Doanh nghiệp “né” bảo hiểm qua lương tối thiểu

Tại lễ ra mắt Hội đồng Tiền lương Quốc gia Việt Nam vừa diễn ra ra tại Hà Nội, ông Mai Đức Chính - Phó Chủ tịch Tổng LĐLĐVN, Phó chủ tịch Hội đồng Tiền lương Quốc gia cho biết, mức lương tối thiểu chỉ đáp ứng 60% mức sống tối thiểu. Tuy nhiên, để đáp ứng được yêu cầu nêu trên nhưng trong điều kiện kinh tế hiện nay cần phải có lộ trình tăng lương tối thiểu để phù hợp với điều kiện kinh tế xã hội

Do đó đang diễn ra thực tế hiện nhiều DN tại các thành phố lớn đã trả lương cao hơn mức lương tối thiểu, nhưng họ lại “né” đóng BHXH cho NLĐ bằng cách đóng theo mức lương tối thiểu, mức lương tối thiểu. Cách này lại giúp DN lách trốn đóng BHXH nhưng sẽ gây thiệt thòi cho NLĐ và Nhà nước. Vì khi hưởng lương hưu chỉ được 70% của mức lương tối thiểu, thì họ sẽ sống dưới mức nghèo khổ.

Sự ra mắt của Hội đồng Tiền lương Quốc gia Việt Nam sẽ là một bước tiến đánh dấu một bước chuyển từ cơ chế xác định lương tối thiểu hoàn toàn do Chính phủ dẫn dắt sang một thể chế ba bên ghi nhận tầm quan trọng của sự tham gia của người lao động và sử dụng lao động. Hội đồng gồm 15 thành viên, trong đó Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội (LĐTBXH), các tổ chức đại diện cho người lao động và sử dụng lao động, có thành phần đại diện ngang nhau. Hội đồng họp định kỳ và Chủ tịch Hội đồng, hiện là Thứ trưởng LĐTBXH Phạm Minh Huân, có thể triệu tập phiên họp đột xuất trong trường hợp cần thiết.

Theo ông Huân, Hội đồng với chức năng tư vấn, khuyến nghị với Chính phủ về mức lương tối thiểu vùng, sẽ thay đổi cơ chế tham vấn gián tiếp giữa Chính phủ với các bên trong quan hệ lao động như trước đây, sang tham vấn trực tiếp trong Hội đồng nhằm chia xẻ thông tin, tăng cường tính đồng thuận trong việc xây dựng phương án điều chỉnh lương tối thiểu vùng trình Chính phủ.

Phó Thủ tướng Vũ Văn Ninh cho biết lương tối thiểu đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế vận hành theo cơ chế thị trường. “Lương tối thiểu là sàn thấp nhất mà không một người sử dụng lao động có quyền trả thấp hơn mức đó và là lưới an toàn cho người lao động làm công ăn lương trong xã hội, góp phần chống đói nghèo, bóc lột lao động” - Phó Thủ tướng nói .

Giám đốc Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) tại Việt Nam Gyorgy Sziraczki gọi sự ra đời của cơ chế xác định lương tối thiểu mới này là “một thành quả hiện hữu” của Việt Nam trên con đường tiến tới xây dựng quan hệ lao động hài hòa và hợp tác.

Nhưng ông Sziraczki cũng nhìn nhận: “Thành lập được Hội đồng Tiền lương Quốc gia đã khó, vận hành tốt thể chế này còn là một thách thức lớn hơn.". Ông Sziraczki cũng cảnh báo, những thách thức lớn khác mà Hội đồng sẽ phải đối mặt nằm ở năng lực thống kê của Việt Nam nhằm hỗ trợ đối thoại dựa trên các căn cứ khoa học; năng lực của các tổ chức của người lao động và sử dụng lao động giúp họ có thể tham gia hiệu quả và hoạt động của Hội đồng; và việc thực thi lương tối thiểu, vốn đòi hỏi phải có hệ thống thanh tra lao động tốt hơn.

Chủ tịch Huân cũng nhận định rằng kinh nghiệm của một số nước trong khu vực cho thấy việc đạt được sự thống nhất, đồng thuận trong Hội đồng không phải là vấn đề dễ dàng do các thành viên trong Hội đồng đại diện cho các bên có lợi ích khác nhau.

Việc thành lập Hội đồng Tiền lương Quốc gia được thực hiện sau khi Bộ Luật Lao động sửa đổi 2012 chính thức đề cập tới cơ chế này. Với những hỗ trợ về kỹ thuật và tài chính, Tổ chức lao động quốc tế (ILO) đã luôn sát cánh với Việt Nam trong cả quá trình sửa đổi Bộ Luật cũng như chuẩn bị cho sự ra đời của Hội đồng.

Việt Nam hiện có bốn mức lương tối thiểu, dao động từ 1.650.000 đến 2.350.000 đồng/tháng, cho bốn vùng khác nhau, tùy theo mức độ phát triển và mức sống ở đó. Mức tiền lương tối thiểu có xu hướng được sử dụng như là “tiền lương cơ bản” để tính các mức tiền lương khác nhau cho các nhóm lao động khác nhau và thậm chí là cơ sở tính toán trong hệ thống hệ thống an sinh xã hội, bao gồm lương hưu và trợ cấp. Tuy nhiên,  cách hiểu như vậy về tiền lương tối thiểu ngày càng ít phổ biến hơn tại Việt Nam, trong bối cảnh nền kinh tế thị trường đang ngày càng phát triển.

Theo ILO, khi quyết định mức lương tối thiểu, cần thiết phải xem xét đến các tiêu chí như nhu cầu của người lao động và gia đình họ, mức lương chung trong cả nước, chi phí sinh hoạt và các thay đổi về chi phí sinh hoạt, các phúc lợi xã hội, mức sống tương quan với các nhóm xã hội khác, và các yếu tố kinh tế .

Phạm Thanh