Đã có ca tử vong vì đậu mùa khỉ ở châu Á: Việt Nam có nên khai báo y tế?

Ngày 1/8, Ấn Độ đã xác nhận, nước này vừa có ca tử vong đầu tiên vì bệnh đậu mùa khỉ. Đó là trường hợp một nam thanh niên 22 tuổi, ở bang Kerala (thuộc miền Nam Ấn Độ), tử vong ngày 30/7. Bệnh nhân được cho là dương tính với đậu mùa khỉ khi ở quốc gia khác trước khi trở về nước. 21 người có liên quan với bệnh nhân đã được cách ly. 

Ấn Độ cũng là quốc gia đầu tiên ở châu Á có ca tử vong vì đậu mùa khỉ. Trước đó ít ngày, Brazil và Tây Ban Nha là 2 quốc gia công bố tổng cộng 3 trường hợp tử vong đầu tiên ngoài châu Phi. Diễn biến trên làm dấy lên lo ngại dịch bệnh sẽ gây ảnh hưởng về nhân mạng trên phạm vi toàn cầu nếu không có những biện pháp phòng chống chặt chẽ.

Việt Nam đã cần khai báo y tế? 

Trước diễn biến phức tạp của dịch bệnh trên thế giới, mới đây UBND TPHCM đã kiến nghị Bộ Y tế cho thực hiện khai báo y tế với tất cả trường hợp nhập cảnh tại các cửa khẩu. Lý do mà TPHCM đưa ra là nhằm phát hiện sớm những trường hợp nghi ngờ mắc bệnh đậu mùa khỉ, từ đó ngăn ngừa việc lây lan trong cộng đồng.

Trao đổi với PV Dân trí, PGS.TS.BS Đỗ Văn Dũng, Trưởng khoa Y tế công cộng, Đại học Y Dược TPHCM cho biết, đậu mùa khỉ đã được Tổ chức Y tế thế giới (WHO) công bố tình trạng khẩn cấp trên phạm vi toàn cầu, với hàng chục ngàn ca bệnh và đã có một số trường hợp tử vong.

Việc khai báo y tế khi nhập cảnh đối với đậu mùa khỉ đã được tiến hành ở một số quốc gia ở khu vực Đông Nam Á như Singapore và Thái Lan với các khách du lịch đến từ vùng có dịch đậu mùa khỉ, và cho thấy có tính hợp lý nhất định. 

Tuy nhiên theo PGS Dũng, việc khai báo nếu chỉ thực hiện cho khách nhập cảnh tại TPHCM sẽ có ít hiệu quả, bởi còn nhiều con đường khác có thể làm bệnh "xâm nhập" vào Việt Nam.

Trên bình diện quốc tế, khi đậu mùa khỉ đã trở thành Tình trạng Khẩn cấp Y tế Công cộng Quốc tế (PHEIC), tức là phải khai báo cho mọi người ngay từ khi xuất cảnh ở những quốc gia khác trước khi vào Việt Nam.

Biểu hiện đậu mùa khỉ thường ở chỗ kín, nên việc khai báo ở khu vực nhập cảnh đòi hỏi phải tự giác cao. PGS Dũng nhận định, khả năng du khách khi đã không khai báo ở quốc gia của mình mà lại khai báo tại cửa khẩu là rất thấp.

Ngoài ra, kinh nghiệm cho thấy việc áp dụng khai báo y tế Covid-19 ở sân bay trước đó đã gây bất tiện và có thể tạo trải nghiệm không thoải mái cho du khách, nên có thể ảnh hưởng phần nào đến du lịch và mở cửa nếu áp dụng trở lại.

2 việc cần giữ vững để phòng chống đậu mùa khỉ

Từ những lý do trên, chuyên gia y tế công cộng cho rằng TPHCM chưa nên yêu cầu khai báo với du khách quốc tế, mà đợi khi có Bộ Y tế theo dõi tình hình và có yêu cầu về khai báo y tế trên toàn quốc thì mới thực hiện.

Nếu cần phải khai báo sớm, chỉ nên khai báo người đến vùng đã có đậu mùa khỉ; tạo quy trình khai báo đơn giản nhất và quan trọng nhất là cung cấp đường link (với mã QR) để khi du khách có triệu chứng nghi ngờ thì họ có thể khai báo online (vì bệnh đậu mùa khỉ có thời gian ủ bệnh có thể dài đến 3 tuần, triệu chứng không điển hình kéo dài đến 1 tuần trước khi phá ban) và được điều trị phù hợp.

Theo PGS Dũng, có 2 việc quan trọng để phòng chống dịch đậu mùa khỉ. Thứ nhất là cần giúp người dân hiểu rõ về cơ chế gây bệnh, triệu chứng và cách xử lý để nâng cao ý thức cảnh giác. Thứ hai là giữ vững và tăng cường khả năng xét nghiệm, để kịp thời phát hiện các trường hợp nhiễm bệnh khi xuất hiện tại Việt Nam để ngay lập tức có những biện pháp phòng chống lây lan.

Dù vậy theo chuyên gia, đậu mùa khỉ không phải là bệnh lây lan mạnh qua đường hô hấp như Covid-19, do đó khả năng bùng dịch dẫn đến quá tải hệ thống y tế là rất thấp. 

PGS Dũng nhấn mạnh, nhân viên y tế cần được giáo dục để nhận biết và xử trí các trường hợp mắc bệnh đậu mùa khỉ. Ngành y tế cũng cần thực hiện nâng cao sức khỏe có mục tiêu, hỗ trợ một cách nhạy cảm, nhằm tăng cường xét nghiệm và giáo dục ở các nhóm dân số có nguy cơ (như nhóm có quan hệ đồng giới MSM).

"Sự tham gia của cộng đồng có nguy cơ ngay từ đầu trong việc hoạch định các can thiệp sức khỏe là cần thiết, để đảm bảo các can thiệp là phù hợp, không kỳ thị và tránh những thông điệp thúc đẩy bùng phát dịch một cách ngấm ngầm" - PGS Dũng khuyến cáo.