Vụ án "chuyến bay giải cứu": Người dân có được trả lại tiền?

Trong phiên tòa xét xử đại án "chuyến bay giải cứu", nhiều bị cáo khai đã nộp lại tiền nhận hối lộ. Dư luận băn khoăn về việc những người dân từng phải nộp nhiều tiền để được lên những chuyến bay giải cứu nay có được hoàn lại tiền chênh? Số tiền các bị cáo nộp lại sẽ được giải quyết như thế nào?

Giải đáp thắc mắc trên, Tiến sĩ, luật sư Đặng Văn Cường, Trưởng văn phòng luật Chính Pháp, cho rằng trong vụ án này, tòa án xét xử về nhiều tội danh, trong đó có tội Đưa hối lộ, Nhận hối lộ, Môi giới hối lộ, Lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ và tội Lừa đảo chiếm đoạt tài sản.

"Tất cả số tiền đưa hối lộ, số tiền gây thiệt hại cho tổ chức, cá nhân, tiền do phạm tội mà có thì sẽ bị tịch thu, sung công quỹ nhà nước theo quy định về xử lý vật chứng trong vụ án hình sự", luật sư Cường khẳng định.

Ông Cường nhấn mạnh, đối với những công dân về nước đã nộp tiền cho các đơn vị tổ chức chuyến bay thì đây là quan hệ dân sự, không được giải quyết trong vụ án này.

Số tiền các bị cáo đưa hối lộ là tiền của cá nhân các bị cáo hoặc tiền của doanh nghiệp. Tiền đưa hối lộ sẽ được xử lý theo quy định tại điều 364 bộ luật hình sự và nguyên tắc xử lý vật chứng.

Luật sư Cường nêu rõ, trường hợp bị cáo bị ép buộc đưa hối lộ và chủ động khai báo thì mới được miễn trách nhiệm hình sự và được trả lại tiền. Đối với trường hợp bị cáo không bị ép buộc hoặc không thuộc trường hợp tự thú thì số tiền đó sẽ bị tịch thu sung công quỹ nhà nước.

Theo luật sư Đặng Văn Cường, những công dân về nước trong thời gian đó nếu thấy việc thu phí không có căn cứ pháp luật, giao dịch bị vô hiệu do bị ép buộc, lừa dối thì có quyền khởi kiện theo thủ tục tố tụng dân sự. Người dân có thể yêu cầu các doanh nghiệp hoàn trả số tiền đã thu bất hợp pháp.

"Tuy nhiên, người khởi kiện phải có nghĩa vụ chứng minh là quan hệ dân sự đó bị vô hiệu do lừa dối, bị ép buộc và số tiền toàn bộ hoặc một phần phải trả lãi theo quy định của pháp luật. Còn trường hợp thỏa thuận giá cả là tự nguyện, mặc dù giá cao nhưng không bị ép buộc thì rất khó có căn cứ để đòi lại số tiền đó", ông Cường phân tích và nói thêm vấn đề dân sự sẽ không được giải quyết trong vụ án này, nếu có tranh chấp thì các đương sự sẽ giải quyết theo thủ tục tố tụng dân sự sau khi vụ án này kết thúc.

Đồng quan điểm với luật sư Cường, luật sư Diệp Năng Bình, Trưởng văn phòng luật sư Tinh Thông Luật, phân tích: "Liên quan đến số tiền giá vé chênh lệch trong đại án "chuyến bay giải cứu", những người dân có quyền và lợi ích bị xâm phạm có thể khởi kiện để đòi lại phần tiền chênh lệch này. Về mặt nguyên tắc, số tiền các bị cáo nộp lại để khắc phục hậu quả sẽ được thu vào công quỹ nhà nước".

Luật sư Bình lý giải, giá vé máy bay, giá dịch vụ lưu trú có thể biến động theo giá thị trường. Nhà nước không quy định cụ thể giá đối với các dịch vụ này. Do đó rất khó để xác định chính xác mức chênh lệch giá vé và giá trị trách nhiệm hoàn trả đối với chủ thể đã thu tiền dịch vụ của công dân trong vụ án nói trên.

Tuy nhiên, luật sư Bình khẳng định, trường hợp có căn cứ cho rằng các công dân phải nộp số tiền trái với quy định của nhà nước hoặc các tổ chức cá nhân đã gian dối trong việc thu tiền hoặc có những hành vi khác khiến cho giao dịch đó bị vô hiệu (chẳng hạn như bị lừa dối, cưỡng ép mua,...), công dân có thể khởi kiện tổ chức, cá nhân đã thực hiện dịch vụ cho mình để đòi tiền.

"Trường hợp sau khi điều tra xác minh nếu có đủ căn cứ thì những người dân từng nộp tiền đi chuyến bay giải cứu có thể được hoàn lại tiền chênh từ phía dịch vụ", Trưởng văn phòng luật sư Tinh Thông Luật khẳng định.