Bộ ba bảo vệ khỏi HPV: Tiêm chủng, tầm soát định kỳ, theo dõi kịp thời

Riêng năm 2022, thế giới ghi nhận hơn 348.874 ca tử vong do ung thư cổ tử cung, chủ yếu tập trung ở các quốc gia thu nhập thấp và trung bình, nơi phụ nữ còn gặp nhiều rào cản trong tiếp cận vaccine HPV, xét nghiệm tầm soát định kỳ và điều trị sớm.

HPV là virus gây u nhú ở người, có khả năng lây nhiễm ở cả nam và nữ. Phần lớn trường hợp nhiễm HPV có thể tự đào thải, tuy nhiên, nếu virus tồn tại dai dẳng, nguy cơ tiến triển thành ung thư cổ tử cung, ung thư hậu môn sinh dục, các tổn thương tiền ung thư và mụn cóc sinh dục sẽ gia tăng rõ rệt.

Tại Việt Nam, theo số liệu năm 2022, cả nước ghi nhận khoảng 4.600 ca mắc mới ung thư cổ tử cung và hơn 2.500 trường hợp tử vong mỗi năm. Dù các biện pháp dự phòng đã được chứng minh hiệu quả, tỷ lệ tiếp cận vaccine HPV và tầm soát vẫn còn thấp, cho thấy nhu cầu cấp thiết về một chiến lược phòng ngừa toàn diện, bền vững và dựa trên bằng chứng khoa học.

Chiến lược toàn cầu và mục tiêu đến năm 2030

Từ năm 2020, Tổ chức Y tế thế giới đã phát động chiến lược loại trừ ung thư cổ tử cung khỏi nhóm vấn đề sức khỏe cộng đồng. Chiến lược đặt ra ba mục tiêu trọng tâm vào năm 2030.

Theo đó, 90% trẻ em gái được tiêm đủ vaccine HPV; 70% phụ nữ được tầm soát HPV vào các mốc tuổi 35, 45 và 90% phụ nữ có tổn thương tiền ung thư hoặc ung thư được tiếp cận điều trị.

WHO khẳng định, chỉ cần thực hiện đầy đủ ba trụ cột gồm tiêm chủng, tầm soát và điều trị kịp thời, mục tiêu loại trừ ung thư cổ tử cung hoàn toàn có thể đạt được ngay trong thế hệ chúng ta.

Tại Việt Nam, đầu năm nay, Bộ Y tế chính thức phát động Chiến dịch truyền thông toàn quốc “Vì một Việt Nam không gánh nặng bởi HPV”, thể hiện cam kết mạnh mẽ trong Kế hoạch hành động quốc gia phòng chống ung thư cổ tử cung đến năm 2030.

Sau hơn một thập kỷ triển khai tại hơn 100 quốc gia, vaccine HPV đã chứng minh hiệu quả rõ rệt trong việc làm giảm mạnh tỷ lệ tổn thương tiền ung thư và ung thư cổ tử cung. Các phác đồ tiêm 2 liều hoặc 3 liều được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ, Ủy ban châu Âu phê duyệt dựa trên dữ liệu khoa học chặt chẽ.

Theo ThS.BS Nguyễn Hiền Minh, Phó trưởng đơn vị Tiêm chủng của Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM, vaccine HPV hoạt động theo cơ chế khởi động và tăng cường miễn dịch, tạo trí nhớ miễn dịch mạnh mẽ và lâu dài. Các phác đồ 2 hoặc 3 liều đã được kiểm chứng qua nghiên cứu lâm sàng nghiêm ngặt, theo dõi dài hạn. Nghiên cứu về phác đồ 1 liều vẫn đang được xem xét và chưa đủ cơ sở để thay đổi khuyến cáo chính thức.

Tầm soát định kỳ để phòng ngừa nguy cơ âm thầm

Tầm soát vẫn là yếu tố then chốt trong phòng ngừa ung thư cổ tử cung, dù không thể ngăn chặn các nhiễm HPV mới. Một người có kết quả âm tính ở thời điểm kiểm tra vẫn có thể nhiễm chủng HPV nguy cơ cao trong tương lai.

Tại Việt Nam, chi phí tầm soát, điều kiện đi lại khó khăn ở một số vùng, cùng tâm lý chủ quan khiến không ít phụ nữ bỏ lỡ các mốc kiểm tra quan trọng. Thực tế cho thấy, ngay cả khi đã tham gia chương trình tầm soát, việc trì hoãn tái khám, chậm điều trị hoặc gặp tình trạng âm tính giả đều làm tăng nguy cơ bệnh tiến triển âm thầm đến giai đoạn muộn.

PGS.TS.BS Lê Thị Anh Đào, Trưởng khoa Phụ ngoại A5, Bệnh viện Phụ sản Hà Nội, cho biết vaccine HPV giúp ngăn chặn các nhiễm HPV nguy cơ cao mới và đóng vai trò nền tảng trong bảo vệ cộng đồng lâu dài. Xét nghiệm HPV mỗi 5 năm có ý nghĩa phát hiện sớm nhiễm mới hoặc nhiễm dai dẳng để theo dõi, xử trí kịp thời ngay từ giai đoạn tiền ung thư.

Theo chuyên gia, sự phối hợp đồng bộ giữa tiêm chủng, tầm soát và theo dõi điều trị sẽ tạo thành lá chắn vững chắc giúp cộng đồng tiến gần mục tiêu loại trừ ung thư cổ tử cung.

Ung thư cổ tử cung là bệnh gần như có thể phòng ngừa 100% nếu phụ nữ được tiếp cận đầy đủ, đúng thời điểm và đúng phác đồ. Tiêm vaccine theo khuyến cáo, xét nghiệm tầm soát HPV định kỳ và theo dõi điều trị ngay khi phát hiện bất thường không chỉ là thông điệp truyền thông mà là giải pháp khoa học đã được chứng minh trên toàn thế giới.

Những nỗ lực đồng bộ từ chính sách quốc gia, ngành y tế, cộng đồng y khoa và người dân được kỳ vọng sẽ giúp Việt Nam tiến gần hơn mục tiêu mà WHO đặt ra: đưa ung thư cổ tử cung ra khỏi nhóm vấn đề y tế công cộng vào năm 2030.