Người chạm bạc cuối cùng trên núi Tây Côn Lĩnh

Và có lẽ, lời trăn chối của người cha trước khi qua đời rằng: “Trang sức bạc là hồn cốt, là tập tục, không đeo bạc, người Nùng không biết nguồn cội, không biết tổ tiên nên con không thể để thất truyền được” đã là động lực để ông cần mẫn cả đời người làm nên những bộ trang sức tinh xảo chứa đựng lớp lang văn hóa của người Nùng ở dãy núi Tây Côn Lĩnh.

Người Nùng biết chế tác trang sức bạc có hàng nghìn, nhưng người biết chế tác các hoa văn cổ chỉ còn lác đác vài người. Song, người biết chế tác 12 món trang sức bạc theo phong cách truyền thống của người Nùng thì chỉ còn mỗi ông già Cháng Thanh Tờ sinh sống trên đỉnh núi Pờ Ly Ngài ở huyện Hoàng Su Phì (Hà Giang).

Giơ đôi tay chai sần, đen nhẻm cả đời đục đẽo hoa văn trên những mảng bạc, ông Tờ nói giọng buồn: “Ấy thế mà có lúc tôi tưởng đôi tay này, nghề này không thể nuôi sống được gia đình, được bản thân đấy”. Đấy là thời điểm hơn chục năm về trước, khi những món trang sức mỹ kim tràn ngập trên các sạp hàng chợ Huyện.

Đám thanh niên Nùng nó bảo, làm chiếc vòng bạc theo truyền thống tốn hết một con trâu, ra chợ huyện mua chỉ mất vài trăm nghìn, tội gì. Còn người già ngồi khâu vá thì chặc lưỡi, biết là chiếc cúc áo bướm bạc nó đẹp đấy, tổ tiên mình nghìn đời vẫn như thế nhưng nó đắt quá, tiền đâu mà mua đính vào áo, thôi thì dùng cúc nhôm đính vào, tổ tiên biết mình nghèo nên cũng bỏ qua.

Dĩ nhiên trong cách nghĩ ấy của người Nùng thời đó, ông Cháng Thanh Tờ và một số ít người biết chế tác trang sức bạc thành những người cô đơn nhất. Nét văn hóa độc đáo của dân tộc Nùng là khi đi lấy chồng, ngoài những sính lễ quan trọng khác thì người con dâu được nhà trai sắm lễ một bộ trang sức bạc. Ông quặn lòng khi đi ăn một số đám cưới trong bản, cô dâu không đeo trang sức bạc nữa, nhạc lễ không còn thanh la, kèn trống mà thay vào đó là nhạc xập xình loa đài.

Khi cơn lốc tức thời ấy đi qua, đời sống người Nùng ở Hoàng Su Phì khấm khá lên, người ta mới thấy được những giá trị truyền thống trong mỗi món trang sức bạc cần được gìn giữ. Nhiều vòng cổ có khắc hình các loại hoa lá, cá, chim thú, chụm đầu, vòng tay, cúc áo... trị giá trên 40 triệu đồng/bộ được nhiều người tìm đến ông Cháng Thanh Tờ đặt hàng. Nhưng âm thanh chạm bạc lại rộn rã khắp bản, ông nói vui: “Những giá trị của ông bà, tổ tiên để lại đã hồi sinh trong cuộc sống của người Nùng chúng tôi rồi”.

Tuy nhiên, ông Tờ cho biết, đi khắp các dãy núi ở Hoàng Su Phì cũng không tìm được người thứ 2 còn biết các bí quyết chế tác các đồ trang sức dành cho người phụ nữ Nùng trong ngày cưới. Con ông, cháu ông không một ai có hứng thú với nghề này nên ông sợ rằng, mai kia về với tổ tiên, cái nghề chạm bạc của người Nùng có nguy cơ không có người kế nghiệp.

Theo Thông Thiện/Báo Lao động