(Dân trí) - Tỷ lệ người trẻ được chẩn đoán mắc ung thư ngày càng gia tăng đáng kể. Ngoài yếu tố gen, việc tiếp xúc sớm với các yếu tố nguy cơ như chế độ ăn, lối sống, bệnh béo phì… có tác động nghiêm trọng đến sự hình thành của ung thư.
Ở tuổi 43 chị Iana dos Reis Nunes (Mỹ) không ngờ mình mắc ung thư, nhất là ở giai đoạn 4 khi ung thư đã di căn.
Trước đó, chị chỉ cảm thấy có thứ gì đó giống như bong bóng trong bụng khi nằm nghiêng. Kết quả siêu âm bác sĩ phát hiện các nốt trên gan. Sau đó chị được chẩn đoán mắc ung thư đại trực tràng di căn.
"Vợ tôi có một khối u to bằng nắm tay và cô ấy không bị đau hay gặp rối loạn gì liên quan đến việc đi tiêu", anh Brendan Higgins, chồng chị Iana cho biết.
Khi ung thư tấn công người trưởng thành dưới 50 tuổi như trường hợp của chị Iana các bác sĩ gọi đó là trường hợp ung thư khởi phát sớm. Những bệnh ung thư ở lứa tuổi trẻ ngày càng trở nên phổ biến hơn.
Một báo cáo mới đây của Bệnh viện Brigham and Women, Boston, Mỹ cho thấy ngày càng có nhiều người dưới 50 tuổi được chẩn đoán mắc bệnh ung thư và tỷ lệ người trẻ nhận được chẩn đoán này ngày càng gia tăng đáng kể là một đại dịch toàn cầu có thể xảy ra.
Các bệnh ung thư vú, đại trực tràng, thực quản, thận, gan và tuyến tụy đã tăng đột biến kể từ những năm 1990 và nguy cơ gia tăng ung thư khởi phát sớm là một xu hướng mới.
Cùng với một số gen liên quan đến ung thư di truyền, các nhà nghiên cứu cho rằng việc tiếp xúc sớm với các yếu tố nguy cơ như chế độ ăn uống, lối sống, béo phì, tiếp xúc với môi trường và hệ vi sinh vật có thể tác động nghiêm trọng đến sự phát triển của ung thư sau này trong cuộc sống.
Trong khi đó, theo CNN một đánh giá mới về ghi nhận ung thư từ 44 quốc gia cho thấy tỷ lệ mắc ung thư khởi phát sớm đang tăng nhanh đối với đại trực tràng và 13 loại ung thư khác, nhiều loại trong số đó ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa. Và sự gia tăng này đang xảy ra ở nhiều mức độ trung bình và cao.
Theo các tác giả, sự gia tăng này một phần do xét nghiệm ngày nay nhạy hơn đối với một số loại ung thư như ung thư tuyến giáp.
Giáo sư Shuji Ogino, tại Harvard T.H. Chan School of Public Health, đồng tác giả của nghiên cứu cũng cho rằng sự gia tăng đột biến ca mắc ung thư ở người trẻ là do một số yếu tố nguy cơ không lành mạnh cùng tác động. Trong số này, nhiều yếu tố đã được chứng minh có mối liên hệ với ung thư như béo phì, lười vận động, tiểu đường, rượu, hút thuốc, ô nhiễm môi trường, chế độ ăn nhiều thịt đỏ và đường, chưa kể làm việc theo ca và thiếu ngủ.
"Và có rất nhiều yếu tố nguy cơ không xác định, như chất gây ô nhiễm hoặc phụ gia thực phẩm. Chúng ta không thể biết hết được", GS Ogino nói.
GS Ogino cho biết thực tế rất nhiều bệnh ung thư trong số này - 8 trong số 14 bệnh được nghiên cứu - liên quan đến hệ tiêu hóa cho thấy chế độ ăn uống và vi khuẩn sống trong đường ruột được gọi là hệ vi sinh vật đóng một vai trò lớn.
Tiến sĩ Elizabeth Platz, một nhà dịch tễ học tại Trường Y tế Công cộng Johns Hopkins Bloomberg, cho biết: "Tôi nghĩ đây thực sự là một vấn đề quan trọng. Hãy lấy ví dụ với béo phì, trước kia tình trạng này hiếm nhưng giờ đây chúng ngày càng trở nên phổ biến. Mọi người đang trở nên béo phì sớm hơn, thậm chí ngay cả khi còn nhỏ. Vì vậy, những nguy cơ ung thư này đang hình thành sớm hơn nhiều thập kỷ so với các thế hệ trước".
Sự gia tăng của bệnh ung thư đại trực tràng khởi phát sớm là đặc biệt cao. Đánh giá của GS Ogino cho thấy trong những năm nghiên cứu, tỷ lệ gia tăng trung bình hàng năm của bệnh ung thư đại trực tràng ở thanh niên là khoảng 2% ở Mỹ, Úc, Canada, Pháp và Nhật Bản. Ở Anh, Scotland và xứ Wales là gần 3%. Ở Hàn Quốc và Ecuador, con số này là khoảng 5% mỗi năm.
Từ năm 1988 đến năm 2015, tỷ lệ mắc ung thư đại trực tràng sớm đã tăng từ gần 8 trên 100.000 người lên gần 13 trên 100.000 người - tăng 63%, theo một đánh giá gần đây khác được công bố trên Tạp chí Y học New England.
Các nghiên cứu cho thấy khoảng 1/10 trường hợp ung thư đại trực tràng ở Mỹ được chẩn đoán ở những người trong độ tuổi từ 20 đến 50.
Còn theo nghiên cứu của GS Ogino những người sinh vào những năm 1990 có nguy cơ phát triển ung thư giai sớm cao hơn so với những người sinh vào những năm 1980. Các khối u ác tính khác gia tăng ở những người trẻ tuổi ở Mỹ là u ở vú, nội mạc tử cung, túi mật và ống mật, thận, tuyến tụy, tuyến giáp, dạ dày.
Ung thư là một chẩn đoán nghiêm trọng ở mọi lứa tuổi, nhưng khi nó xuất hiện ở những người trẻ tuổi, các khối u thường hung hãn hơn và chúng thường không bị phát hiện trong thời gian dài hơn.
Tại Việt Nam, ung thư đại trực tràng thường gặp ở những người trên 50 tuổi, tuy nhiên tỷ lệ mắc bệnh này trong nhiều năm gần đây tăng nhanh ở giới trẻ. Tại Bệnh viện K Trung ương (Hà Nội) căn bệnh này đã được chẩn đoán ở cả những bệnh nhân 20 tuổi. Các khối u đại trực tràng ở bệnh nhân trẻ có tốc độ phát triển nhanh hơn những người lớn tuổi và thường được phát hiện ở giai đoạn muộn hơn.
Theo chuyên gia Bệnh viện K, ung thư đại trực tràng ở nước ta cũng như nhiều nước đang phát triển tăng nhanh do liên quan trực tiếp đến lối sống, chế độ ăn. Người dân dần thích nghi với lối sống của phương Tây, trong đó béo phì, ít vận động, tiêu thụ nhiều thịt đỏ, ăn ít trái cây và rau xanh, nạp nhiều chất béo, thức ăn nhanh, uống nhiều rượu, hút thuốc lá... là những yếu tố nguy cơ gia tăng tỷ lệ mắc bệnh.
Chế độ ăn uống thiếu lành mạnh là một trong những yếu tố nguy cơ làm tăng tỷ lệ mắc ung thư đại trực tràng.
Ngoài lối sống, ung thư đại trực tràng có liên quan đến yếu tố tuổi tác và di truyền, tuy nhiên số ca liên quan đến di truyền chỉ chiếm 3-5%.
Chia sẻ trong một buổi tư vấn trực tuyến, PGS.TS Vũ Hồng Thăng, Phó Trưởng khoa Nội tiêu hóa, Bệnh viện K, Phó Trưởng bộ môn ung thư, Đại học Y Hà Nội cho biết thêm ung thư đại trực tràng có xu hướng tăng lên trên toàn cầu trong những năm qua, tuy nhiên tỷ lệ tử vong có giảm đi. Người ta thấy bệnh tăng ở những nước đang phát triển như Đông Nam châu Á, châu Phi. Tỷ lệ mắc giảm đi ở các nước châu Âu, Bắc Mỹ.
"Tuy nhiên, tỷ lệ mắc bệnh hiện trẻ hơn. Trước đây, các chương trình sàng lọc phát hiện sớm ung thư đại trực tràng thường khuyến cáo lấy tuổi chung là 50. Tuy nhiên, một số khuyến cáo gần đây cho rằng cần phải sớm hơn nữa, từ 45", PGS Thăng nói.
Theo ông, gia đình có tiền sử mắc bệnh ung thư đại trực tràng, đặc biệt nhiều người trong gia đình thì có khả năng liên quan đến một số gen. Khi đó, tuổi sàng lọc phát hiện sớm cần trẻ hơn.
TS.BS Phạm Văn Bình, Phó Giám đốc Bệnh viện K, Trưởng khoa Ngoại bụng I, Bệnh viện K cho biết, dấu hiệu ung thư đại trực tràng giai đoạn đầu dễ gây lầm tưởng với các bệnh lý đường tiêu hóa khác. Do đó phần lớn bệnh nhân ung thư đại trực tràng ở nước ta được phát hiện bệnh ở giai đoạn muộn, chủ yếu là giai đoạn 3-4 nên điều trị gặp nhiều hạn chế. Nếu được phát hiện ở giai đoạn sớm, tỉ lệ sống sau 5 năm lên tới trên 90%.
Ở giai đoạn sớm, ung thư đại trực tràng thường không có biểu hiện rõ ràng khiến người bệnh chủ quan, lầm tưởng với nhiều bệnh lý đường tiêu hóa khác. Tuy nhiên khi có những triệu chứng sau, cần đặc biệt lưu ý đến ung thư đại trực tràng:
- Đau bụng: Các cơn đau thường không rõ ràng, khi dữ dội, lúc lại âm ỉ tương tự như biểu hiện của viêm đại tràng.
- Rối loạn tiêu hóa kéo dài (ợ chua, chướng bụng, đầy hơi, khó tiêu, ăn không ngon miệng…).
- Thay đổi thói quen đi đại tiện, số lần đi đại tiện nhiều hơn và có thể đại tiện ra máu, suy nhược cơ thể.
- Giảm cân bất thường mà không phải do tập luyện thể dục hay ăn kiêng.
Chị Iana dos Reis Nunes bắt đầu điều trị vào năm 2017 tại Trung tâm Ung thư Sloan Kettering và Mount Sinai ở New York.
Anh Higgins cho biết khi đó anh đã dành nhiều thời gian trong các nhóm hỗ trợ trực tuyến, tìm kiếm câu trả lời. "Có rất nhiều người trẻ trong những nhóm đó, những người ở độ tuổi 40, 50. Vì vậy, tôi ý thức rằng đây không phải là bệnh của người già nữa" anh nói.
Các chuyên gia cho rằng cần nghiên cứu để thực sự hiểu rõ về xu thế này. Đồng thời tuyên truyền để mọi người nhận thức rõ hơn về các rủi ro, từ đó thay đổi hành vi để kiểm soát những rủi ro mà họ có thể gặp phải.
Các khuyến nghị về thời điểm bắt đầu sàng lọc ung thư nên được đánh giá lại, có thể với một số bệnh nên bắt đầu ở lứa tuổi trẻ hơn. Thực tế, Mỹ đã hạ độ tuổi khuyến nghị nên bắt đầu sàng lọc ung thư đại trực tràng từ 50 xuống 45 tuổi.
Vợ anh Higgins đã trải qua 12 tháng điều trị ung thư với liệu pháp hóa trị và anh nhận thấy rõ sức khỏe của vợ xuống dốc cực kỳ nhanh chóng. Vợ anh qua đời vào năm 2019. "Chúng tôi đã có một câu chuyện tình yêu tuyệt vời. Dù vậy tôi vẫn chưa thực sự vượt qua được cú sốc mất vợ", anh nói.
Ung thư đang trở thành một bi kịch phổ biến hơn trong thế giới của chúng ta. Hiệp hội Ung thư Mỹ ước tính hơn 600.000 người Mỹ sẽ chết vì ung thư trong năm nay, và gần 2 triệu trường hợp mới sẽ được chẩn đoán.
