Tôm Việt Nam vào “danh sách đen”: Mỹ thiếu minh bạch?

Ngày 21/9, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) đã chính thức lên tiếng về dự thảo các nguyên tắc hoạt động của Nhóm đặc trách (Task Force) của Mỹ nhằm xác định các loài cá hay hải sản có dấu hiệu gian lận thương mại hay có nguy cơ bị khai thác bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định (IUU), cũng như dự thảo danh sách “các loài có nguy cơ”.

Cụ thể, bản thông báo Liên bang của NOAA hôm 3/8/2015 đã đưa ra danh sách “các loài có nguy cơ” bao gồm: bào ngư, cá tuyết Đại Tây Dương, ghẹ xanh, cá nục heo, cá mú, cua huỳnh đế, cá tuyết Thái Bình Dương, hải sâm, cá mập, tôm, cá kiếm và cá ngừ.

VASEP cho rằng, lẽ ra Nhóm làm việc này phải có “nguồn dữ liệu hợp lý và thống nhất”, “sử dụng dữ liệu đã được kiểm chứng”, và dựa trên “hiểu biết của các chuyên gia trong lĩnh vực” để hỗ trợ cho việc xác định này,  nhưng các nguồn dữ liệu hoặc các thủ tục để lập ra danh sách sơ bộ còn thiếu minh bạch và thiếu cụ thể.

Cũng theo VASEP, kết luận của Nhóm đặc trách được đưa ra dựa trên các ý kiến mơ hồ không cho phép các bên liên quan có đủ thông tin để đưa ra các ý kiến quan trọng, các bên liên quan không được tham gia đầy đủ và ý nghĩa.

“Chúng tôi yêu cầu Nhóm đặc trách sửa đổi bản dự thảo “danh sách các loài có nguy cơ”, cụ thể bỏ tôm ra khỏi danh sách này, trừ khi Nhóm đặc trách có thể đưa ra luận chứng đầy đủ cho các thông tin và lý do của mình” – phía VASEP lên tiếng. Đồng thời yêu cầu Nhóm đặc trách mô tả rõ ràng và chính xác cụ thể các nguồn dữ liệu của mình và quy trình để xác định dự thảo danh sách “các loài có nguy cơ”.

VASEP cũng khẳng định, sản phẩm tôm nuôi của Việt Nam đã được áp dụng quy trình chứng nhận và truy xuất nguồn gốc nghiêm ngặt. Việt Nam đã chứng minh một cách thỏa đáng rằng các quy trình này rất phù hợp để loại tôm nuôi ra khỏi danh sách các loài bị dán sai nhãn và gian lận.

Bên cạnh đó, VASEP cũng cáo buộc những công bố của nhóm công tác này vi phạm các quy định pháp lý của WTO. Bởi, chương trình đòi hỏi có sự tham gia của ít nhất là các cơ quan như Cơ quan Hải quan và Bảo vệ Biên giới (CBP), Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) và NOAA trong việc thực thi và giám sát, gây tốn kém cho các doanh nghiệp xuất khẩu. Chương trình này sẽ áp đặt các rào cản đáng kể đối với thương mại thủy sản và sản phẩm thủy sản nhập khẩu vào Mỹ, trong khi các sản phẩm sản xuất tại Mỹ không bị cản trở. Điều này vi phạm nguyên tắc đối xử quốc gia.

Hiện Việt Nam đang là nước cung cấp thủy sản lớn thứ 6 cho thị trường Mỹ. Riêng với sản phẩm tôm xuất khẩu, kim ngạch mặt hàng này xuất sang Mỹ năm 2014 đạt 1 tỉ USD, chiếm 25% tổng giá trị xuất khẩu của toàn ngành.

Bích Diệp