Kinh tế và môi trường: Cặp đôi không hoàn hảo!

Dưới đây là 10 sự kiện môi trường trong nước nổi bật nhất năm 2013 do Tin môi trường, nhóm các nhà báo chuyên viết về lĩnh vực môi trường bình chọn (kết quả được sắp xếp theo thứ tự thời gian):

Viện Sinh học nhiệt đới công bố phát hiện một hang động nguồn gốc dung nham được xem là dài nhất Đông Nam Á ở tỉnh Đồng Nai. 

Từ tháng 2/2013, các nhà nghiên cứu thuộc Viện Sinh học nhiệt đới, thuộc Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam, và Hội Hang động Berlin - Đức khảo sát 11 hang dung nham với tổng chiều dài 1,8km. Trong đó có hang Dơi, thuộc ấp 8, xã Phú Lộc, huyện Tân Phú. Hang Dơi được ngăn cách bởi sự sụp đổ, đứt gẫy tạo ra hai hang, là hang Dơi 1 và hang Dơi 2. Nơi ghi nhận là rộng nhất của hang Dơi có chiều cao lên tới 4m và chiều rộng 10m. Nhóm khoa học còn phát hiện một số loài dơi trong hang với quần thể lên đến hàng nghìn con, cùng với các loài động vật khác thuộc nhóm nhện, rết, bọ cạp, dế hang, ruồi, động vật có vú giống như chồn. 

Tuy nhiên, điều lo ngại của nhóm nghiên cứu là hiện người địa phương thường xuyên bẫy dơi bằng lưới để ăn, khiến môi trường sống của dơi bị ảnh hưởng, trong khi dơi là động vật cũng góp phần vào việc bắt ruồi muỗi và thụ phấn cây ăn quả. 

Sự việc bắt đầu từ sáng ngày 26/8 chiếc xe tải của Công ty Cổ phần Nicotex Thanh Thái (trụ sở tại xã Cẩm Vân, huyện Cẩm Thủy, tỉnh Thanh Hóa) chở nhiều thùng phuy khỏi công ty. Cho rằng các thùng phuy này chứa phế thải sản xuất thuốc trừ sâu, được công ty chở đi tẩu tán, phi tang vì sắp có đoàn kiểm tra về làm việc, hàng trăm người dân của 2 xã Cẩm Tâm và xã Cẩm Vân (huyện Cẩm Thủy) đã kéo ra đường chặn chiếc xe lại, không cho đưa đi, đồng thời báo cáo sự việc lên cơ quan chức năng.

Những ngày sau đó, cơ quan chức năng cùng với nhân dân ở đây đã đào bới được hơn 843 tấn thuốc trừ sâu độc hại dưới lòng đất trong khuôn viên công ty. Chiều 18/9, phó chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa Nguyễn Đức Quyền đã ký quyết định xử phạt Công ty cổ phần Nicotex Thanh Thái hơn 420 triệu đồng vì đã có hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường và tỉnh tạm đình chỉ hoạt động sản xuất, kinh doanh của Nicotex Thanh Thái để khắc phục hậu quả ô nhiễm môi trường do công ty này gây ra.

Tuy nhiên cho đến nay, CTCP NICOTEX Thanh Thái vẫn chưa hợp tác thống nhất với bên xử lý môi trường nên vẫn chưa khai quật và xử lý hóa chất đúng tiến độ. UBND tỉnh Thanh Hóa lên tiếng nếu công ty này không thực hiện theo đúng tiến độ, tổ giám sát kỹ thuật báo cáo Chủ tịch UBND tỉnh ra quyết định cưỡng chế theo quy định của pháp luật.

Qua gần 3 năm (từ năm 2011-2013) với nhiều cuộc khảo sát, nghiên cứu, hội thảo và tranh luận của nhiều bên, cuối cùng đã tìm ra hướng đi cho 2 dự án Thủy điện Đồng Nai 6 và 6A. 

 

Sau khi có báo cáo số 142/BC-BTNMT, ngày 30 tháng 8 năm 2013, của Bộ Tài nguyên và Môi trường, Thủ tướng Chính phủ đã có chỉ đạo tại văn bản số 7958/VPCP-KTN ngày 23 tháng 9 năm 2013 về hại dự án này.

Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Công Thương đã loại hai dự án thủy điện ra này khỏi qui hoạch. Điều này đã nhận được nhiều ý kiến đồng tình từ phía nhân dân cũng như trong giới khoa học.

Ngày 23/10, Giám đốc Ban quản lý Khu bảo tồn Sao La tỉnh Thừa Thiên - Huế, Lê Ngọc Tuấn cho biết: Cán bộ Khu bảo tồn Sao La vừa phát hiện được hình ảnh của loại mang lớn (tên khoa học là Muntiacus vuquangensis) - loài thú quý hiếm đang sống ngoài tự nhiên ở Khu bảo tồn Sao La. 

Trước đó, các loài động vật quý hiếm như: Thỏ vằn, voọc chà vá chân nâu, trĩ sao… cũng được phát hiện tại khu bảo tồn này. Hiện nay, Quỹ Quốc tế Bảo vệ Thiên nhiên (WWF) đang giúp đỡ Ban quản lý Khu bảo tồn Sao La Thừa Thiên - Huế thực hiện các hoạt động tuần tra bảo vệ rừng, đặt các bẫy ảnh trong khu bảo tồn nhằm nỗ lực tìm kiếm loại mang lớn này.

Ngày 2/11, Phó Chủ nhiệm khoa Sinh trường  ĐH Đà Lạt - Thạc sĩ Lương Văn Dũng công bố, đã phát hiện một quần thể cây Trà Mi Krempf tại Hòn Giao, tỉnh Khánh Hòa.

Qua so sánh mẫu thu được và mẫu chuẩn có số hiệu P00700354 (Type), nhóm nghiên cứu xác định đây là loài trà hoa Krempf, có tên khoa học là Camellia Krempfii (Gagnep.) Sealy. Nhóm nghiên cứu phát hiện ra hoa Trà Mi Krempf trên đỉnh Hòn Giao nói trên gồm nhà khoa học Lương Văn Dũng của Trường Đại học Đà Lạt và hai cán bộ của VQG Bidoup Núi Bà là Phạm Hữu Nhân và Trương Quang Cường.

Hoa Trà Mi Krempf được phát hiện ở độ cao khoảng 800m, trong kiểu rừng kín thường xanh, có số lượng cá thể tương đối nhiều. Đây là loài tiểu mộc cao 5-8m, lá có phiến hình thon dài, đáy lá hình tim giống lá cây hải đường, hoa có màu đỏ gạch, đường kính 5,5 - 7cm; quả hình cầu dẹt, đường kính 6 - 6,5cm.

Vào lúc 7 giờ 30 ngày 18/11, bờ moong chứa nước (để lọc titan) của CTCP đầu tư khoáng sản và thương mại Bình Thuận ở xã Thuận Quý, huyện Hàm Thuận Nam, Bình Thuận đã bị vỡ. Tại hiện trường, bùn đỏ tràn qua mặt đường, đổ vào rừng phi lao phòng hộ ven biển, các Resort gần đó và tràn xuống biển. Toàn bộ tuyến giao thông nối Phan Thiết, qua huyện Hàm Thuận Nam với thị xã La Gi (đường ven biển qua Kê Gà) bị tắc nghẽn.

Đây không phải là lần đầu vỡ bờ moong trong khu vực khai thác titan ở Bình Thuận. Theo một cán bộ tỉnh Bình Thuận, mỗi lần vỡ bờ moong đều ít nhiều ảnh hưởng đến môi trường xung quanh vì trong titan có chất phóng xạ. Các nhà chức trách đã chỉ đạo chủ đầu tư phải chịu trách nhiêm giải quyết và khắc phục hậu quả. Tuy nhiên liệu có lần vỡ bờ moong khai thác titan nữa hay không vẫn là một sự lo ngại rất lớn? 

Từ năm 2005 cho đến nay, công ty Hào Dương đã bị các cơ quan chức năng phát hiện, xử phạt hành chính nhiều về hành vi xả thải nước độc hại ra môi trường nhưng công ty này vẫn tiếp tục tái phạm.

Ngày 26/10/2013, Cục Cảnh sát phòng chống tội phạm về Môi trường tại TP.HCM (C49) lại phát hiện và bắt quả tang Công ty cổ phần thuộc da Hào Dương tiếp tục xả nước thải trực tiếp ra sông Đồng Điền. 

Ngày 20/11/2013 Ông Lê Mạnh Hà, Phó chủ tịch UBND TP.HCM đã ký quyết định tạm thời đình chỉ hoạt động đối với Công ty cổ phần thuộc da Hào Dương cho đến khi công ty này thực hiên xong các biện pháp bảo vệ môi trường. 

Tuy nhiên sáng 3/12, C49 tiếp tục bất ngờ tổ chức khám nghiệm hiện trường và khai quật các đường ống xả thải ngầm của công ty này. Kết quả kiểm định cho thấy nhiều chỉ tiêu trong cả ba mẫu nước lấy được tại hiện trường đều vượt quy chuẩn từ hàng chục đến hàng trăm lần, trong đó có cả kim loại nặng, độc hại như Crôm. 

Sáng 29/11, Quốc hội đã thông qua Luật Đất đai (sửa đổi) với 89,96% tổng số đại biểu tán thành. Luật này quy định thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh để phát triển kinh tế - xã hội, và mục đích quốc gia công cộng.

Trước khi tiến hành biểu quyết, Quốc hội đã nghe báo cáo giải trình, tiếp thu ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội - Nguyễn Văn Giàu trình bày. Bên cạnh đó, cơ quan thẩm tra, cơ quan soạn thảo cũng đã tổ chức nhiều hội nghị, hội thảo để lấy ý kiến từ các tổ chức, cá nhân, các ngành, các cấp, các địa phương và những đối tượng chịu sự tác động của luật. 

Luật Đất đai (sửa đổi) quy định chi tiết về trình tự, thủ tục cưỡng chế để áp dụng thống nhất trong cả nước. Việc điều chỉnh khung giá đất, bảng giá đất theo biến động thị trường cũng được bổ sung vào Luật.

Trong 2 ngày 23, 24-12/2013, Chính phủ đã tổ chức Hội nghị trực tuyến với các địa phương nhằm triển khai Nghị quyết của Quốc hội về nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội và dự toán ngân sách Nhà nước năm 2014 dưới sự chủ trì của Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng. 

Tại hội nghị, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng cho biết: hiện nay cả nước có tổng cộng 10,5 triệu ha rừng tự nhiên. Trong đó có 2 triệu ha rừng đặc dụng, 4 triệu ha rừng phòng hộ - đây là diện tích rừng cấm khai thác, còn lại 4,5 triệu ha rừng tự nhiên cho khai thác có kế hoạch. Đặc biệt Thủ tướng nhấn mạnh, trong năm 2014 sẽ kiên quyết đóng cửa rừng tự nhiên, không cho khai thác để rừng phục hồi.

Đề án ứng phó biến đổi khí hậu của Bộ Tài nguyên và Môi trường cũng đặt mục tiêu đến năm 2020 Việt Nam sẽ nâng độ che phủ rừng lên 45%, ổn định diện tích rừng đặc dụng trên 2 triệu ha, phục hồi 0,62 triệu ha rừng tự nhiên, trồng thêm 250.000 ha và tái sinh tự nhiên 750.000 ha rừng phòng hộ, rừng đặc dụng, cải tạo 350.000 ha rừng tự nhiên nghèo.

Ngày 25/12, Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai đã yêu cầu Công ty cổ phần trồng rừng Công nghiệp Gia Lai (thuộc Tập đoàn Hoàng Anh Gia Lai)  dừng ngay việc chặt bỏ cây cao su, giữ nguyên hiện trường và dừng ngay việc trồng mía trên diện tích gần 200 ha đất được giao để trồng cao su tại xã Pờ Tó, huyện Ia Pa (Gia Lai). 

Trước đó, năm 2008, UBND tỉnh Gia Lai đã thu hồi hơn 1.500 ha đất rừng nghèo thuộc các tiểu khu 1149, 1150, 1152, 1156 nằm ở địa phận xã Pờ Tó, huyện Ia Pa (thuộc lâm phần quản lý của Ban quản lý Rừng phòng hộ Ayun Pa), giao cho Công ty cổ phần Hoàng Anh Gia Lai quản lý; sau đó, diện tích rừng này tiếp tục được giao cho Công ty cổ phần trồng rừng Công nghiệp Gia Lai (cùng thuộc Tập đoàn Hoàng Anh Gia Lai) quản lý và tiến hành trồng cao su.

Việc phá bỏ cây cao su chuyển sang trồng mía nói trên của Công ty cổ phần trồng rừng Công nghiệp Gia Lai không thông báo cũng như không được sự cho phép của UBND tỉnh Gia Lai.

Hiện tại dư luận đang nóng lòng chờ sự phán quyết của tỉnh Gia Lai về cú qua mặt “ngoạn mục” này. Chủ trương chuyển đổi 50 ngàn ha rừng nghèo sang trồng cây cao su là một chủ trương lớn của Chính phủ, vì vậy rất cần sự cứng rắn đối với những trường hợp cố ý làm sai của doanh nghiệp.