Giáo dục giới tính - tình dục: Cần "vẽ đường cho hươu chạy" đúng

Giáo dục giới tính và tình dục cho lứa tuổi vị thành niên ở Việt Nam đã được coi là một chương trình giáo dục cần thiết, một số nội dung đã được giảng dạy trong nhà trường, nhưng để giúp các em có những cái nhìn cũng như sự hiểu biết đầy đủ và tích cực về giới tính và tình dục thì vẫn cần một sự chuyển biến mạnh mẽ hơn trong nhận thức và hành động, đặc biệt là sự quan tâm và một cái nhìn cởi mở hơn của cha mẹ, nhà trường và xã hội về những nội dung mà nhiều người vẫn cho là tế nhị và khó nói này.

Đó là những chia sẻ nhận được nhiều sự đồng tình của PGS. TS. Hoàng Lan Anh (Hiệu phó Trường Khoa học và Chính trị, Đại học Melbourne, Australia), đại diện nhóm nghiên cứu Dự án SAVVY (viết tắt của Sexuality Awareness-raising and Value-setting for Vietnamese Youths, tạm dịch là Dự án Nâng cao nhận thức và định hướng giá trị về giới tính cho giới trẻ Việt Nam). Dự án SAVVY được tiến hành trong hơn hai năm với sự tài trợ của Hội đồng Australia-ASEAN  thuộc Bộ Ngoại giao và Thương mại Australia.

Thực tế cho thấy, vấn đề giáo dục, chăm sóc sức khỏe sinh sản và tình dục vị thành niên đang trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Báo cáo của Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội cho thấy tỷ lệ xâm hại tình dục trẻ em ở Việt Nam đang có xu hướng gia tăng.

Từ tháng 6/2019 đến tháng 6/2021, cả nước có hơn 4.000 trẻ em bị xâm hại, trong đó có hơn 3.600 trẻ là nữ. Tuy nhiên, số liệu chính thức chỉ là "phần nổi của tảng băng chìm" vì nhiều vụ xâm hại chưa được phát hiện và xử lý. Khảo sát mới nhất của Chương trình sức khỏe vị thành niên tại Việt Nam do Bộ Y tế, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) và Bộ Giáo dục và Đào tạo thực hiện cho thấy tỷ lệ quan hệ tình dục lần đầu trước 14 tuổi ở Việt Nam tăng gấp 2 lần trong 6 năm, từ 1,45% vào năm 2013 lên 3,51% vào năm 2019.

Tuy nhiên, chưa có quy định bắt buộc về giáo dục giới tính - tình dục, cũng như chưa có chương trình giáo dục giới tính - tình dục nào đã được chuẩn hóa cho các trường học trên cả nước.

PGS. TS. Hoàng Lan Anh cho rằng thay vì nhấn mạnh vào sự nguy hiểm hay coi đó là sự cấm đoán, kiêng kỵ, hãy ghi nhận những rung động, khao khát, lo âu và bất an của tuổi mới lớn.

Chính vì vậy, nhóm nghiên cứu dự án này đã thực hiện bộ tài liệu về giáo dục giới tính - tình dục kế thừa chương trình giáo dục giới tính - tình dục của các quốc gia có nền giáo dục tiên tiến như Mỹ, Australia, và Singapore.

Nhóm nghiên cứu tin rằng họ đã phát triển một chương trình giáo dục giới tính - tình dục toàn diện cho học sinh trung học cơ sở thông qua các hoạt động tham vấn, phản biện với các bên liên quan bao gồm các cơ quan chính phủ, các tổ chức quốc tế, các cơ quan truyền thông, trường học, phụ huynh và các chuyên gia giáo dục giới tình - tình dục; đảm bảo sự hiệu quả, phù hợp với các giá trị văn hóa Việt Nam và quyền sở hữu địa phương của tài liệu giảng dạy.

Chị Nguyễn Hà Phương, Thạc sỹ Khoa học Phát triển, Đại học Melbourne (Australia), Nghiên cứu sinh Nhân học Xã hội, Đại học Zurich (Thụy Sỹ), thành viên nhóm nghiên cứu, chia sẻ: "Trong quá trình xây dựng bộ tài liệu, đã có người đặt câu hỏi, liệu có phải chúng tôi đang góp phần vẽ đường cho hươu chạy hay không? Thực tế, các em cần được biết những kiến thức, kỹ năng về giới tính - tình dục một đầy đủ từ những nguồn tài liệu đáng tin cậy và với sự dẫn dắt của thầy cô giáo và cha mẹ. Chúng ta cần vẽ đường cho hươu chạy đúng!".

Các chuyên gia này khuyến khích các em có cái nhìn cởi mở và lành mạnh về giới tính - tình dục có thể tự tin trang bị cho mình những kiến thức cần thiết, tìm kiếm sự trợ giúp khi cần, thiết lập ranh giới an toàn trong tình bạn - tình yêu, và có những lựa chọn đúng đắn cho mình. Tài liệu đề cao sự tôn trọng trong các quan hệ xã hội, tình bạn, tình yêu cũng như trong cách các em thanh thiếu niên nhìn nhận cơ thể, bản dạng giới, và xu hướng tính dục của bản thân mình và người khác.

Kết quả nghiên cứu của dự án là những tài liệu giáo dục giới tính - tình dục với ngôn ngữ dễ hiểu và gần gũi với các em học sinh trung học cơ sở, có thể được dùng cho mục đích giảng dạy cho giáo viên, chuyên viên giáo dục phụ trách mảng giáo dục giới tính và tình dục trong nhà trường; hoặc là tài liệu tham khảo cho các bậc phụ huynh và các em học sinh. Tài liệu này được dự án chia sẻ miễn phí dưới hình thức tải xuống qua kênh online.