Thứ trưởng Bộ Công Thương nói về quy định tỷ lệ nội địa hóa bị chê lỗi thời

Tại họp báo quý thường kỳ Bộ Công Thương chiều 12/1, phóng viên nêu câu hỏi về phương pháp xác định tỷ lệ nội địa hóa đối với ô tô và mức độ rời rạc của các linh kiện ô tô nhập khẩu.

Nêu vấn đề, phóng viên cho hay: Hiện Việt Nam là nước duy nhất ở ASEAN áp dụng quy định này. Thêm nữa sau gần 20 năm triển khai quy định phương pháp xác định tỷ lệ nội địa hóa và quy định về mức độ rời rạc của linh kiện ô tô nhập khẩu, các quy định nêu trên liệu có còn phù hợp với thực tiễn.

Trả lời câu hỏi này, Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải cho biết phương pháp xác định tỷ lệ nội địa hóa đối với linh kiện, cụm linh kiện ô tô thực hiện theo Quyết định 28 từ năm 2004 của Bộ Khoa học và Công nghệ.

Hiện nay Bộ Khoa học và Công nghệ cũng xác định thấy có nhiều điểm chưa phù hợp thực tiễn, cần sửa đổi để phù hợp với các nội dung FTA mà Việt Nam đang kí với các nước. Chính vì vậy, ông Hải cho biết Bộ Khoa học và Công nghệ đang tiến hành sửa đổi các quy định về vấn đề này.

"Bộ Công Thương với vai trò quản lý nhà nước trong lĩnh vực công nghiệp và sản xuất ô tô, chúng tôi sẽ phối hợp chặt chẽ để sửa đổi các quy định nêu trên", ông Hải nói.

Trao đổi với báo chí về trước đó về vấn đề này, lãnh đạo Bộ Công Thương cũng cho biết, trong bối cảnh Việt Nam đang hội nhập sâu rộng với thế giới, các doanh nghiệp trong nước ngoài việc sản xuất, lắp ráp ô tô phục vụ nhu cầu thị trường trong nước, cũng đã tham gia xuất khẩu ô tô sang các nước khác trong khu vực và thế giới theo sự phân công của các hãng ô tô toàn cầu.

Theo đó, các hãng ô tô sẽ chỉ định các nhà máy tại mỗi quốc gia thực hiện nội địa hóa linh kiện khác nhau dựa trên thế mạnh của các nước, nhằm đảm bảo tỷ lệ nội khối đạt tối thiểu theo mức yêu cầu để được hưởng thuế suất thuế nhập khẩu 0% khi xuất khẩu trong nội khối, theo từng quy định trong các Hiệp định thương mại. Do vậy, các quy định liên quan tới phương pháp xác định tỷ lệ nội địa hóa đã không còn phù hợp.

Mới đây, Bộ Khoa học và Công nghệ đã có tờ trình dự thảo về việc bãi bỏ một số văn bản quy phạm pháp luật, liên quan tới phương pháp xác định tỷ lệ nội địa hóa ô tô và mức độ rời rạc của linh kiện ô tô nhập khẩu.

Để thực hiện Quyết định số 175 năm 2002 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt "Chiến lược phát triển ngành công nghiệp ô tô Việt Nam đến năm 2010, tầm nhìn đến năm 2020", Bộ Khoa học và Công nghệ đã ban hành quy định về phương pháp xác định tỷ lệ nội địa hóa đối với ô tô tại Quyết định số 28. 

Mục tiêu của việc ban hành phương pháp xác định tỷ lệ nội địa hóa đối với ô tô nhằm đáp ứng được các yêu cầu về quản lý Nhà nước và giải quyết việc làm cho người lao động.

Theo tờ trình của Vụ Đánh giá, Thẩm định và Giám định Công nghệ (Bộ Khoa học và Công nghệ), sau thời gian dài triển khai, hiện nay, nội dung các văn bản quy định về phương pháp xác định tỷ lệ nội địa hóa đối với ô tô đã không còn phù hợp với thực tiễn.

Các doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp ô tô ở Việt Nam (trong nước và FDI) hiện đang áp dụng phương pháp xác định tỷ lệ nội địa hóa đối với ô tô theo cách tính tỷ lệ phần trăm giá trị của linh kiện, phụ tùng so với tổng giá trị của toàn xe như cách tính tỷ lệ nội địa hóa của các nước thuộc khối ASEAN, bảo đảm tính khách quan và từng bước tham gia vào chuỗi giá trị sản xuất ô tô toàn cầu.

Do đó, việc thay đổi quy định về phương pháp xác định tỷ lệ nội địa hóa đối với ô tô theo cơ quan này là thực sự cần thiết, phù hợp với thực tiễn sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp sản xuất trong nước và phù hợp với cách tính tỷ lệ nội địa hóa của các nước thuộc khối ASEAN.

Trong 10 năm qua, Việt Nam đã ký kết hàng loạt Hiệp định Thương mại (FTA), như Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN (ATIGA), CPTPP, EVFTA... Các hiệp định này đều yêu cầu các bên cam kết gỡ bỏ hàng rào thuế quan đối với ô tô nhập khẩu và linh kiện ôtô nhập khẩu, theo lộ trình và sẽ tiến tới mức thuế 0% trong thời gian tới.

Do đó nhiều ý kiến cho rằng việc loại bỏ quy định về mức độ rời rạc của linh kiện ôtô nhập khẩu là điều cấp thiết, để phát triển ngành công nghiệp ôtô bền vững, hội nhập với thế giới.

Chính phủ từng đặt mục tiêu đến năm 2005 tỷ lệ nội địa hóa của các loại ôtô phổ thông sẽ phải đạt 30%, đến năm 2006 con số này sẽ phải đạt 50%. Cho tới năm 2010, tỷ lệ nội địa hóa phải đạt 60%. Tuy nhiên, theo một báo cáo đến năm 2019, tỷ lệ nội địa hóa chưa đạt được 10%.

Nhiều chuyên gia cũng lên tiếng cho rằng việc thay đổi quy định về phương pháp xác định tỷ lệ nội địa hóa đối với ô tô là thực sự cần thiết, phù hợp với thực tiễn sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp sản xuất trong nước và phù hợp với cách tính tỷ lệ nội địa hóa của các nước thuộc khối ASEAN.

Trong khi đó, lãnh đạo một doanh nghiệp sản xuất và lắp ráp ô tô khác cho biết việc loại bỏ quy định về mức độ rời rạc của linh kiện ô tô nhập khẩu là điều cấp thiết, để phát triển ngành công nghiệp ô tô bền vững, hội nhập với thế giới.

Thực tế, ngành công nghiệp phụ trợ ô tô Việt Nam vẫn còn yếu so với các nước trong khu vực. Sau gần 20 năm, tỉ lệ nội địa hóa mà ngành công nghiệp ô tô Việt Nam đạt được vẫn ở mức còn  xa với mục tiêu đề ra trước đó.

Đáng chú ý theo phản ánh, trong khu vực ASEAN chỉ có duy nhất Việt Nam vẫn tồn tại quy định nêu trên. Song Việt Nam lại đang trong quá trình hội nhập, phải thực hiện theo thông lệ quốc tế, nên việc thay đổi phương pháp xác định tỷ lệ nội địa hóa đối với linh kiện, cụm linh kiện ô tô là điều cần thiết.