Thống đốc Bình và nhiệm kỳ thực hiện lời hứa

Thời điểm ông Bình nhậm chức trong bối cảnh thị trường ngân hàng gần như hỗn loạn khi trần lãi suất có cũng như không. Lạm phát hai con số, cung tiền bị thắt chặt, lãi suất huy động lên tới 18 - 20%/năm nên lãi suất cho vay vượt xa 20%. Cùng lúc đó, thị trường ngoại hối (tỷ giá), thị trường vàng nóng bỏng hơn bao giờ hết khiến người dân giảm niềm tin vào VNĐ.

Tại diễn đàn Quốc hội, các đại biểu, các chuyên gia kinh tế không thể bình tĩnh hơn, yêu cầu người đứng đầu ngân hàng “bốc thuốc” sớm trị bệnh. Thống đốc Nguyễn Văn Bình khi đứng trước Quốc hội cũng đã thừa nhận đây là việc vô cùng khó, thậm chí xin nhận nửa giải Nobel nếu giải quyết được một nửa bộ ba bất khả thi là tăng trưởng, lạm phát và tỷ giá. Để thực hiện lời hứa, Thống đốc Bình đã đặt ra 3 mục tiêu cho nhiệm kỳ của mình: giảm lãi suất, dẹp loạn thị trường vàng - ngoại tệ và tiếp theo là tái cơ cấu hệ thống ngân hàng và xử lý nợ xấu.

Nhìn lại chặng đường đã qua, không khó để thấy, nhiều lúc ông Bình đã phải chịu sức ép ghê gớm đến từ dư luận, sự hồ nghi việc quản lý thị trường vàng của NHNN. Đây cũng là nguyên nhân khiến ông Bình nhận những câu hỏi hóc búa ngay trên diễn đàn Quốc hội và số phiếu tín nhiệm cao gần như thấp nhất (đạt 88 phiếu) tại kỳ họp thứ 5 Quốc hội khóa XIII, tháng 6/2013.

Vượt qua khó khăn, thử thách, Thống đốc và ngành ngân hàng đã từng bước giảm lãi suất huy động; thị trường vàng, tỷ giá ổn định; không xảy ra đổ vỡ ngân hàng… Thế rồi, tại kỳ họp thứ 8 Quốc hội khóa XIII, Thống đốc Bình ngược dòng ngoạn mục khi đạt số phiếu tín nhiệm cao 323 phiếu. Tại kỳ họp Quốc hội vừa rồi, trong các câu hỏi chất vấn tại nghị trường không có câu nào dành cho vị tư lệnh ngành ngân hàng, đây có thể là một minh chứng cho những gì mà Thống đốc NHNN Nguyễn Văn Bình đã làm được trong nhiệm kỳ qua đã được các vị ĐBQH và cử tri ghi nhận.

Lãi suất giảm 50%

Khi nhậm chức, Thống đốc hứa trong vòng 2 tháng sẽ đưa lãi suất cho vay về 17 - 19%. Ông cũng gây sốc cho những người hưu trí khi nói lãi suất ngân hàng không thể lúc nào cũng thực dương. Chính sự tự tin, quyết liệt khiến công việc của Thống đốc Bình sau này đã áp lực lại càng gian nan vì thiếu sự đồng cảm.

Trần lãi suất đã có từ cuối năm 2010 nhưng hiện tượng huy động vượt trần diễn ra tràn lan, phổ biến ở mức 17 -18% một năm. Lúc ấy, Thống đốc Bình phải dùng biện pháp khá mạnh tay để lập lại trật tự, kỷ cương của lãi suất huy động trên thị trường.

Trong Hội nghị sơ kết ngành ngân hàng diễn ra tháng 7/2012, ông Bình yêu cầu các ngân hàng cam kết đưa lãi suất cho vay với khách hàng cũ xuống dưới 15% một năm. Ba tháng sau đó, hơn 80% dư nợ toàn hệ thống đã giảm lãi suất xuống dưới mức này.

Với việc điều hành đồng bộ các công cụ chính sách tiền tệ (CSTT), mặt bằng lãi suất cho vay trên thị trường đã giảm mạnh, đến nay chỉ bằng khoảng 50% so với năm 2011 và thấp hơn giai đoạn 2005 - 2006 là giai đoạn kinh tế phát triển ổn định, góp phần hỗ trợ sản xuất kinh doanh nhưng vẫn kiểm soát được lạm phát và ổn định thị trường tiền tệ, ngoại hối.

Công ty CP Gạch gói Đất Việt đã hồi sinh, sau những tháng ngày khó khăn, sản xuất cầm chừng, tưởng chừng như phá sản. Ông Lương Quang Phú, Phó Tổng Giám đốc Công ty CP Gạch ngói Đất Việt (Quảng Ninh) cho biết, có thời điểm 6 tháng liền, ban lãnh đạo, cán bộ hành chính chậm trả lương. Nhưng đến nay, công ty đã trả gốc vay đến năm 2017, vượt trước thời hạn 2 năm. Có được như vậy, là do các khoản nợ của công ty đã được tái cơ cấu lại và được vay vốn lưu động với lãi suất thấp để đầu tư sản xuất, kinh doanh.

Dẹp loạn thị trường vàng

Nhiệm vụ này còn khó khăn gấp nhiều lần, bởi nó liên quan tới tâm lý thiếu tin tưởng tiền đồng của người dân Việt, liên quan tới chuyện làm ăn của hàng chục nghìn đơn vị đầu tư kinh doanh vàng mà đa phần trong số đó không thuộc diện quản lý của cơ quan chức năng nào.

Thời điểm ông Bình nhậm chức, giá vàng thế giới tăng vọt, chạm mức cao kỷ lục: 1.917 USD một ounce. Thị trường trong nước cũng biến động mạnh, giá tăng giảm với biên độ hàng triệu đồng chỉ trong một ngày và tạo độ chênh lệch lớn so với thế giới. Tình trạng đầu cơ, làm giá bùng phát, người người chen nhau đi mua bán vàng, ảnh hưởng đến trật tự xã hội và tỷ giá.

Sức hấp dẫn của vàng miếng ngày càng suy giảm, doanh số mua, bán vàng trong hệ thống giảm, nhiều thời điểm chỉ còn 50% so với cùng kỳ năm 2013.

Đến nay, tình trạng ”vàng hóa” đã từng bước được hạn chế, việc sử dụng vàng làm phương tiện thanh toán đã được ngăn chặn, không còn hiện tượng người dân đổ xô đi mua hay bán vàng như trước đây, vai trò điều tiết của nhà nước đã được thể hiện rõ. Thị trường vàng ổn định đã góp phần duy trì sự ổn định của tỷ giá, thị trường ngoại hối, tăng dự trữ ngoại hối nhà nước và ổn định kinh tế vĩ mô. Chênh lệch giữa giá vàng trong nước và giá vàng quốc tế ngày càng thu hẹp. Đặc biệt kể từ giữa tháng 2/2016 đến nay, giá vàng trong nước luôn bám sát giá vàng thế giới quy đổi, nhiều thời điểm, giá vàng trong nước ngang bằng, thậm chí thấp hơn giá vàng quốc tế quy đổi trung bình ở mức 50 - 200 nghìn đồng/lượng.

Dự trữ ngoại hối tăng kỷ lục

Dự trữ ngoại hối tăng cao kỷ lục là kết quả của nhiều chính sách vĩ mô, trong đó đáng kể nhất là chính sách tiền tệ, tỷ giá và quản lý ngoại hối góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, nâng cao giá trị đồng Việt Nam, hạn chế tình trạng đô la hóa và vàng hóa trong nền kinh tế, thanh khoản ngoại tệ toàn hệ thống từng bước cải thiện, lòng tin vào giá trị của đồng Việt Nam được củng cố, tình trạng đô la hóa giảm mạnh.

Nhờ đó, NHNN đã mua được lượng lớn ngoại tệ, dự trữ ngoại hối nhà nước đã đạt mức kỷ lục, có thời điểm đạt mức trên 35 tỷ USD. Nếu tính cả các khoản khác như vàng, ngoại tệ của kho bạc nhà nước và tổ chức tín dụng gửi tại Ngân hàng Nhà nước, quy mô dự trực ngoại hối nhà nước đạt mức khoảng 40 tỷ USD. Đây có thể coi là một món quà mà nhiệm kỳ qua Thống đốc Nguyễn Văn Bình tặng cho nền kinh tế.

Quy mô dự trữ ngoại hối tăng lên đã góp phần nâng cao vị thế của Việt Nam trên thị trường quốc tế. Bà Natasha Ansell, Tổng Giám Đốc Ngân hàng Citi Việt Nam cho biết: So sánh với các quốc gia láng giếng, môi trường đầu tư và kinh doanh của Việt Nam ngày càng hấp dẫn hơn, chính những điều hành của NHNN về lãi suất và ngoại tệ đóng góp một phần không nhỏ.

Hướng dòng vốn vào sản xuất

Sự thay đổi trong chính sách tín dụng đã tạo ra sự tăng trưởng bền vững hơn đối với nền kinh tế, giúp nguồn vốn ngân hàng chảy vào các ngành sản xuất thiết yếu. Dòng tín dụng trong thời gian qua luôn được NHNN kiểm soát và kịp thời đưa ra cảnh báo khi đầu tư tín dụng có xu hướng tăng lên vào các lĩnh vực nhiều rủi ro như bất động sản hay một số dự án BOT giao thông. Điều này nhằm tránh nguy cơ tăng trưởng nóng ở một số ngành ảnh hưởng đến nền kinh tế khi dòng vốn không được đưa vào sản xuất như đã từng xảy ra.

Trong 5 năm qua, tín dụng không chỉ được tính bởi con số tăng trưởng mà còn được đong đếm bởi tính hiệu quả của từng đồng vốn khi đưa vào nền kinh tế. Tốc độ tăng trưởng tín dụng bình quân 5 năm gần đây khoảng 12,6%, thấp hơn nhiều so với mức bình quân của giai đoạn 5 năm trước đó là 33,3%, nhưng tốc độ tăng trưởng GDP vẫn được duy trì bình quân năm 5,7%, thấp hơn không nhiều so với giai đoạn 2006 - 2010 là 7%.

Cục máu đông nợ xấu đã tan dần

Sau 4 năm thực hiện tái cơ cấu hệ thống ngân hàng, dù vẫn còn nhiều việc phải làm, nhưng ít nhất, cho đến thời điểm này, có thể nói mục tiêu tái cơ cấu và xử lý nợ xấu đề ra về cơ bản đã đạt được. Người dân và nền kinh tế có thể yên tâm hơn về một hệ thống tổ chức tín dụng ổn định hơn, vững vàng hơn.

Một diện mạo mới của hệ thống ngân hàng Việt Nam cũng đã được thể hiện: gọn ghẽ, an toàn, và có kỉ luật kỉ cương hơn đã được thiết lập. 19 tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài giảm thông qua sáp nhập, hợp nhất, rút giấy phép, giải thể. Tỷ lệ nợ xấu đến cuối tháng 11/2015 chỉ còn khoảng 2,72% (tỷ lệ nợ xấu ước tính tháng 9/2012 là 17,2%). Việc tái cơ cấu hệ thống ngân hàng thời gian qua được triển khai quyết liệt, đúng lộ trình và là điểm sáng trong tái cơ cấu tổng thể nền kinh tế.

Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu và quản lý kinh tế Trung ương Võ Trí Thành cho rằng, cải cách trong bối cảnh, lạm phát cao ngất ngưởng, kinh tế vĩ mô bất ổn, một số TCTD bên bờ vực của sự đổ vỡ và luôn đối mặt với vấn đề thanh khoản. Và giờ nhìn lại, toàn bộ quá trình tái cơ cấu ngân hàng về cơ bản đã hoàn thành các mục tiêu, định hướng, lộ trình được nêu tại Đề án 254.

Đồng tình với quan điểm này, Phó Chủ nhiệm Ủy Ban Kinh tế của Quốc hội Nguyễn Đức Kiên nhấn mạnh, cho đến thời điểm này, chúng ta có thể vững tâm và hơn 90 triệu cử tri cũng có thể vững tâm về một hệ thống ngân hàng đã an toàn hơn. Nói rộng ra là hệ thống tiền tệ của chúng ta đã được đảm bảo. Và đúng như nhận định của Chính phủ thì an ninh tiền tệ của chúng ta đã được bảo đảm và giữ vững.

TS.Trần Du Lịch, đại biểu Quốc hội TPHCM cho biết, thứ nhất, năm 2012, nợ xấu là cục máu đông làm tắc nghẽn tín dụng toàn bộ nền kinh tế. Vậy bây giờ, tín dụng đã gia tăng. Tức là cái cục máu đông nó đã teo lại. Nó có thể chạy đâu đó, chuyện đó tính sau, nhưng ít nhất là tuần hoàn máu của nền kinh tế đã được khơi thông.

Thứ hai, nợ xấu gây mất thanh khoản ngân hàng thì nay, thanh khoản đã được cứu. Thứ ba, là xử lý nợ xấu trong điều kiện không dùng tiền từ ngân sách, nói thẳng ra là tay không bắt giặc, chỉ cho cơ chế mà không cho tiền.

“Tổ chức tín dụng vừa giải quyết được nợ xấu cũ, vừa thu được nợ mới đúng hạn. Đây là điểm khá đặc biệt để cho thấy trong quản lý kinh tế “mọi lý thuyết chỉ là màu xám, chính cây đời mới mãi mãi xanh tươi”. Sáng tạo “đánh du kích” đã giải quyết vấn đề”, TS Lịch đánh giá.

Nhìn lại nhiệm kỳ vừa qua, Thống đốc Nguyễn Văn Bình đã thực hiện được khá trọn vẹn những lời hứa của mình với Đảng, Quốc hội, Chính phủ và nhân dân khi nhận nhiệm vụ đầu nhiệm kỳ. Sau rất nhiều nỗ lực, ông và ngành ngân hàng đã có được niềm tin từ lãnh đạo Đảng, Nhà nước, các đại biểu Quốc hội, người dân, các doanh nghiệp, nhà đầu tư cũng như cộng đồng tài chính quốc tế. Chính niềm tin đó đã giúp cho ngành ngân hàng vượt qua khó khăn, gặt hái được nhiều thành công, đồng thời là nển tảng vững chắc cho sự phát triển của hệ thống ngân hàng trong tương lai.

Ngọc Quang