“Đánh” thuế TTĐB nước ngọt có ga không cồn: Nhìn từ kinh nghiệm quốc tế

Theo dự thảo Luật Sửa đổi Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt mà Bộ Tài chính đang lấy ý kiến, nước ngọt có ga không cồn sẽ bị đánh thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) với mức thuế suất là 10%. Trong số các loại nước giải khát không cồn, chỉ có nước có ga bị đánh loại thuế này.

Nếu Dự thảo được thông qua thì nước ngọt có ga không còn sẽ đồng hành cùng bia, rượu, ô tô, du thuyền và các dịch vụ xa xỉ như golf hay mát xa là những đối tượng truyền thống của thuế TTĐB.

Trên thực tế, Việt Nam không phải là quốc gia duy nhất trên thế giới trong những năm gần đây có những cân nhắc điều chỉnh thuế tiêu thụ đặc biệt liên quan đến nước giải khát có ga. Bỉ và Indonesia là hai nước mới đây nhất có những quyết định cuối cùng về việc liệu có áp thuế tiêu thụ đặc biệt cho nước giải khát có ga hay không.

Sau nhiều tháng nghiên cứu về ảnh hưởng về kinh tế, xã hội và y tế, chính phủ của cả hai quốc gia này đã quyết định dỡ bỏ loại thuế này đối với nước giải khát có ga. Cần lưu ý rằng, hạng mục chịu thuế ở các quốc gia này là toàn bộ các loại nước giải khát không cồn, chứ không mang tính phân biệt với riêng nước có ga.

Cũng phải nói thêm rằng, loại mặt hàng này vẫn phải chịu một mức thuế nhất định tại một số quốc gia, trong đó có Pháp. Tuy nhiên, dẫn nguồn tin từ bài nghiên cứu của tác giả Rob Preece trên Tạp chí Hải quan Thế giới thì, những quan sát sơ bộ sau gần hai năm áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt cho nước giải khát không cồn tại Pháp cho thấy: Mục đích nâng cao sức khỏe cộng đồng không những không đạt được, bởi tuy mức tiêu thụ loại mặt hàng này giảm, lượng calo có trong nước giải khát chỉ chiếm một tỉ trọng nhỏ trong khối lượng calo một người Pháp hấp thụ.

Ngoài ra, việc người tiêu dùng chuyển sang sử dụng các sản phẩm tương tự thay thế không những không giúp cho lượng calo giảm đi, mà còn gây ảnh hưởng nặng nề tới ngành công nghiệp nước giải khát trong nền kinh tế bởi sự phân bổ mức tăng giá không đồng đều giữa các mặt hàng chịu thuế và không chịu thuế.

Trong khi chính quyền Tổng thống Francois Hollande chưa có động thái mới trong vấn đề này, một nước khác trong Liên minh Châu Âu là Đan Mạch lại đang trong lộ trình xóa bỏ một chính sách tương tự đã tồn tại hàng thập kỷ. Cũng theo nguồn nghiên cứu của tác giả Preece trên Tạp chí Hải quan Thế giới, mức thuế tiêu thụ đặc biệt trên nước giải khát tại quốc gia này đã giảm xuống còn một nửa từ tháng 7 năm 2013 và sẽ được miễn hoàn toàn kể từ đầu năm 2014.

Động thái này diễn ra trong hoàn cảnh nước này đã thất bại trong việc áp thuế tiêu thụ đặc biệt cho chất béo, vốn được các chuyên gia và quan sát viên lấy làm ví dụ điển hình cho tác động tiêu cực của việc áp dụng một loại thuế mang tính phân biệt. Do đó, Chính phủ Đan Mạch cho rằng, phần thâm hụt ngân sách sau khi dỡ bỏ thuế tiêu thụ đặc biệt cho nước giải khát có ga sẽ được bù đắp bởi phần doanh thu vốn bị mất đi hàng năm từ việc người dân mua các mặt hàng này từ các nước láng giềng; cùng với đó là việc tăng khả năng cạnh tranh của Đan Mạch và cơ hội việc làm của người dân trong thương mại xuyên biên giới.

Ông Niels Hald, Tổng thư ký Hiệp hội Nước giải khát Đan Mạch, Briggeriforeningen cho hay: “Động thái này cho thấy Chính phủ Đan Mạch đã nhận thức được bản chất thụt lùi của loại thuế này, tác động tiêu cực của nó tới cơ hội việc làm tại các địa phương gần biên giới và hậu quả môi trường bất lợi của thương mại xuyên biên giới”.

Cộng hòa Ireland thậm chí còn gỡ bỏ thuế tiêu thụ đặc biệt cho nước giải khát có ga từ năm 1992, sau hàng chục năm áp dụng. Nghiên cứu năm 2003 của Bahl, Bird và Walker trên Tạp chí Tài chính công (Public Finance Review) chỉ ra rằng, việc khoản thu thuế tiêu thụ đặc biệt 16 triệu bảng, Ai - len bị mất đi hằng năm được bù đắp đáng kể với khoản thu bổ sung từ thuế Giá trị gia tăng, thuế Thu nhập doanh nghiệp, khoản tiết kiệm chi phí quản lý thuế, cùng với những lợi ích không thể đo đếm của mức tăng tỉ lệ việc làm, mức tăng sản lượng của nền kinh tế.

Tại Việt Nam, Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật thuế tiêu thụ đặc biệt được Bộ Tài chính đưa ra lấy ý kiến vào đầu tháng 2 này. Và ngày 20/2 vừa qua, tại Hà Nội, Hiệp hội Bia rượu, nước giải khát Việt Nam (VBA) cũng đã tổ chức hội thảo đóng góp ý kiến cho dự thảo này. Theo phản ánh của nhiều doanh nghiệp, Bộ Tài chính đưa ra kế hoạch tăng thuế TTĐB là chưa phù hợp với tình hình kinh tế hiện nay. Đồng thời, các doanh nghiệp khẳng định nếu loại thuế này được điều chỉnh lên thì họ sẽ tăng giá bán.