50% doanh nghiệp không tham gia BHXH

Đó là chia sẻ của các đại biểɵ tại buổi đối thoại trực tuyến về Quỹ BHXH, do Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tổ chức sáng 28/5, tại Hà Nội.

Còn trên 5 triệu người chưa tham gia BHXH

Hiện nay, số đơn vị đăng ký thành lập doanh nghiệp là khoảnɧ trên 500 nghìn doanh nghiệp, nhưng thực tế có khoảng trên 300 nghìn doanh nghiệp đang hoạt động và chỉ có 150 nghìn doanh nghiệp tham gia BHXH, như vậy có đến 50% doanh nghiệp không tham gia BHXH.

Theo thống kê của ngành Lao động -ȠThương binh và Xã hội, số đối tượng có quan hệ lao động thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc là khoảng 16 triệu người, trong khi đối tượng đang tham gia BHXH là gần 11 triệu người, chiếm 68,8% số người phải tham gia. Như vậy, còn trên 5 triệu người chưa ɴham gia BHXH, tương ứng số thu BHXH, bảo hiểm y tế (BHYT) khoảng 56 nghìn tỷ đồng/năm.

Doanh nghiệp tìm cách trốn đóng BHXH

Theo bà Nguyễn Thị Minh, Thứ trưởng Bộ Tài chính kiêm Tổng Giám đốc BHXH Việt Nɡm, hiện nay, nhiều doanh nghiệp ký hợp đồng lao động bằng mức tiền lương tối thiểu, hoặc ký 2 hợp đồng với người lao động ở các mức khác nhau và lấy hợp đồng có số tiền lương phải trả ít hơn số thực trả để đăng ký với cơ quan BHXH.

Ông Điều Bá Được, Trưởng ban Thực hiện chính sách (BHXH Việt Nam) cho biết thêm, tình trạng nợ BHXHȬ BHYT xảy ra tại hầu hết các địa phương. Tính đến hết tháng 3/2014, tổng số nợ BHXH, BHYT, bảo hiểm thất nghiệp là trên 11 nghìn tỷ đồng (trong đó: Nợ BHXH trên 7,4 nghìn tỷ đồng; nợ bảo hiểm thất nghiệp trên 500 tỷ đồng và nợ BHYT trên 3,1 nghìn tỷ đồng). Đặc biệt, có nhiều đơn vị để nợ trong thời gian dài, gây ảnh hưởng đến quyền lợi của người lao động. Có trường hợp chủ doanh nghiệp chiếm dụng tiền BHXH như thực hiện trích trừ tiền BHXH, BHYT của người lao động nhưng không nộp vào Quỹ BHXH...<ȯp>

Trước thực trạng này, mặc dù cơ quan BHXH đã thực hiện nhiều giải pháp để khắc phục như: Phối hợp kiểm tra liên ngành, thành lập tổ thu nợ liên ngành, đăng lên các phương tiện thông tin đại chúng danh sách các ȑơn vị nợ tiền BHXH và thực hiện việc khởi kiện đơn vị sử dụng lao động ra tòa án dân sự... nhưng kết quả còn hạn chế.

Nhân lực và chế tài xử lý vi phạm: Thiếu và yếu

Hiện nay, ngành Lao động - Tɨương binh và Xã hội có khoảng 500 cán bộ thanh tra; ngành Y tế có khoảng 300 cán bộ thanh tra thực hiện chức năng thanh tra rất nhiều lĩnh vực, thanh tra về BHXH chỉ chiếm tỷ trọng nhỏ. Hàng năm, các ngành đều đã chủ động hoặc phối hợp với ngành BHXH để thanh tra, kiểm tra việc thực hiện chính sách BHXH, BHYT. Tuy nhiên, số doanh nghiệp được tiến hành thanh tra rất ít, chiếm khoảng 0,5% số doanh nghiệp đang tham gia BHXH, BHYT.

Những năm gần đây, công tác kiểm tra của tổ chức BHXɈ đã được tăng cường, từng bước đi vào nề nếp và trở thành công cụ hữu hiệu trong công tác quản lý của ngành. Hiện nay, toàn ngành có khoảng 20.500 cán bộ (trong đó có khoảng 5.500 cán bộ làm công tác kiểm tra) thường xuyên đôn đốc, kiểm tra tình hình thu, nộp BHXH, BHYT đối với các đơn vị ít nhất 1 năm/1lần.

Thực tiễn các năm vừa qua, cơ quan BHXH các cấp phát hiện nhiều trường hợp vi phạm về BHXH, nhưng không được quyền xử phạt nên hiệu quả công tác kiểm tra không cao. Khi kiểm tra, phát hiện vi phạm chưa được xử lý ngay mà kiến nghị cấp có thẩm quyền xử lý làm cho vi phạm chưa được xử lý kịp thời.

Mặt khác, khi nhận được kiến nghị xử phạt củɡ BHXH Việt Nam, cơ quan có thẩm quyền cũng chưa xử lý được ngay do phải nghiên cứu, xác minh thêm, làm cho vi phạm chậm được xử lý hoặc chưa được xử lý. Đến nay, đã đề nghị xử phạt hành chính khoảng 6.000 đơn vị và có khoảng 900 đơn vị bị xử phạt hành ɣhính do vi phạm quy định về BHXH, BHYT, đạt tỷ lệ khoảng 15%.

Chia sẻ kinh nghiệm quản lý trốn đóng, nợ, thanh tra, xử lý vi phạm BHXH của một số nước như: Pháp, Mỹ, Hàn Quốc, Xin-ga-po, Ma-lai-xi-a..., bà Nguyễn Thị Thanh Xuân - Tɲưởng ban Chi (BHXH Việt Nam) cho biết, ở các nước này, tuy tổ chức BHXH được gọi với các tên khác nhau, nhưng đều được trao quyền vừa thu, vừa chi, quản lý đầu tư quỹ và thanh tra xử phạt như cơ quan Nhà nước.

Đối với các đơn vị sử dụng lao ȑộng trốn đóng, nợ BHXH đều do cơ quan BHXH thực hiện việc thanh tra, xử phạt và kiến nghị khởi tố dân sự, hình sự đối với các chủ sử dụng lao động vi phạm Pháp luật BHXH.

Từ thực tế tình trạng nợ đọng, trốn đóng BHXH ở Việt Nam và ɫinh nghiệm quản lý, thanh tra xử lý vi phạm ở các nước, đại diện BHXH Việt Nam đề nghị sửa Khoản 3 Điều 21 Dự thảo Luật BHXH, cụ thể: “Cơ quan BHXH có quyền thanh tra và xử phạt các trường hợp vi phạm pháp luật về đóng, hưởng BHXH”.