Chúng ta thường chú ý nhiều đến các vấn đề thuộc về thể chế quản lý kinh tế, nhưng chính các yếu tố về văn hóa và chiến lược mới tạo ra lợi thế cạnh tranh lâu dài và bền vững cho một nền kinh tế.
(Ảnh minh họa)
Một quốc gia giàu mạnh không thể không có một khát khao giàu mạnh và hạnh phúc của các công dân được thể hiện thành một nền văn hóa đầy khát vọng đua tranh và gây ảnh hưởng với thế giới, mà một phần trong đó được biểu hiện thành văn hóa kinh doanh. Văn hóa kinh doanh gồm có bốn nội dung quan trọng.
Một là phải tạo được khát khao làm giàu cho bản thân và cho đất nước của mọi người dân, sự giàu có và hạnh phúc này phải được đặt trong tương quan so sánh với các nước trong khu vực và trên thế giới, không phải so ta với ta, ta với quá khứ của ta.
Hai là, từ khát khao làm giàu, tinh thần kinh doanh phải tạo ra một xã hội có trọng tri thức kinh doanh, công nghệ, tạo nên một xã hội tri thức kinh doanh.
Ba là, ý thức rằng kinh tế, kinh doanh là góp phần quan trọng cho an ninh và tự chủ của quốc gia; phải đóng vai trò như những người chiến sỹ thời bình cho bảo vệ và phát triển đất nước.
Bốn là, ý thức về đạo đức kinh doanh và trách nhiệm xã hội, trong đó, trách nhiệm xã hội đặc biệt phải được thể hiện ở sự đoàn kết và ủng hộ của cộng đồng doanh nghiệp trong nước, trách nhiệm đối với các vấn đề của thời đại nhất là việc ứng phó với biến đổi khí hậu. Như vậy, chính giáo dục, văn hóa, thể thao, truyền thông, giải trí lại là các ngành có vai trò thúc đẩy mạnh mẽ sự phát triển của nền kinh tế. Sở dĩ một quốc gia nhỏ bé nhưng Israel không những có thể đứng vững trong một vị trí địa chính trị hết sức phức tạp, mà còn có khả năng gây ảnh hưởng mạnh mẽ lên thế giới là vì sức mạnh của văn hóa. Mỗi công dân Israel, mỗi người Do thái đều là nhiều trong một với sự cần cù của nông dân, tính kỷ luật của công nhân, yêu chuộng tri thức, tinh thần kinhd doanh và tinh thần chiến binh.
Các chiến lược tốt nhất có thể được chia thành nhóm ngành có ý nghĩa nền tảng, hấp thu, và phát triển. Nhóm Nền tảng là nông nghiệp và dưỡng sinh (được hiểu là một giải pháp tổng thể nhằm bảo vệ và duy trì sức khỏe, công nghệ dược phẩm phương Đông chỉ là một phần trong đó). Đây là những nhóm ngành Việt Nam vừa có lợi thế, có truyền thống và thế giới đang rất cần với nhu cầu ngày càng cao về lương thực và sức khỏe, cần dịch chuyển sự quan tâm và đầu tư của toàn dân và quốc tế vào phát triển nhóm ngành này. Trong thế giới hiện nay, thực sự là có thể làm giàu, và giàu có một cách bền vững từ nông nghiệp; New Zealand, Úc, Nhật Bản, Israel,... nhiều quốc gia có điều kiện kém Việt Nam nhưng đều là các cường quốc nông nghiệp hàng đầu thế giới.
Nhóm Hấp thu là các yếu tố cơ bản của cỗ máy kinh tế thị trường toàn cầu mà chúng ta yếu kém xưa nay, cần phải nhanh chóng học hỏi và làm chủ một cách khôn ngoan; gồm 3 cặp lĩnh vực trọng yếu: công nghiệp chế biến cao và năng lượng; dịch vụ vận chuyển và cơ sở hạ tầng, thương mại và tài chính. Đây là các ngành, các lĩnh vực được coi là thiết yếu đối với nền kinh tế nhưng Việt Nam chưa có đủ kinh nghiệm và truyền thống thực hiện nên phải học tập, hấp thụ và làm chủ. Cần phải đi ngay lên các phân đoạn cao, vào các công nghệ chọn lọc để tránh việc trở thành bãi thải công nghệ, tránh mắc các bẫy phát triển, bẫy đầu tư và tài trợ, bẫy sát thủ kinh tế.
Đặc biệt, sự lành mạnh và tự chủ về tài chính luôn phải được xác định là điều kiện cơ bản và cần thiết. Nhóm Phát triển là các ngành nghề mà tương lai thế giới cần mà Việt Nam có các nền tảng rất mạnh: gồm có kinh tế tri thức và các loại hình kinh tế dựa trên việc đóng gói và phát triển các đặc trưng của văn hóa Việt Nam. Công nghệ thông tin, công nghệ vật liệu mới, du lịch và dịch vụ theo hướng kinh tế xanh và văn hóa là các lựa chọn cụ thể của nhóm ngành này.
Có thể nói Thế chế quản lý kinh tế là một vấn đề luôn tạo ra sự thảo luận sôi nổi về cơ cấu, vai trò và sự bình đẳng giữa các thành phần kinh tế; vai trò quản lý của nhà nước và hoạt động của các doanh nghiệp nhà nước; chất lượng của các dịch vụ công về luật pháp, chính sách, thủ tục hành chính,... Thế chế phải tạo điều kiện thuận lợi phục vụ phát triển các ngành kinh tế chiến lược mũi nhọn, thúc đẩy sức mạnh của văn hóa kinh doanh, phục vụ nhu cầu phát triển nhanh và bền vững của đất nước, và đồng thời phải tương thích với nền kinh tế của khu vực và thế giới. Trong thế giới hiện nay, cạnh tranh của các quốc gia chính là cạnh tranh của các nền kinh tế với hai tác nhân chính là hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp cùng hiệu quả hỗ trợ doanh nghiệp của Nhà nước.
Thế chế quản lý kinh tế là yếu tố thể biện cho phương pháp tiếp cận có đặc sắc và thông minh hay không; thể chế phải định hướng và tạo điều kiện thuận lợi, thậm chí là chế tài mạnh mẽ để nền kinh tế Việt Nam có thể tổ chức theo 3 mô hình và phương thức tổ chức sản xuất tiên tiến, hiện đại và hiệu quả nhất hiện nay; đó chính là việc tạo nên các cụm ngành quốc gia (National Clustering), hệ sinh thái kinh tế (Ecobusiness System) – tạo ra sự liên kết bền vững, phương pháp sản xuất cộng tác đại chúng (Wikinomics) – tạo ra sức mạnh tổng lực.
Cách tốt nhất là tích hợp cả 3 phương thức trên bằng một mô hình có sự chủ đạo và tập trung của năm yếu tố: thị trường, nhà nước, địa phương, doanh nghiệp, đối tác nước ngoài. Sự tích hợp này sẽ tạo nên các ngành, các lĩnh vực mũi nhọn mà Việt Nam có khả năng cạnh tranh hàng đầu thế giới, sẽ tạo nên các địa bàn, các thành phố chủ đề, các đặc khu kinh tế mở có sức hút lớn với khu vực và thế giới. Để tạo ra đột phá, cần tạo ra các đặc khu mở có tính quốc tế hóa và ASEAN hóa cao với những ưu đãi tối đa về chính sách để thu hút đầu tư từ khu vực và thế giới nhằm phát triển các ngành, các lĩnh vực mằm trong lựa chọn chiến lược tốt nhất của Việt Nam. Các khu vực như Quảng Ninh, Đà Nẵng, Đà Lạt, Phú Quốc, và rất nhiều địa bàn khác đều rất thuật lợi để tạo ra các đặc khu kinh tế mở như vậy.
Một khi có một tư duy chung, một tầm nhìn chung, một niềm tin chung để ứng phó với những mối nguy chung và cùng hướng đến thành công chung; các chiến lược phát triển đúng đắn và các hành động đột phá vượt thoát khỏi những bế tắc, khó khăn, và thách thức sẽ được diễn ra rộng khắp. Sự thay đổi đó có thể đến từ từng người dân, từng doanh nghiệp, từng chuyên gia và học giả kinh tế; đến từ sự thay đổi có hiệu quả của Nhà nước và Chính phủ, từ sức hấp dẫn của Việt Nam để tái thu hút và thu hút mạnh mẽ các nguồn lực hàng đầu của thế giới. Vượt trên hết mọi khó khăn, bộn bề, nhức nhối hiện nay, Việt Nam vẫn có đầy đủ cơ hội và điều kiện để phát triển mạnh mẽ.
Đặng Lê Nguyên Vũ
Dân sinh
Fica
DTiNews
