Dấu hiệu, tiên lượng bệnh ung thư vòm họng

Ung thư vòm họng là bệnh lý ác tính các tế bào niêm mạc và dưới niêm mạc vùng vòm mũi họng. Bệnh có thể gặp ở mọi lứa tuổi nhưng đỉnh cao ở khoảng 40-60 tuổi. 

5 nguyên nhân gây ung thư vòm họng

Theo GS.TS Mai Trọng Khoa, nguyên Giám đốc Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu, Bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội), nguyên nhân gây ra ung thư vòm họng cho tới nay chưa được xác định rõ ràng. Tuy nhiên có rất nhiều giả thiết:

Virus

Qua nhiều nghiên cứu cho thấy bệnh ung thư vòm họng có liên quan đến virus Epstein-Barr (EBV).

Bất thường nhiễm sắc thể

Các nghiên cứu về biến đổi di truyền ở những bệnh nhân ung thư vòm mũi họng đã phát hiện những tổn thương trên các NST 3p, 9p, 11q, 13a, 14q và 16q có ảnh hưởng tới vùng chứa các gen ức chế hình thành u.

Môi trường

Kiều dân Trung Quốc di tản sang Mỹ ít bị ung thư vòm họng hơn ở trong nước làm người ta nghĩ tới vai trò của môi trường tác động vào bệnh này. Tổn thương chức năng tế bào lympho T kèm theo nhiễm EBV mạn tính là hai yếu tố nguy cơ cao đã được xác định.

Thức ăn và cách chế biến

Thức ăn chế biến qua các khâu lên men như rượu, bia, cá muối, dưa khú, nước mắm có chứa nhiều nitrosamine có liên quan đến ung thư vòm họng. 

Tuổi và giới

Bệnh có thể gặp ở mọi lứa tuổi từ 5 đến 85 tuổi, tuy nhiên lứa tuổi hay gặp nhất là 40-60, chiếm tỷ lệ 50-70%. 

Bệnh hay gặp ở cả hai giới, tuy nhiên hay gặp ở nam hơn (tỷ lệ nam/nữ=2,5/1)

Dấu hiệu của bệnh ung thư vòm họng

Với bệnh ung thư nói chung và ung thư vòm họng nói riêng, phát hiện sớm là yếu tố quyết định đến hiệu quả điều trị. Các dấu hiệu của ung thư vòm họng thường không rõ ràng vì thế đa số bệnh nhân phát hiện bệnh khi đã ở giai đoạn muộn.   

Giai đoạn sớm

Người bệnh thường có những biểu hiện như: nhức đầu (lan tỏa, âm ỉ, thường ở một bên), ù tai (đa số một bên, ù như tiếng ve kêu).Ngoài ra, người bệnh có thể thấy ngạt mũi một bên, lúc nặng lúc nhẹ, thậm chí có thể xì ra máu mũi. 

Giai đoạn muộn

Lúc này khối u phát triển tăng dần về kích thước, xâm lấn ra xung quanh nên bệnh nhân nhức đầu liên tục có lúc dữ dội, có điểm đau khu trú; ù tai tăng, nghe kém, giảm thính lực, có thể điếc; ngạt mũi liên tục, kèm chảy máu mũi, không đáp ứng với thuốc điều trị thông thường. 

Nếu có những biểu trên, cần đến ngay các cơ sở y tế để kiểm tra và phát hiện bệnh sớm nhằm có phương án điều trị hiệu quả.

Cách phát hiện ung thư vòm họng

Thăm khám lâm sàng:

- Soi tai mũi họng và khám hạch cổ: 

Theo BS Đỗ Tất Cường, khoa Xạ trị, Bệnh viện Ung bướu Hà Nội, điều này cho phép quan sát rõ tổn thương, đánh giá vị trí tổn thương, hình dạng, kích thước, mức độ lan rộng của bệnh và kết hợp sinh thiết giúp chẩn đoán mô bệnh học. Thăm khám hạch cổ và hạch ngoại vi nhằm phát hiện ra các tổn thương hạch có giá trị trong đánh giá giai đoạn bệnh ung thư vòm.

- Các triệu chứng gợi ý di căn xa: dưới 10% trường hợp có di căn xa tại thời điểm chẩn đoán ban đầu, thường gặp nhất là di căn xương gây đau hoặc gãy xương bệnh lý, hiếm hơn có thể gặp di căn gan hoặc di căn phổi

Thăm khám toàn trạng: giúp cho việc xác định phác đồ điều trị và tiên lượng bệnh cho bệnh nhân. 

Các xét nghiệm cận lâm sàng                

- Chụp cắt lớp vi tính (CT-scan) và chụp cộng hưởng từ (MRI):  cho phép đánh giá thể tích u, mức độ xâm lấn tại chỗ, tại vùng.

- Các xét nghiệm đánh giá di căn xa: chụp X-quang ngực, siêu âm bụng và xạ hình xương là các xét nghiệm cần thiết trong tìm kiếm di căn xa. PET/CT-scan là phương pháp hiện đại có giá trị cao trong tìm kiếm các di căn xa.

- Xét nghiệm máu: Các xét nghiệm công thức máu, sinh hóa máu giúp đánh giá tình trạng toàn thân và chức năng gan, thận, Định liều tải lượng virus huyết thanh, kháng thể kháng EBV type IgA/antiEA và IgA/antiVCA.

Điều trị ung thư vòm họng

Việc quyết định phương án điều trị dựa vào nhiều yếu tố bao gồm: giai đoạn bệnh, típ mô bệnh học, thể trạng chung của người bệnh. 

Xạ trị là phương pháp cơ bản, hóa chất và một số phương pháp khác có vai trò bổ trợ trong điều trị ung thư vòm họng. Tuy nhiên, xu hướng hiện nay là điều trị phối hợp nhiều phương pháp, trong đó phối hợp hóa-xạ trị đồng thời mang lại kết quả tốt rõ rệt, nhất là với các ung thư ở giai đoạn toàn phát. 

Ngoài những nguyên tắc cơ bản trên thì việc chuẩn bị bệnh nhân cũng vô cùng quan trọng. Điều trị ung thư là một điều trị nặng nề, do vậy bệnh nhân cần có một sức khỏe đảm bảo trước các liệu trình điều trị để việc điều trị đạt kết quả tốt nhất. 

Về chế độ dinh dưỡng, cho bệnh nhân các chế độ ăn đặc biệt, nhiều dinh dưỡng, khẩu phần cân đối. Điều trị các bệnh răng miệng và chăm sóc răng miệng trong quá trình điều trị.

Sau khi thực hiện điều trị bằng xạ trị hoặc hóa trị liệu, bệnh nhân cần thường xuyên luyện tập há miệng và xoa bóp vùng cổ.

Tiên lượng ung thư vòm họng

Theo GS Khoa, ung thư vòm họng có tiên lượng tốt nếu được phát hiện sớm, điều trị đúng và kịp thời. Tuy nhiên, ngay cả ở giai đoạn muộn thì việc điều trị cũng mang lại kết quả khả quan trong việc nâng cao chất lượng và kéo dài thời gian sống ở người bệnh. 

Tỷ lệ sống thêm 5 năm sau điều trị đạt 80-90% ở giai đoạn 1 và 2, 30-40% ở giai đoạn 3 và 15% ở giai đoạn 4. Tuy nhiên, 90-97% bệnh nhân phát hiện bệnh ở giai đoạn 3 và 4. 

Phòng bệnh ung thư vòm họng

Để phòng bệnh người dân cần lưu ý một số điều sau

- Không nên hút thuốc lá, thuốc lào, hạn chế uống rượu bia và các đồ uống có cồn để giảm nguy cơ mắc bệnh ung thư vòm họng. 

- Hạn chế ăn các loại đồ ăn lên men như dưa muối, cá muối, cà muối…

- Tăng cường luyện tập thể dục, thể thao để tăng cường sức khỏe.

- Chế độ dinh dưỡng hợp lý, ăn nhiều rau và hoa quả tươi

Hà An