Kiện DN nợ BHXH: Chưa kết thúc được vụ nào sau 6 tháng triển khai?

PV Dân trí đã có cuộc trao đổi với ông Lê Đình Quảng để làm rõ thêm những vấn đề trên.

Theo quy định của Luật BXHH năm 2014, từ ngày 1/7/2016, tổ chức công đoàn có quyền khởi kiện doanh nghiệp nợ BHXH. Vậy tới nay, công tác triển khai khởi kiện như trên đã diễn ra sao, thưa ông?

- Căn cứ theo Luật BHXH năm 2014, việc khởi kiện doanh nghiệp nợ BHXH đã được chuyển giao từ ngành bảo hiểm xã hội sang ngành công đoàn.

Qua đó, 59 liên đoàn lao động (LĐLĐ) cấp tỉnh đã ký kết chương trình phối hợp với BHXH về tiếp nhận thông tin doanh nghiệp nợ BHXH. Cơ quan bảo hiểm xã hội đã bàn giao cho 52 LĐLĐ tỉnh, thành hơn 1.150 vụ nợ BHXH số tiền, thời gian nợ…

Tới nay, 11 LĐLĐ tỉnh, thành đã nộp đơn khởi kiện 74 doanh nghiệp nợ BHXH lên toà án. Tuy nhiên trong số 74 đơn khởi kiện doanh nghiệp nợ BHXH, toà án đã trả về 12 đơn khởi kiện đã bị trả về do chưa đúng thủ tục uỷ quyền của công đoàn cơ sở cho LĐLĐ cấp huyện hoặc tỉnh.

Với 62 đơn còn lại, nguyên đơn chủ yếu là LĐLĐ cấp huyện, tỉnh thực hiện.

Trong tháng 2, các LĐLĐ sẽ nộp đơn khởi kiện tiếp hơn 70 doanh nghiệp. Như vậy, thời gian tới sẽ có hơn 140 doanh nghiệp nợ BHXH sẽ bị khởi kiện.

Thưa ông, 12 đơn khởi kiện bị toà án trả lại do chưa có sự uỷ quyền của công đoàn cơ sở tới LĐLĐ cấp huyện, tỉnh đã nói lên sự bất cập, vướng mắc gì trong triển khai khởi kiện của ngành công đoàn?

- Việc việc toà án trả lại 12 đơn khởi kiện cho thấy thủ tục khởi kiện doanh nghiệp nợ BHXH còn nhiều điều cần điều chỉnh và thống nhất.

Theo trình tự thủ tục tranh chấp lao động, công đoàn cơ sở phải tự khởi kiện hoặc uỷ quyền. Trong khi có bất hợp lý là công đoàn cơ sở nằm trong doanh nghiệp nên rất khó thực hiện khởi kiện chính doanh nghiệp.

Chưa kể việc áp dụng quy trình tố tụng về giải quyết tranh chấp lao động của pháp luật công đoàn vào giải quyết khởi kiện nợ BHXH sẽ rất phức tạp.

Trước hết, công đoàn cơ sở phải đưa vấn đề tranh chấp ra với chủ sử dụng lao động, nếu không được phải đưa qua hoà giải viên, nếu hoà giải không thành sẽ chuyển lên chủ tịch UBND huyện xử lý. Ở cấp này, nếu các bên không đồng ý với quyết định của Chủ tịch UBND cấp huyện thì mới khởi kiện.

Đây là điểm khác so với việc khởi kiện doanh nghiệp nợ BHXH của ngành bảo hiểm xã hội trước đây. Khi đó, thủ tục sẽ theo trình tự dân sự. Cơ quan bảo hiểm xã hội cấp huyện hoặc tỉnh, thành đều có quyền khởi kiện trực tiếp, không phải qua nhiều trình tự.

Mặt khác, việc hiểu cấp công đoàn đứng ra khởi kiện còn chưa thống nhất. Nghị định 43/2013/NĐ-CP về hướng dẫn một số điều của Luật Công đoàn năm 2012 và Điều 14 Luật BHXH năm 2014 chỉ ghi chung chung là công đoàn đứng ra khởi kiện, chứ không quy định cụ thể cấp công đoàn nào?

Thời gian qua, LĐLĐ TP Đà Nẵng và Khánh Hoà cũng đã thực hiện nhiều vụ khởi kiện doanh nghiệp nợ BHXH. Vậy, thủ tục triển khai ở các tỉnh trên có gặp khó khăn như ông đã nêu?

- Tại Khánh Hoà và Đà Nẵng, toà án đã đứng ra xử lý nhiều vụ kiện nợ BHXH. Tuy nhiên, đây là những vụ người lao động uỷ quyền cho công đoàn đứng ra khởi kiện nợ BHXH chứ không phải thực hiện theo quy định công đoàn chủ động khởi kiện theo quy định của luật BHXH 2014.

Qua đây cũng cho thấy những vướng mắc. Một số ngành liên quan vẫn cho rằng, người lao động bị doanh nghiệp không đóng BHXH. Do đó, cá nhân người lao động phải đứng ra khởi kiện chứ không phải là tổ chức công đoàn.

Tuy nhiên, nếu người lao động tự khởi kiện về nợ BHXH sẽ càng trở nên phức tạp.

Nếu doanh nghiệp nợ BHXH của hàng trăm hay hàng ngàn lao động thì phải chia lẻ ra từng vụ kiện. Nguồn lực đâu để có thể làm được? Nếu người lao động thắng kiện, số tiền nợ BHXH sẽ chuyển cho người lao động - nguyên đơn. Thực tế, số tiền nợ BHXH trên là nợ từ quỹ BHXH, vì chủ sử dụng lao động có trách nhiệm nộp Quỹ BHXH.

Để giải quyết những vướng mắc này, cần có những kiến nghị điều chỉnh, thưa ông?

- Trong tháng 3, Tổng LĐLĐ VN, Bảo hiểm xã hội VN và những ngành liên quan sẽ cùng bàn để giải quyết những vấn đề về hướng dẫn thống nhất cho phép LĐLĐ cấp huyện, tỉnh được khởi kiện với tư cách là nguyên đơn.

Ngoài ra, các cơ quan chức năng trên sẽ kiến nghị những nội dung cụ thể phải bổ sung để có sự đồng bộ về Luật Lao động, tố tụng dân sự, bảo hiểm xã hội nhằm tạo sự thông thoáng về công tác khởi kiện nợ doanh nghiệp nợ BHXH.

Theo tôi về lâu dài để giảm nợ BHXH phải tăng cường công tác thanh tra, giám sát và nâng cao ý thức chấp hành của doanh nghiệp và đơn vị tham gia BHXH.

Bởi nếu chỉ đơn thuần dựa vào việc khởi kiện thì hiệu quả chưa cao. Đơn cử một vụ kiện nợ BHXH rất tốn thời gian, qua trình tự sơ thẩm và phúc thẩm, chưa kể việc thi hành án. Ngành BHXH mới có thêm chức năng thanh tra và xử phạt, hy vọng trong năm 2017 với việc bổ sung chức năng trên cũng sẽ làm giảm đi nhiều tình trạng nợ BHXH.

Xin cảm ơn ông

Hoàng Mạnh thực hiện