Năm 2015 sẽ “đứt mạch” xuất siêu, Bộ Công thương nói gì?

Đưa ra dự toán nhập siêu trở lại giữa bối cảnh 3 năm liền Việt Nam liên tục xuất siêu có lẽ Bộ Công Thương và cá nhân Thứ trưởng Hải đã gặp nhiều câu hỏi và nghi ngờ. Tuy nhiên trả lời báo giới, thứ trưởng Đỗ Thắng Hải khẳng định, đã có nghiên cứu kỹ và đưa ra 6 lý do về tăng nhập siêu năm tới.

Ông Hải cho biết: Chúng tôi không tô hồng, không đưa dự báo xuống thấp để đạt thành tích. Chúng tôi có số liệu, có thống kê, tính toán đàng hoàng và tại kỳ họp Quốc hội lần thứ 8 Khóa 13 này, Bộ Công Thương đề xuất Chính phủ đưa kế hoạch nhập siêu tăng 5% so với kim ngạch xuất khẩu để báo cáo trước Quốc hội.

Ông Hải đưa ra lý do, thứ nhất là thành tích xuất siêu thời gian qua là do phần lớn các DN có vốn đầu tư nước ngoài FDI, các DN trong nước vẫn nhập siêu. Tuy nhiên, ngay bản thân các DN FDI cũng giảm xuất khẩu do công suất đã giới hạn và lợi nhuận của họ đã ở mức bão hòa với công suất thiết kế. Nếu năm 2012, các DN FDI tăng xuất khẩu 31% thì năm 2013 tăng xuất khẩu chỉ còn 22%, 10 tháng đầu năm 2014  tăng xuất khẩu giảm về con số 12%. Mức độ giảm nhanh và liên tiếp cho thấy năng lực sản xuất của DN đã dần đạt đỉnh.

Lý do thứ 2, bên cạnh đó, theo dự báo, những mặt hàng xuất khẩu của các DN FDI đã được thành tích cao trong thời gian vừa qua như điện thoại và linh kiện điện tử sẽ không tăng cao trong năm tới. Minh chứng khá rõ là năm 2012, xuất khẩu điện thoại của DN FDI tăng 120% (so với năm 2011), năm 2013 chỉ tăng 43% (so với năm 2012) và 10 tháng đầu năm của 2014, chỉ tăng 6% (so với cùng kỳ năm 2013). Tăng rất cao khi các DN mới vào hoạt động nhưng rồi sẽ giảm xuống rất nhanh, đây chứng tỏ thực tế công suất của các doanh nghiệp chỉ có vậy.

Lý do thứ 3, tình hình kinh tế vĩ mô chưa có nhiều chuyển biến, đặc biệt là khối doanh nghiệp sản xuất. Năm 2015 tiếp tục là năm khó khăn. Các nhà đầu tư vào Việt Nam gia tăng nhập khẩu nhưng sẽ chưa thể sản xuất kịp để xuất khẩu nên khiến nhập khẩu sẽ tăng cao hơn so với xuất khẩu.

Lý do thứ 4 là năm 2015 Việt Nam tham gia ký kết hàng loạt các Hiệp định thương mại tự do (FTA) như ký kết FTA với EU, FTA Việt – Hàn, FTA Việt – Liên minh thuế quan Nga Belarus, Kazactan và tham gia đầy đủ vào các liên minh kinh tế như: WTO, Cộng đồng Kinh tế Asean (AEC) và có thể là Hiệp định Đối tác thương mại xuyên Thái Bình Dương (TPP). Với hàng loạt chính sách miễn thuế, chính sách đầu tư thông thoáng, dịch vụ mở cửa, doanh nghiệp nước ngoài sẽ gia tăng đầu tư vào Việt Nam từ đó sẽ có nhu cầu lớn nhập khẩu máy móc, thiết bị để phục vụ sản xuất… Điều này sẽ làm tăng nhập khẩu giống như thời gian Việt Nam mới gia nhập WTO năm 2007, 2008.

Thứ 5, hệ quả của việc Trung Quốc hạ đặt giàn khoan Hải Dương 981 trái phép tại biển Đông vẫn còn, xu hướng các DN Việt dần thay đổi cách tiếp cận với công nghệ, máy móc của Trung Quốc; chủ chương đa phương hóa, đa dạng hóa nhập khẩu máy móc từ các nước khác sẽ khiến nhập siêu tăng. Giá máy móc, thiết bị từ các nước khác như EU, Mỹ, Nhật hoặc Ấn Độ có chất lượng tốt, giá cao nên chắc chắn sẽ đội thêm vốn vào để nhập được máy móc, thiết bị phục vụ sản xuất.

Thứ 6, đó là do việc nhiều tổ máy của dự án nhiệt điện bắt đầu chạy năm 2015 sẽ khiến Việt Nam phải nhập nhiều hơn các loại than phục vụ sản xuất và duy trì hoạt động của các nhà máy này khi kế hoạch sử dụng than trong nước đang hạn chế khai thác than cho các nhà máy nhiệt điện. Chúng ta sẽ phải mất khoản tiền lớn để nhập khẩu than nguyên liệu phục vụ cho các nhà máy này. Bên cạnh đó, với việc hạn chế xuất khẩu dầu thô, đưa dầu vào phục vụ hoạt động nhà máy lọc dầu Dung Quất sẽ làm giảm giá trị kim ngạch xuất khẩu. Ngược lại, Việt Nam cũng phải nhập khẩu dầu từ các nước Nga, Trung Đông về phục vụ Dung Quất cũng sẽ làm tăng nhập khẩu trong khi dầu thành phẩm chỉ để phục vụ trong nước. Hiện dầu của Dung Quất chỉ đáp ứng 30% thị trường.