Giá phân bón cao kỷ lục tác động ra sao đến nền kinh tế toàn cầu?

Giá các loại phân bón cao kỷ lục

Giá nguyên liệu thô để sản xuất phân bón đồng loạt tăng 30% kể từ đầu năm và hiện đã vượt mức cao nhất được thiết lập trong cuộc khủng hoảng lương thực và năng lượng năm 2008, theo nhà tư vấn hàng hóa Anh CRU.

Nga và Ukraine là hai trong những nhà sản xuất nông sản quan trọng nhất trên thế giới, thuộc số ít các quốc gia trên thị trường thực phẩm và phân bón toàn cầu có nguồn cung có thể xuất khẩu.

Theo Tổ chức Nông lương Liên Hợp Quốc, năm 2021, Nga là nhà xuất khẩu phân đạm hàng đầu thế giới và là nhà cung cấp lớn thứ 2 về phân kali và phân lân.

Ông Chris Lawson - Trưởng phụ trách lĩnh vực phân bón tại CRU - cho biết thương mại giữa Nga và phần còn lại của thế giới vẫn tiếp diễn, song đã bị gián đoạn nghiêm trọng khi các nhà nhập khẩu và các hãng tàu xa lánh Nga sau chiến sự tại Ukraine.

Việc Nga, quốc gia chiếm khoảng 14% xuất khẩu phân bón toàn cầu, tạm ngừng xuất khẩu phân bón được cho là sẽ gây ra hiệu ứng domino trên thị trường lương thực toàn cầu.

"Hơn nữa, giá khí đốt - nguyên liệu đầu vào quan trọng để sản xuất phân bón - tăng cao đã dẫn đến việc hạn chế sản xuất ở các khu vực như châu Âu. Điều này khiến nguồn cung thị trường vốn đã hạn hẹp càng thêm thắt chặt", Lawson nói.

Trong khi đó, các lệnh trừng phạt nhằm vào đồng minh của Nga là Belarus cũng có tác động đáng kể đối với thị trường phân kali, bởi Nga và Belarus chiếm tổng cộng 40% lượng giao dịch phân kali trên toàn cầu hàng năm.

"Kể từ đầu năm 2020, giá phân đạm đã tăng gấp 4 lần, trong khi giá phân lân và kali tăng gấp 3 lần", ông Lawson giải thích.

"Mặc dù nông dân ở các thị trường phát triển được hưởng lợi nhờ giá nông sản cao, giúp bù đắp một phần giá đầu vào cao, song sự phá hủy nhu cầu đang ngày càng tăng do giá cao và nguồn cung thiếu hụt", ông cho biết.

Các nền kinh tế trên khắp thế giới đã và đang đối phó với tình trạng lạm phát cao trong lịch sử phần lớn do giá lương thực và giá năng lượng tăng vọt. Chỉ số Lương thực và Nông nghiệp của Liên Hợp Quốc cho thấy giá lương thực đang ở mức cao nhất mọi thời đại. Ông Lawson cho rằng tình trạng thiếu hụt phân bón kéo dài sẽ tác động đến năng suất canh tác trong dài hạn.

"Với tình trạng thị trường ngũ cốc và dầu hạt eo hẹp và tầm quan trọng của 2 thị trường Nga và Ukraine, lạm phát giá lương thực đang là rủi ro ngày càng rõ rệt", ông cho biết thêm.

Trước mối đe dọa nguồn cung sụt giảm từ Nga và Belarus, giá phân bón đã phải đối mặt với áp lực tăng do gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu, Trung Quốc cấm xuất khẩu và cuộc đình công ở Canada.

"Hậu quả nghiêm trọng"

Trong khi phần lớn trọng tâm của các cuộc thảo luận xoay quanh vấn đề giá năng lượng tăng đột biến sau chiến sự ở Ukraine thì cú sốc cung đối với phân bón, lúa mì và các loại ngũ cốc khác dự kiến sẽ khiến vấn đề thêm phức tạp.

Trong một báo cáo hồi đầu tháng, Giám đốc Barclays tại Anh và nhà kinh tế cao cấp châu Âu Fabrice Montagné cùng Trưởng bộ phận nghiên cứu kinh tế Christian Keller cho rằng "quy mô và cường độ của cú sốc cung này có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng hơn những đợt tăng giá hàng hóa trước đó, do áp lực lạm phát ngày càng lớn".

"Những khó khăn về vận chuyển và giao thông lại lặp lại và quan trọng hơn là tác động của các lệnh trừng phạt Nga đối với nguồn cung toàn cầu đã khiến thị trường thắt chặt hơn, giống như cuộc khủng hoảng lương thực toàn cầu năm 2008", báo cáo cho biết.

Giá lương thực trên toàn cầu tăng nhanh trong năm 2007 và trong quý I/2008 đã gây ra bất ổn kinh tế, chính trị và xã hội ở cả các nền kinh tế phát triển lẫn mới nổi.

Về tác động, theo Barclays, sẽ xảy ra không đồng đều ở hầu hết các nền kinh tế mới nổi. Song điều đó không có nghĩa các nền kinh tế phát triển và nhà đầu tư sẽ không bị ảnh hưởng. Các lệnh trừng phạt của Nga và phương Tây chắc chắn sẽ làm giảm nguồn cung năng lượng, ngũ cốc và phân bón.

Trong một lưu ý cuối tuần trước, ông John LaForge - Giám đốc mảng bất động sản toàn cầu của Wells Fargo và Chiến lược gia toàn cầu Gary Schlossberg - cho biết với sức nặng của nguồn cung từ Nga, các quốc gia khác sẽ chỉ có thể lấp đầy "một phần" khoảng trống nguồn cung toàn cầu.

Wells Fargo dự báo tác động đối với lương thực sẽ diễn ra trên toàn cầu, đặc biệt đối với một số quốc gia mới nổi, vấn đề sẽ trở nên rắc rối. "Nhìn chung, các cuộc chiến tranh hàng hóa hiện nay sẽ dẫn đến lạm phát cao hơn và dai dẳng hơn trên khắp thế giới, bao gồm cả ở Mỹ", Wells Fargo cho biết.

Tuy nhiên, theo ngân hàng Mỹ, nền kinh tế Mỹ khó xảy ra suy thoái bởi khối lượng thương mại với Nga thấp khiến Mỹ có vị thế kinh tế tương đối mạnh hơn.