Đầu tư tràn lan, công ty tài chính “gọi” vốn ngắn hạn trái luật

Theo Báo cáo kiểm toán năm 2012 do Kiểm toán Nhà nước trình Quốc hội khóa XIII kỳ họp thứ 5, cơ quan này đã kiểm toán chuyên đề về Huy động vốn và sử dụng vốn tại các công ty tài chính trong 2 năm 2010 và năm 2011 tại 8 công ty tài chính thuộc 8 tập đoàn, tổng công ty lớn.

Huy động vốn ngắn hạn trái luật

Kết quả kiểm toán tại 8 công ty tài chính thuộc 8 tập đoàn, tổng công ty cho thấy, cơ bản các công ty thực hiện huy động vốn theo quy định của nhà nước và đơn vị.

Tuy nhiên, trước năm 2011 các công ty chủ yếu huy động vốn ngắn hạn, không đúng quy định của Luật Các tổ chức tín dụng năm 1997 và Nghị định của Chính phủ về tổ chức và hoạt động của công ty tài chính.

Cụ thể, các công ty tài chính thực hiện hoạt động nhận ủy thác quản lý vốn nhưng thực chất là nghiệp vụ nhận tiền gửi do không xác định mục đích ủy thác cụ thể, không xác định bên chịu rủi ro, khách hàng hưởng lãi suất cố định trên số vốn ủy thác và được các công ty tàu chính trả gốc, lãi theo thỏa thuận.

Báo cáo kiểm toán cũng chỉ ra rằng, trên 60% vốn huy động của các công ty từ các tổ chức tín dụng; hầu hết các công ty không thực hiện được chức năng đầu mối tập trung nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi từ các đơn vị trong tập đoàn, tổng công ty.

Trong tổng số vốn huy động từ thị trường I, số vốn huy động của các đơn vị trong nội ngành cuối năm 2010 là 6.823 tỷ đồng, chiếm 17,16% và cuối năm 2011 là 6.008,69 tỷ đồng, chiếm 9,41% tổng nguồn vốn huy động.

Do huy động vốn có vấn đề nên các công ty kiểm toán cho vay trung, dài hạn chiếm tỷ trọng cao so với nguồn vốn huy động trung, dài hạn. Tại thời điểm 31/12/2010, tỷ trọng cho vay trung dài hạn chiếm 37,42%, thời điểm 31/12/2011 chiếm 41,48%, trong khi vốn huy động trung, dài hạn năm 2010 là 8,8% và năm 2011 là 6,3%.

Công ty tài chính CP Vinaconex - Viettel, công ty tài chính CP Sông Đà, công ty tài chính CP Xi măng… chưa xây dựng quy chế miễn, giảm lãi suất cho hoạt động tiền gửi khi giảm lãi suất cho các tổ chức tín dụng để thu hồi các khoản tiền gửi bị quá hạn.

Kiểm toán nhà nước cho rằng, nhiều khoản cho vay tiềm ẩn rủi ro và gặp khó khăn trong thu hồi vốn như trường hợp của Công ty tài chính CP Sông Đà cho vay đối với Công ty CP Xi măng Hạ Long, Công ty CP Điện Việt Lào, Công ty CP Someco, Công ty CP Sông Đà Thăng Long; Công ty CP Vinaconex - Viettel cho vay đối với Công ty CP vận tải Vinaconex, Công ty CP xi măng Yên Bình, Công ty CP xây dựng số 16, Công ty CP Vinaconex 34; hay như trường hợp của công ty tài chính cổ phần Hadico cho vay đối với CTCP Thương mại Dược Nhật Tân, công ty Sao Sáng, công ty Đầu tư và Phát triển nhà Hà Nội số 30.

Hệ lụy từ những khoản vay đó là tỷ lệ nợ xấu có xu hướng tăng qua các năm. Năm 2010m tỷ lệ này là 0,13%, năm 2011 là 0,84%.

Hiệu quả đầu tư thấp

Theo báo cáo chuyên đề của Kiểm toán Nhà nước, Công ty tài chính CP Dệt may Việt Nam đầu tư vào Quỹ đầu tư chứng khoán Hà Nội, tuy nhiên, năm 2011 Quỹ này thua lỗ 87,3 tỷ đồng. Đặc biệt hầu hết các công ty tài chính được kiểm toán đầu tư cổ phiếu niêm yết năm 2011, 2011 đều thua lỗ và phải trích lập dự phòng; trong đó, hoạt động đầu tư chứng khoán niêm yết của Công ty tài chính CP Sông Đà lỗ 41 tỷ đồng.

Các khoản đầu tư trái phiếu còn chứa đựng nhiều rủi ro, đặc biệt đối với các khoản đầu tư vào trái phiếu của các công ty. Kiểm toán dẫn chứng, đầu tư trái phiếu của Công ty CP Cơ khí điện tử T&T (Công ty tài chính CP Sông Đà 150 tỷ đồng, Công ty tài chính CP Vinaconex - Viettel 250 tỷ đồng), việc sử dụng 150 tỷ đồng trái phiếu ngắn hạn huy động từ công ty tài chính CP Sông Đà để đầu tư dài hạn góp vốn liên doanh liên kết vào Công ty CP tập đoàn T&T, hiện tại số tiền đã đến hạn trả nợ nhưng phải gia hạn nợ; số tiền 250 tỷ đồng huy đông từ công ty tài chính CP Vinaconex - Viettel không được phản ánh trên báo cáo tài chính và không có tài liệu chứng minh việc sử dụng số tiền này.

Với đầu tư trái phiếu của Công ty CP Sông Đà Thăng Long (Công ty tài chính CP Sông Đà 250 tỷ đồng, Công ty TNHH một thành viên tài chính than - khoáng sản Việt Nam 100 tỷ đồng), dự án đầu tư bị chậm tiến độ, không có nguồn trả nợ, hiện hoạt động sản xuất kinh doanh của Công ty CP Sông Đà Thăng Long đang gặp nhiều khó khăn.

Ngoài ra, báo cáo kiểm toán cũng điểm danh những quyết định đầu tư sai sót, không tuân thủ đúng quy định của nhà nước. Trong đó, Công ty tài chính CP Xi măng chuyển tiền góp vốn 6,6 tỷ đồng vào CTCP Khoáng sản Vật liệu xây dựng Long Sơn Phú trước khi có Nghị quyết của Hội đồng quản trị, chất lượng thẩm định phương án đầu tư còn chưa tốt, hồ sơ đầu tư trái phiếu chưa đầy đủ theo quy định, không có bản cáo bạch, thiếu báo cáo tài chính để thẩm định trước khi quyết định đầu tư.

Công ty tài chính CP Sông Đà đầu tư trái phiếu Công ty CP Sông Đà Thăng Long 250 tỷ đồng vượt quá 25% vốn điều lệ, mua trái phiếu của Sudico 500 tỷ đồng thông qua việc đặt cọc mua trái phiếu Chính phủ đối với Công ty CP Quản lý quỹ SME để tránh giới hạn cấp tín dụng đối với một khách hàng theo quy định (thực tế vượt giới hạn 299 tỷ đồng)

Công ty tài chính CP Hadico chưa thu thập đầy đủ hồ sơ để phân tích, làm rõ mục đích phát hành trái phiếu, nguồn trả nợ khi đầu tư vào trái phiếu của công ty Đâu tư Bắc Trường Tiền…

Ngoài ra, kiểm toán nhà nước còn cho rằng bộ phận nghiệp vụ của công ty tài chính CP Sông Đà chưa tuân thủ quy định của công ty về nghiệp vụ kinh doanh ngoại tệ, một số nghiệp vụ mua - bán ngoại tệ không bình thường, gây lỗ lớn (năm 2010 có 5 cặp giao dịch mua - bán phát sinh trong cùng ngày với cùng đối tác và cùng số tiền lỗ 7,5 tỷ đồng, năm 2011 có 10 cặp giao dịch mua - bán phát sinh trong cùng ngày với cùng đối tác và cùng số tiền lỗ 13,3 tỷ đồng)

Việc cân đối giữa nguồn vốn huy động và sử dụng vốn của các công ty tài chính cũng không phù hợp, dẫn đến một số thời điểm không đảm bảo tỷ lệ an toàn theo quy định. Kiểm toán dẫn chứng tại Công ty TNHH một thành viên Tài chính than - khoán sản Việt Nam, Công ty tài chính CP Hadico, Công ty tài chính CP Sông Đà thường xuyên không đạt tỷ lệ khả năng chi trả ngay trong năm 2011.

Đặc biệt, Công ty tài chính Hadico thường xuyên vi phạm tỷ lệ khả năng chi trả 7 ngày đối với VND, Công ty tài chính CP Sông Đà thường xuyên vi phạm tỷ lệ khẳng định chi trả 7 ngày rải rác trong các tháng của năm 2011.

Nguyễn Hiền