Điểm mặt sai phạm tại dự án nghìn tỷ đồng thua lỗ khiến hàng loạt sếp ngành thép "ngã ngựa"

Như tin đã đưa, ngày 18/4, Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an đã ra Quyết định khởi tố vụ án hình sự về tội “Vi phạm quy định về đầu tư công trình xây dựng gây hậu quả nghiêm trọng” và tội “Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí” xảy ra tại Dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 - Công ty TISCO.

Đồng thời, cơ quan cảnh sát điều tra đã ra các Quyết định khởi tố bị can, Lệnh bắt bị can để tạm giam và Lệnh khám xét người, nơi ở, nơi làm việc đối với 5 đối tượng, bao gồm cả nguyên nguyên Chủ tịch Hội đồng quản trị Tổng Công ty Thép Việt Nam và nguyên Tổng Giám đốc Tổng Công ty Thép Việt Nam cùng hàng loạt lãnh đạo cũ của TISCO.

Ngày 19/4/2019, Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao đã phê chuẩn các Quyết định khởi tố bị can, Lệnh bắt bị can để tạm giam, Lệnh khám xét đối với các bị can. Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an đang tập trung lực lượng, tiến hành điều tra mở rộng vụ án và xác minh thu hồi tài sản bị thiệt hại.

Liên quan tới những sai phạm tại dự án mở rộng giai đoạn 2 của TISCO, hồi đầu tháng 3 vừa qua, Cơ quan thanh tra Chính phủ công bố kết luật về dự án mở rộng giai đoạn 2 Tổng công ty Gang thép Thái Nguyên.

Theo đó, yêu cầu TISCO rà soát lại toàn bộ hợp đồng đã ký với tổng thầu là Tập đoàn xây lắp luyện kim Trung Quốc (MCC) để khởi kiện theo quy định pháp luật; đồng thời chuyển kết luận thanh tra sang Ủy ban Kiểm tra Trung ương để xem xét, xử lý theo thẩm quyền đối với cán bộ, đảng viên thuộc diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý có liên quan đến khuyết điểm, sai phạm nêu tại kết luận thanh tra.

Thanh tra Chính phủ đã kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo Bộ Công an khẩn trương điều tra những sai phạm có dấu hiệu hình sự xảy ra tại dự án này.

Theo kết luận thanh tra, tháng 4/2005, Thủ tướng Chính đồng ý chủ trương cho TISCO đầu tư dự án công suất sản xuất phôi thép từ 250.000 tấn lên 750.000 tấn/năm. Đến tháng 8/2012, trên cơ sở báo cáo của TISCO, Tổng công ty Thép Việt Nam (VNS) có văn bản gửi Bộ Công thương và bộ này đã báo cáo Thủ tướng đề nghị điều chỉnh tổng mức đầu tư dự án từ hơn 3.800 tỷ đồng lên hơn 8.100 tỷ đồng.

Đến tháng 11/2012, Văn phòng Chính phủ có văn bản thông báo ý kiến của phó thủ tướng giao Bộ Công thương tiếp thu ý kiến của các bộ, ngành về đề nghị tăng tổng mức đầu tư dự án…Đến tháng 5/2013, Chủ tịch HĐQT TISCO ký quyết định phê duyệt điều chỉnh tổng mức đầu tư dự án tăng thêm hơn 4.200 tỷ đồng, thời gian thực hiện đến hết năm 2014 đi vào hoạt động.

Thanh tra Chính phủ cho rằng việc điều chỉnh, tăng tổng mức đầu tư tăng thêm 4.200 tỷ đồng là thiếu cơ sở pháp lý, ảnh hưởng hiệu quả dự án. Mặt khác, thực tế dự án này đã kéo dài, chậm tiến độ trên 10 năm, đã tạm dừng thi công từ năm 2013 đến nay.

Mặc dù tổng mức đầu tư của dự án đã tăng nhưng toàn bộ các hạng mục chính chưa hoàn thành. Nhà thầu là Công ty Tập đoàn xây lắp luyện kim Trung Quốc chưa chuyển đủ thiết bị theo danh mục, tình trạng máy móc thiết bị hư hỏng, sai khác về xuất xứ, thông số kỹ thuật làm ảnh hưởng đến tiến độ, chất lượng dự án.

Vẫn theo kết luận của Thanh tra Chính phủ, tổng giá trị thanh toán tính đến 31/12/2016 của dự án này gần 4.500 tỷ đồng, trong đó chi phí thiết bị hơn 2.100 tỷ đồng, chi phí xây dựng gần 1.000 tỷ... Tổng dư nợ gốc, lãi vay ngân hàng phải trả của dự án là 3.900 tỷ đồng.

Đáng chú ý, kết luận thanh tra cũng chỉ rõ, Văn phòng Chính phủ có 2 văn bản trình phó thủ tướng và thông báo ý kiến của phó thủ tướng, trong đó có nội dung đồng ý TISCO thanh toán các khoản chi phí trả cho MCC (vật tư và thiết bị hư hỏng bởi gỉ sét, lão hóa do để lưu kho bãi lâu ngày...)….không đúng với hợp đồng EPC, quy định pháp luật về đầu tư.

Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo cơ quan điều tra vào cuộc làm rõ, trong đó có sai phạm liên quan đến việc tổng giám đốc TISCO và một số cán bộ ký hợp đồng, văn bản tiếp nhận nhiều loại máy móc, thiết bị không đúng chủng loại, thông số kỹ thuật; phê duyệt và thanh toán nhiều khoản tiền cho nhà thầu vi phạm quy định.

Trên thực tế, hoạt động của TISCO trong thời gian gần đây cũng gặp nhiều khó khăn. Tài liệu trước kỳ ĐHCĐ diễn ra mới đây cho thấy, theo số liệu của Ban kiểm soát, khả năng thanh toán hiện hành của công ty năm 2018 bằng 0,7 lần cho thấy công ty đang trong tình trạng tài chính đặc biệt khó khăn, có khả năng không hoàn thành các khoản nợ khi đến hạn.

Trong bản đánh giá kết quả hoạt động của năm 2019, TISCO thừa nhận việc SCIC rút 1.000 tỷ đồng ra khỏi TISCO vào cuối tháng 4/2017 đã làm cho các chỉ tiêu tài chính xấu đi, các ngân hàng cho vay vốn ngắn hạn phục vụ sản xuất kinh doanh đã đánh giá khả năng tài chính của TISCO thấp.

Mặt khác do dự án chưa có hướng giải quyết nên các ngân hàng đã giảm hạn mức cho vay, đồng thời đồng loạt tăng lãi suất lên 8%/năm làm cho TISCO khó khăn trong cân đối dòng tiền phục vụ sản xuất, chi phí tài chính cao. Đến đầu năm 2019, tình hình tài chính của Tisco lâm vào tình trạng cực kỳ khó khăn, nguy cơ khủng hoảng tài chính dẫn đến phá sản đang hiện hữu nếu không có sự giải cứu kịp thời của Chính phủ, các ngân hàng và các cấp có thẩm quyền.

Tình hình tài chính cũng không mấy khả quan, hệ số nợ gấp 4,65 lần vốn chủ sở hữu và chiếm 82% tổng tài sản. Tại thời điểm cuối năm 2018, nợ ngắn hạn của công ty là 2.914 tỷ đồng, tăng hơn 600 tỷ so với năm trước, nợ dài hạn 2.800 tỷ, giảm 462 tỷ.

Vốn chủ sở hữu là 1.840 tỷ. Tài sản ngắn hạn là 3.424 tỷ trong đó tiền và tương đương tiền chỉ còn 89 tỷ, hàng tồn kho 2.400 tỷ và 775 tỷ phải thu ngắn hạn. Tổng các khoản nợ xấu của công ty tính đến 31/12/2018 là 852 tỷ đồng, giá trị có thể thu hồi khoảng 393 tỷ, công ty phải tăng vốn và thu hồi nợ xấu để có thể không dẫn đến tình trạng mất cân đối vốn.

Trong khi đó, tiêu thụ sản phẩm gặp khó khăn do ngày càng nhiều dự án thép mới đi vào sản xuất, cạnh tranh khốc liệt trong khi nhu cầu thị trường có hạn. Theo đánh giá của TISCO, thị trường thép trong nước phải đối mặt với thép nhập khẩu giá rẻ, cùng với sức ép từ nguồn cung dư thừa của sản xuất trong nước khiến cạnh tranh ngày càng gay gắt, các doanh nghiệp sản xuất liên tục giảm giá bán và đẩy mạnh các hình thức chiết khấu để giữ thị phần và duy trì sản xuất.

Cùng với đó, các lợi thế của công ty về khai thác quặng sắt, than mỡ đang giảm dần, dự án giai đoạn 2 chậm tiến độ kéo dài, chi phí tài chính lớn đã ảnh hưởng đến hiệu quả sản xuất kinh doanh của công ty.

Phương Dung