Bất ngờ biện pháp hữu hiệu phát hiện sớm ung thư vú tại các nước đang phát triển

Xin chào bác sĩ Tùng, xin anh cho biết tổng quan về bệnh ung thư vú hiện nay như thế nào? Có thông tin 8 phụ nữ thì có 1 người có nguy cơ bị ung thư vú. Điều này có đúng không? Nguyên nhân của ung thư vú?

Theo GLOBOCAN 2018, hiện nay hằng năm Việt Nam có 164.671 ca ung thư mới mắc trong đó 114.871 ca tử vong. Xét chung cả 2 giới thì ung thư vú vẫn xếp sau ung thư gan, phổi, dạ dày (chiếm 9,2%) nhưng ung thư vú là loại ung thư có tỷ lệ mắc cao nhất trong tất cả ung thư phụ nữ với 15.229 ca, chiếm 20,6%, tử vong hằng năm lên đến 6.103 cả trên cả nước.

Thông tin cứ 8 phụ nữ thì có 1 người có nguy cơ mắc ung thư vú là có thật do tần suất ung thư vú cao ở các nước phát triển, cụ thể là ở Mỹ, trên 100/100.000 dân, Việt Nam chưa đạt đến tần suất đó, chỉ dưới 30/100.000 dân.

Tháng 10 là tháng hành động vì ung thư vú, tại Bệnh viện Trung ương Huế các chương trình hành động được triển khai như thế nào?

Huế là địa phương duy nhất trên cả nước có Hội ung thư vú Thừa Thiên Huế với nhiệm vụ trọng tâm là cập nhật kiến thức cho bác sĩ trong ngành và hỗ trợ bệnh nhân ung thư khi điều trị. Công tác sàng lọc phát hiện sớm là việc làm trải đều trong năm chứ không hẳn là tháng 10.

Trong tháng này có sinh hoạt “Tháng 10 Hồng” với việc nâng cao nhận thức phòng bệnh ung thư vú trong cộng đồng và trang bị kiến thức cho bệnh nhân ung thư để họ an tâm điều trị, chia sẻ những câu chuyện của bệnh nhân ung thư vú đã vượt lên khó khăn, chiến thắng ung thư và hòa nhập với cộng đồng nhằm tăng thêm động lực cho những bệnh nhân đang điều trị.

Cần nói thêm rằng Hội ung thư vú Thừa thiên Huế được thành lập từ năm 2014 và hằng năm tổ chức những Hội nghị quốc tế ung thư vú trong đó có Hội nghị ung thư vú Đông Nam Á lần đầu tiên được tổ chức ở đây vào năm 2016. Hội nghị có qui mô quốc tế hằng năm với số lượng khoảng 250 đại biểu và ngôn ngữ là tiếng Anh.

Ung thư vú vì sao được xem như “bóng ma bệnh tật” của chị em, tiên lượng ung thư vú hiện nay như thế nào?

Thời gian sống thêm của chị em mắc ung thư vú phụ thuộc rất nhiều yếu tố, sở dĩ có sự khác biệt về sống thêm, tái phát di căn của bệnh nhân ung thư vú ở nước này nước khác, hay các vùng trên cùng một đất nước là phụ thuộc vào 2 yếu tố: giai đoạn chẩn đoán và những phương pháp điều trị tối ưu. Những yếu tố khác như tuổi tác, yếu tố xã hội, yếu tố sinh học đóng vai trò tương đối nhỏ trong kết quả điều trị.

Một hệ thống chăm sóc sức khỏe ban đầu tốt có thể giúp bệnh nhân phát hiện khối u ở gian đoạn sớm nhằm kéo dài thời gian sống thêm cho bệnh. Tuy nhiên hiện nay bệnh nhân Việt Nam vẫn gặp rào cản lớn là 60% vào viện ở giai đoạn cuối, dĩ nhiên do nhiều nguyên nhân trong đó có cả yếu kém của hệ thống y tế lẫn bệnh nhân không có tiền chữa bệnh, bệnh nhân chữa thuốc nam ở nhà...

Trong một nghiên cứu về nguyên nhân đến muộn của bệnh nhân ung thư vú cho thấy thời gian từ lúc phát hiện đến khi vào bệnh viện trung bình là 2 tháng, và vào bệnh viện còn phải tiếp tục chờ đợi cho đến khi được điều trị.

Một nghiên cứu về sự khác biệt giữa y tế công cộng và y tế tư nhân đối với kết quả điều trị ung thư vú cho thấy có 3 yếu tố ảnh hưởng đến: đó là sự khác biệt về sắc tộc, giai đoạn chẩn đoán và các phương pháp điều trị tại chỗ. Chúng tôi cho rằng trong hoàn cảnh Việt Nam cũng tương tự như vậy và đó là điều cần suy ngẫm.

Đã qua rồi cái thời bất kỳ bệnh nhân nào cũng cắt buồng trứng, uống Tamoxifen hay dùng một phác đồ giống nhau. Điều trị tối ưu đối với ung thư vú là điều trị cá thể dựa vào việc phân tích gene để tìm ra những "đích" của tế bào ung thư đó.

Tuy nhiên hạn chế lớn nhất là hiện nay Việt Nam không thể thực hiện theo bất kỳ một hướng dẫn điều trị nào gần với những hướng dẫn của thế giới vì bảo hiểm y tế chi phối nên đối với bác sĩ, bệnh viện có thuốc gì thì dùng thuốc đó, điều đó thực sự khó khăn cho theo dõi và nghiên cứu khoa học, khi công bố kết quả điều trị ra thế giới rất khó thuyết phục.

Mới đây, thông tin ung thư vú đang "trẻ hoá" khiến nhiều người lo lắng, tại bệnh viện K các bác sĩ cho biết có bệnh nhân mới 19, 20 tuổi đã bị ung thư vú. Lứa tuổi này có phải quá trẻ không thưa bác sĩ?

Thực sự là ung thư vú đang được "trẻ hóa" không riêng gì Việt Nam mà cả châu Á . Ngay ở Mỹ, ung thư vú cũng thường gặp ở 15-39 tuổi và không có công cụ sàng lọc thích hợp, 80% trong số đó là do tự phát hiện. Ung thư vú trẻ thường có các dạng mô học ác tính hơn, do chủ quan nên khi phát hiện thường u lớn và di căn nhiều hạch.

Ung thư vú phát hiện sớm người bệnh chỉ cần phẫu thuật, vậy làm sao để phát hiện sớm được ung thư vú thưa bác sĩ? Biện pháp sàng lọc dễ dàng nhất trong cộng đồng là gì?

Khám sàng lọc nói nôm na là tìm kiếm ung thư trên người khỏe mạnh. Hiện nay có 3 phương pháp sàng lọc phát hiện sớm ung thư vú là chụp phim vú, khám lâm sàng tuyến vú và chụp cộng hưởng từ tuyến vú (chỉ áp dụng cho người có nguy cơ cao). Nhiều thử nghiệm lâm sàng đang nghiên cứu thêm các test để lấy mẫu mô vú bao gồm chọc hút kim nhỏ, hút dịch núm vú và súc rửa ống dẫn sữa, Một số thông tin cho rằng chụp CT tuyến vú, xạ hình tuyến vú hay áp dụng proton trong sàng lọc ung thư vú... đều không đúng, ngay cả siêu âm cũng chưa được xem là phương tiện sàng lọc tuyến vú.

Biện pháp hữu hiệu để sàng lọc phát hiện sớm ung thư vú trong cộng đồng ở các nước đang phát triển là hướng dẫn tự khám vú. Nhiều nghiên cứu cho thấy hướng dẫn tự khám vú đã giảm tỷ lệ tử vong 23,3%, kết quả này tương tự như sàng lọc ung thư vú bằng chụp tuyến vú ở cùng độ tuổi là giảm 25,8% trong khi chi phí chỉ bằng một nửa.

Những nghiên cứu khác cũng cho thấy nếu áp dụng phương pháp hướng dẫn tự khám vú thì sẽ không giảm tỷ lệ tử vong do ung thư vú trong 10 năm nhưng gia tăng tỷ lệ sinh thiết các u lành. Nhìn chung các nhà khoa học nhất trí rằng hướng dẫn tự khám vú là phương pháp mang lại lợi ích trong cộng đồng, đặc biệt là các nước đang phát triển

Những nước châu Á nói chung và Việt Nam nói riêng đều có tần suất mắc bệnh vào khoảng 40-49 tuổi. Như vậy, chương trình sàng lọc được xem là thành công ở Âu Mỹ có lẽ không thể thực thi một cách tương tự tại các nước châu Á vì hiệu quả của phương pháp sàng lọc tuyến vú bằng chụp phim vú có thể gặp trở ngại trong cộng động vì sự khác biệt của các yếu tố dịch tễ như tuổi mắc bệnh, các yếu tố nguy cơ và yếu tố sắc tộc.

Xin cảm ơn bác sĩ !

Đại Dương (thực hiện)