Điều tra, xử lý mạnh tay sai phạm bán hàng đa cấp

Theo Cục Quản lý cạnh tranh (QLCT), từ 21/3/2016, Bộ trưởng Bộ Công Thương đã ký Quyết định số 1052/QĐ-BCT thành lập Đoàn kiểm tra việc chấp hành pháp luật về bán hàng đa cấp đối với 07 doanh nghiệp, bao gồm: Công ty TNHH Amway Việt Nam, Công ty TNHH Unicity Marketing, Công ty TNHH Thiên Ngọc Minh Uy, Công ty Cổ phần Liên minh Tiêu dùng Việt Nam, Công ty Cổ phần Liên kết Tri thức, Công ty Cổ phần Tập đoàn Liên kết Việt Nam và Công ty TNHH Nhượng quyền thương mại Thăng Long. Thành phần Đoàn kiểm tra bao gồm đại diện Cục QLCT, Cục Quản lý thị trường và Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về kinh tế và tham nhũng (C46).

Theo đó, Bộ Công Thương (Bộ CT) đã chính thức có kết luận kiểm tra tại 4 doanh nghiệp thuộc danh sách sau.

Với các doanh nghiệp này, tùy theo tính chất của hành vi có dấu hiệu vi phạm, Bộ CT đã chuyển cho các cơ quan liên quan để xử lý, hoặc tiến hành điều tra để xử lý, theo thẩm quyền. Riêng đối với các hành vi có dấu hiệu vi phạm các quy định về quản lý hoạt động bán hàng đa cấp, Bộ CT đã chỉ đạo Cục QLCT triển khai ngay quy trình xử lý theo quy định của Luật Cạnh tranh. Kết quả xử lý sẽ sớm được công bố công khai.

Phát hiện hàng loạt sai phạm nghiêm trọng

Tại Công ty Cổ phần Liên kết tri thức (K-Link), Đoàn kiểm tra phát hiện một số hợp đồng bán hàng đa cấp của công ty ký với nhà phân phối không điền đầy đủ các thông tin theo quy định. Nhiều nhà phân phối có địa chỉ ghi trên CMND tại một địa phương nhưng hoạt động kinh doanh tại một địa phương khác.

Công ty K-Link cũng đã không cung cấp được bằng chứng về việc đã gửi Báo cáo định kỳ 6 tháng đầu năm 2015 đến các Sở Công Thương Bạc Liêu và Đà Nẵng; Báo cáo định kỳ năm 2015 đến Sở Công Thương Tây Ninh, nơi công ty có hoạt động bán hàng đa cấp.

Cũng theo đoàn kiểm tra, thực trạng hoạt động tại công ty cho thấy các khoản khuyến mại dành cho nhà phân phối được pháp luật về thuế coi là chi phí dành cho hoạt động xúc tiến thương mại và bị khống chế mức trần chi phí 15%. Trong khi đó, theo quy định, các khoản khuyến mại này là một phần trong “hoa hồng, tiền thưởng và lợi ích kinh tế khác” dành cho nhà phân phối. Vì vậy, đoàn kiểm tra kiến nghị cần có sự đồng bộ giữa pháp luật về quản lý hoạt động bán hàng đa cấp và pháp luật về thuế để tránh việc hiểu và áp dụng khác nhau. Công ty không kê khai đầy đủ thông tin về số lượng hàng bán và số tiền mua hàng thu từ từng nhà phân phối. Hành vi này có dấu hiệu vi phạm quy định của pháp luật về thuế.

Tại Công ty TNHH Nhượng quyền Thương mại Thăng Long, kết quả kiểm tra cho thấy công ty này có hàng loạt các vi phạm như: Ký hợp đồng tham gia bán hàng đa cấp không theo mẫu hợp đồng đã được sửa đổi. Công ty đã tiến hành ký nhiều hợp đồng với cùng một nhà phân phối và cho phép một nhà phân phối có nhiều mã số.

Công ty đã không xuất trình được bằng chứng chứng minh rằng đã thực hiện thủ tục thông báo tới các Sở Công Thương Bắc Ninh, Vĩnh Phúc đối với lần sửa đổi, bổ sung thứ 4 và tới các Sở Công Thương Thái Bình, Phú Thọ, Đồng Nai, Vĩnh Phúc đối với lần sửa đổi, bổ sung thứ 5 của Giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp.

Công ty này cũng đã thừa nhận chưa giám sát hết toàn bộ hoạt động của các nhà phân phối (hoạt động dưới vai trò đại lý ký gửi hàng hóa) ở các thị trường, dẫn tới việc các nhà phân phối này chưa tuân thủ quy tắc hoạt động của Công ty.

Đáng chú ý, nội dung quảng cáo của 2 sản phẩm Thực phẩm bảo vệ sức khỏe Thymo-Zin và Thực phẩm chức năng Viên nén bao phim Thymo Plus tại cuốn Cẩm nang khởi nghiệp phát cho nhà phân phối và trang thông tin điện tử chưa được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt và có nhiều điểm sai lệch về thành phần, công dụng so với xác nhận công bố phù hợp quy định an toàn thực phẩm và nhãn đã được Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế cấp.

Nội dung quảng cáo đối với 8 sản phẩm thực phẩm chức năng và bảo vệ sức khỏe chưa được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt và mẫu nhãn lưu hành không đúng với mẫu nhãn trong Giấy xác nhận phù hợp quy định an toàn thực phẩm.

Quá trình kiểm tra phát hiện nhà phân phối có mua hàng và được nhận hoa hồng nhưng không nằm trong danh sách những nhà phân phối mua hàng và hưởng hoa hồng được công ty cung cấp cho đoàn kiểm tra. Công ty kê khai và ghi nhận doanh thu thấp hơn số liệu do đại lý cung cấp khoảng 34 tỷ đồng. Các hành vi này có dấu hiệu huy động tiền từ nhà phân phối, gian lận, vi phạm quy định của pháp luật về thuế.

Công ty báo cáo không nhận gửi lại hàng dưới bất kỳ hình thức nào nhưng trong quá trình làm việc với một số đại lý và nhà phân phối của công ty, đoàn kiểm tra phát hiện có nhiều phiếu lấy hàng thể hiện “Phiếu này dùng để lấy hàng tại nơi mà NPP gửi hàng” có đóng dấu của công ty. Theo giải thích của công ty, các phiếu lấy hàng có đóng dấu công ty như phát hiện của đoàn kiểm tra là do các đại lý "tự phát hành" và "đăng ký với công ty để in hộ". Đoàn kiểm tra nhận định việc công ty in và đóng dấu xác nhận lên các phiếu gửi hàng chứng tỏ công ty biết và đồng ý với hành vi này của đại lý. Vì vậy, công ty phải có trách nhiệm trong việc theo dõi lượng hàng gửi tại các đại lý và giải quyết thỏa đáng quyền lợi của nhà phân phối trong trường hợp phát sinh tranh chấp giữa nhà phân phối và đại lý.

Một số nhà phân phối có địa chỉ tại các địa phương Công ty Thăng Long chưa hoàn thành thủ tục thông báo hoạt động bán hàng đa cấp. Tuy nhiên, có thể xảy ra tình huống nhà phân phối có địa chỉ ghi trên CMND tại một địa phương nhưng hoạt động kinh doanh tại một địa phương khác. Vì vậy, đoàn kiểm tra yêu cầu công ty áp dụng các biện pháp để quản lý phạm vi hoạt động của nhà phân phối, bảo đảm báo cáo chính xác phạm vi hoạt động của nhà phân phối tới các cơ quan quản lý.

Tại Công ty Cổ phần Liên minh tiêu dùng Việt Nam, kết quả kiểm tra cho thấy công ty này đã sử dụng một số hợp đồng không đúng với mẫu đã đăng ký với Cục QLCT để ký kết với nhà phân phối, không điền đầy đủ thông tin nhà phân phối theo quy định, ký hợp đồng với người nước ngoài khi họ chưa có giấy phép lao động tại Việt Nam.

Công ty này đã cho phép một nhà phân phối có nhiều hơn một mã kinh doanh trên hệ thống.

Công ty cũng đã có hàng loạt sai phạm khác như: Không thực hiện thủ tục thông báo tới các Sở Công Thương đối với lần sửa đổi, bổ sung thứ 3 của Giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp. Công ty đã thực hiện báo cáo định kỳ 6 tháng cuối năm 2015 đến 40 Sở Công Thương và Cục QLCT. Tuy nhiên, các báo cáo này được thực hiện không đúng thời hạn, chủ yếu thực hiện vào tháng 3 năm 2016.

Công ty chưa thực hiện đào tạo và cấp chứng chỉ đào tạo cơ bản về bán hàng đa cấp theo quy định cho toàn bộ các nhà phân phối đã ký hợp đồng và thực hiện việc bán hàng đa cấp cho công ty. Công ty khấu trừ thuế thu nhập cá nhân của người tham gia bán hàng đa cấp không đúng với thực tế hoa hồng đã chi trả cho người tham gia.

Công ty có dấu hiệu báo cáo không đầy đủ về tình trạng tồn kho. Qua kiểm tra tài liệu lưu hành một số sản phẩm phát hiện thấy Công ty có dấu hiệu vi phạm quy định về ghi nhãn sản phẩm và lưu thông hàng hóa chưa đủ điều kiện trên thị trường.

Kiểm tra trang thông tin điện tử tại địa chỉ của công ty cho thấy, một số nội dung chưa phù hợp về quản lý hoạt động thương mại điện tử. Trong đó có vi phạm như, cho phép người dùng đặt mua hàng hóa đã đăng ký chấm dứt kinh doanh theo phương thức đa cấp trong khi các sản phẩm thực phẩm đăng tải trên website không tuân thủ quy định về thông tin mô tả sản phẩm.

Kiểm tra xác suất theo thống kê của công ty, đoàn kiểm tra phát hiện một số nhà phân phối có phát sinh doanh số trên thực tế nhưng không được ghi nhận vào doanh thu của công ty. Hành vi này cho thấy, công ty có dấu hiệu không kê khai đầy đủ doanh thu, sử dụng hóa đơn, chứng từ không phù hợp, vi phạm quy định pháp luật về thuế.

Tại công ty Cổ phần Tập đoàn Liên kết Việt Nam (Công ty Vinalink), kết quả kiểm tra cho thấy: Công ty đăng ký sửa đổi bổ sung Chương trình trả thưởng nhưng không đăng ký sửa đổi bổ sung chương trình đào tạo kèm theo. Website của Công ty là website thương mại điện tử bán hàng nhưng chưa được thông báo với cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền theo quy định. Trên website này, một số sản phẩm không có thông tin hoặc thông tin không chính xác như mô tả trong giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp.

Công ty cung cấp 11 bộ hồ sơ của các nhà phân phối có doanh số cao nhất và thu nhập cao nhất năm 2014 và 2015, trong đó có 7 người mua hàng qua điện thoại nên không có ký nhận hàng trên hóa đơn. Công ty đã liên hệ và có giấy xác nhận của các nhà phân phối khẳng định có đặt mua hàng qua điện thoại và đã nhận đủ hàng, vì nhà xa nên chưa ký nhận trên hóa đơn. Đoàn kiểm tra đã đề nghị công ty tuân thủ đầy đủ các quy định của pháp luật về thuế trong việc lập và lưu trữ chứng từ kế toán.

Sẽ tiếp tục kiểm tra cho tới khi các đơn khiếu nại được làm rõ

Đối với các công ty khác, đoàn kiểm tra vẫn đang tiếp tục tiến hành kiểm tra.

Trong đó, tại Công ty TNHH Thiên Ngọc Minh Uy, trong thời gian tiến hành kiểm tra, Bộ CT đã nhận được nhiều khiếu nại của người tham gia bán hàng đa cấp đối với Công ty TNHH Thiên Ngọc Minh Uy. Để bảo đảm quyền lợi của người tham gia bán hàng đa cấp, Bộ CT chỉ đạo Đoàn kiểm tra một mặt vẫn thực hiện kiểm tra theo quy định, mặt khác phải tiến hành xem xét và yêu cầu Công ty giải trình, xử lý từng khiếu nại mà Bộ CT nhận được. Công việc này vẫn đang được tiến hành và sẽ chỉ kết thúc cho tới khi tất cả các đơn khiếu nại đều đã được làm rõ.

Do quá trình kiểm tra Công ty TNHH Thiên Ngọc Minh Uy đã đi vào giai đoạn cuối (hiện chỉ còn tập trung làm rõ một số khiếu nại mà Bộ CT mới nhận được trong thời gian gần đây), đoàn kiểm tra sẽ sớm có báo cáo kết quả kiểm tra lên Bộ CT. Ngay sau khi có kết luận kiểm tra Công ty TNHH Thiên Ngọc Minh Uy, Bộ CT sẽ cung cấp công khai nội dung kết luận kiểm tra trên các phương tiện thông tin đại chúng.

Việc ban hành kết luận kiểm tra đối với Công ty TNHH Thiên Ngọc Minh Uy nói riêng và các công ty khác trong đợt kiểm tra này nói chung không ảnh hưởng tới quyền của người tham gia bán hàng đa cấp trong việc tiếp tục đưa ra các yêu cầu trả lại hàng đối với các Công ty này.

Tại Công ty TNHH Amway Việt Nam, theo kế hoạch, đoàn kiểm tra sẽ tiến hành kiểm tra Công ty TNHH Amway Việt Nam từ ngày 18/7/2016. Sau khi có báo cáo kết quả kiểm tra, Bộ CT sẽ ban hành kết luận kiểm tra và cung cấp công khai nội dung kết luận kiểm tra trên các phương tiện thông tin đại chúng.

Tại Công ty TNHH Unicity Marketing Việt Nam, ngày 27/5/2016, Cục QLCT đã tiến hành kiểm tra và ban hành xử phạt công ty về một số hành vi vi phạm pháp luật về quản lý hoạt động bán hàng đa cấp với số tiền phạt là 110 triệu đồng. Nội dung xử phạt Công ty TNHH Unicity Marketing đã được công bố công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng.

Kể từ khi Công ty TNHH Unicity Marketing bị xử phạt, Bộ CT chưa nhận được thêm khiếu nại nào của người tham gia bán hàng đa cấp đối với Công ty này. Xuất phát từ đây, Bộ CT đã quyết định đưa Công ty TNHH Unicity Marketing ra khỏi diện kiểm tra.

Phương Dung