Chế độ ăn low-carb tác động tới não bộ như ma túy?

Theo thông tin trên tờ The Conversation, chế độ ăn low-carb có thể hiệu quả như GHB - một chất tạo ảo giác - còn gọi là ecstasy dạng lỏng hay khí nguy hiểm - tác động lên não.

Để hiểu lý do tại sao, chúng ta cần xem quá trình cơ thể “tiếp nhận” chế độ ăn low-carb như thế nào, một chế độ ăn mà chất tinh bột - đường không được quá 50 grams mỗi ngày.

Cơ thể nghĩ rằng nó đang đói

Chế độ ăn kiêng này sẽ “bật công tắc” trao đổi chất từ việc “đốt” tinh bột nhiều hơn chất béo sang “đốt” chất béo nhiều hơn tinh bột. Điều này thường diễn ra sau vài ngày theo đuổi chế độ ăn này và đó là lý do nó có tên phương pháp giảm cân ketosis.

Theo đó, trong suốt thời gian này cơ thể sẽ nghĩ rằng nó đang đói. Và khi nó đã sử dụng hết glucose (carb) dự trữ, cơ thể sẽ kích thích sự phân hủy các lớp mỡ tích trữ thành axit béo để đưa vào máu.

Khi axit béo đến gan sẽ chuyển thành acetoacetate, một nguồn năng lượng có khả năng trao đổi chất tuyệt vời, một thành viên của nhóm hoạt chất ketones. Đó là lý do tại sao chế độ ăn low-carb đôi khi còn được gọi là chế độ ăn “ketogenic”.

Acetoacetate sẽ phân hủy thành các-bon dioxide và acetone, dung môi thơm nổi tiếng về khả năng tẩy sơn móng tay. Đây là lý do tại sao những người theo đuổi chế độ ăn low-carb và những người ăn chay trường có hơi thở ngọt.

Lá gan khỏe mạnh sẽ giảm thiểu tình trạng mất acetone qua phổi bằng cách chuyển đổi hầu hết acetoacetate thành một chất ổn định hơn là beta-hydroxybutyrate (BHB) và đây chính là nơi cảm xúc phấn khích xuất hiện.

BHB lại gần giống với GHB, một chất dẫn truyền thần kinh tự nhiên có tên gamma-hydroxybutyrate, mà khi ở dạng tổng hợp sẽ là một loại chất kích thích.

BHB và GHB thực ra có cùng công thức hóa học. Cả 2 đều gồm 15 nguyên tử, chỉ khác nhau ở 1 vị trí của nguyên tử hydrogen oxygen. Vì vậy không có gì ngạc nhiên khi 2 chất này có thể thấm qua hàng rào máu não vốn được xem là bảo vệ não trước các tác động có hại.

Trong quá trình ketosis, BHB có thể đạt mức độ cao trong não - nơi có thể liên kết với các thụ thể giảm lo lắng như GHB. Các liên kết này sẽ liên tục và tác động tương tự nhau.

Không có báo cáo nào cho thấy bổ sung BHB hay theo chế độ ăn low-carb gây ra những tác động xấu như mất ý thức, co giật hay tử vong.

Vì vậy, dù cùng tên nhưng không có bằng chứng nào cho thấy BHB sản xuất bởi gan của những người theo chế độ ăn kiêng có tác dụng gây hưng phấn não như GHB?

Những trường hợp từng hưng phấn do chế độ ăn không tinh bột

Tuy nhiên, trường hợp đầu tiên hưng phấn do quá trình ketosis đã được báo cáo bởi Walter Bloom, một người tiên phong sử dụng ăn chay để trị béo phì những năm 1950. Sau vài ngày không ăn thực phẩm có tinh bột, bệnh nhân của ông đã mất cảm giác thèm ăn, cảm thấy tinh thần tốt và chỉ hơi phấn khích như dùng rượu.

Bloom suy đoán ràng acetoacetate đã gây ra sự phấn khích không thể giải thích này.

Một số người khác cũng đã quan sát thấy những tác dụng tương tự, trong đó có 3 bác sĩ người Scotland, những người đã yêu cầu bệnh nhân không ăn thực phẩm có tinh bột lên tới 249 ngày vào những năm 1960s. Sau một vài ngày không ăn thực phẩm này, cảm giác thèm ăn cũng giảm bớt, tất cả các bệnh nhân đều cảm thấy khỏe khoắn và thậm chí còn trở nên hưng phấn.

Tuy nhiên, từ đó đến nay không có nghiên cứu nào trên những người ăn kiêng low-carb.

Vì vậy, các nhà nghiên cứu không biết chính xác vì sao bệnh nhân lại có những cảm giác đó.

Acetoacetate, acetone và BHB, hay bất cứ sự chuyển hóa nào, có thể tất cả cùng tham gia để tạo ra những tác dụng thần kinh khi đường huyết thấp, thường là hưng phấn hoặc choáng ngất.

Hiện các nhà khoa học đang nghĩ tới một cách để có thể xác định chính xác những giả thiết trên là chụp hình ảnh hoạt động của não những người ăn kiêng low-carb và so sánh với hoạt động não của những người bình thường, không hạn chế năng lượng nạp vào, cũng như so sánh với hình ảnh của não bộ của những người dùng GHB.

Trong khi chờ những thông tin mới từ các nhà khoa học, hãy hết sức cẩn thận khi định theo đuổi chế độ ăn kiêng low-carb. Các tác dụng phụ của phương pháp này là làm mất canxi xương, tăng nguy cơ sỏi thận và chậm phát triển.

Nhân Hà