kỳ diệu như người có phổi bình thường (áp lực động mạch phổi giảm từ hơn 110mmHg trước mổ xuống 20mmHg, bão hòa ôxy 100%). Điều trị hồi sức tích cực sau mổ theo các quy trình chuyên môn, người diễn biến khá thuận lợi. Hiện tại, người bệnh đã có thể tự thở, các xét nghiệm đánh giá chức năng phổi ghép tốt, tỉnh táo, tập phục hồi chức năng tại giường, ăn uống tiêu hóa tốt.

Theo GS Giang, thành công của ca ghép phổi đặc biệt này có ý nghĩa rất lớn, mở ra cơ hội cho nhiều người bệnh còn trẻ ở Việt Nam.

Do điều kiện khó khăn trước đây, ở nước ta có rất nhiều người trẻ mắc các bệnh tim bẩm sinh không quá phức tạp (thông liên nhĩ, thông liên thất …), song do phát hiện muộn nên bệnh đã chuyển sang giai đoạn tăng áp lực động mạch phổi cố định – không thể điều trị bằng các giải pháp thông thường, mà chỉ có cách duy nhất là ghép phổi. Hiện tại trong danh sách chờ ghép phổi của Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức, có nhiều người bệnh tương tự như cô gái trẻ P.T.H. này. Việc điều trị bằng phương pháp “sửa dị tật tim và ghép phổi đồng thì” sẽ có kết quả sớm cũng như lâu dài tốt hơn nhiều so với phương pháp “ghép tim và phổi đồng thì”.

Được biết, chương trình ghép phổi của Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức đang được Bộ Y tế xét duyệt cho 1 đề tài khoa học công nghệ cấp bộ, với mục tiêu chính là hoàn thiện mọi qui trình tổ chức và chuyên môn để đưa ghép phổi thành một phẫu thuật thường quy như ghép tim tại Việt Nam.

Được biết, để cùng lúc thực hiện các ca lấy tạng, ghép đa tạng, đã có 100 nhân viên y tế bệnh viện Việt Đức tham gia, làm việc liên tục trong 12 giờ đồng hồ, các ca phẫu thuật đều thành công.

Hồng Hải